W zaprezentowanym do konsultacji Krajowym Planie Odbudowy (KPO) jednym z szeroko opisanych komponentów była transformacja cyfrowa. Jej głównym założeniem jest zwiększenie skali zastosowań rozwiązań cyfrowych w sektorze publicznym, gospodarce i społeczeństwie. Wśród szczegółowych rozwiązań zaproponowano wprowadzenie Krajowego Systemu e-Faktur – platformy za pośrednictwem której będzie można wystawiać i przechowywać faktury. Widzimy w nim szansę na poprawę transparentności administracji i samorządów.

Jednym z często poruszanych w gminach i miastach tematów jest kwestia wydatków. Mieszkańcy pytają nie tylko o pojedyncze wydatki, ale też o konkretne kategorie – chcą wiedzieć, ile wydano na remont szkoły, ile na utrzymanie klubu sportowego i ile kosztowały materiały reklamowe gminy lub ile w ciągu ostatnich 3 lat zarobiła na gminnych inwestycjach konkretna firma. Nie zawsze bez problemu można pozyskać taką informację, część urzędów kwalifikuje ją jako informację przetworzoną i żąda wykazania interesu publicznego.

W KPO zaproponowano wdrożenie Krajowego Systemu e-Faktur. Opisano go następująco:

Oprócz wystawiania, otrzymywania oraz przechowywania faktur ustrukturyzowanych system będzie służył do analizy i kontroli danych z faktur ustrukturyzowanych oraz wysyłał komunikaty dotyczące wystawienia, odrzucenia albo braku możliwości wystawienia faktury ustrukturyzowanej. Dzięki skorzystaniu z wystawiania faktur ustrukturyzowanych za pośrednictwem KSeF podatnicy zostaną zwolnieni z obowiązku ich przechowywania i archiwizacji. W KSeF to administracja podatkowa zapewnia przechowywanie wystawionych za jego pośrednictwem faktur. […] Projekt ustawy zmieniającej jest już przygotowany i zakłada się, że zmieniona ustawa wejdzie w życie do końca 2021 r. W następnym etapie planuje się kolejne zmiany ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług dotyczące fakturowania. Zostanie wprowadzony obowiązek wystawiania faktury wyłącznie za pomocą Krajowego Systemu e-Faktur oraz rozważa się zmianę niektórych terminów wystawiania faktur.

Cyt. Krajowy Planu Odbudowy, str. 143

Dzięki temu systemowi każdy będzie mógł w jednym miejscu w łatwy sposób sprawdzić faktury wystawione przez przedsiębiorców. Stworzenie tego systemu znacznie ułatwi pracę urzędnikom. Wydaje nam się, że może być również ważnym krokiem na rzecz transparentności oraz narzędziem edukacji obywatelskiej i kontroli społecznej. Może, jeżeli dostęp do systemu uzyskają też obywatelki i obywatele.

Dlatego w trwających do 2 kwietnia konsultacjach zaproponowaliśmy, by ramach Krajowego Systemu e-Faktur, który ma być rozwijany w ramach KPO, stworzyć komponent, który pozwoli:

1. upublicznić za pomocą systemu faktury wystawiane dla jednostek administracji,
2. stworzyć centralny rejestr faktur, w którym obywatelki i obywatele będą mogli zobaczyć wydatki poszczególnych gmin i jednostek organizacyjnych
3. obowiązkowo upubliczniać faktury w systemie przy realizacji zamówień publicznych

Do tej pory udostępnienie takich informacji wiązało się różnymi utrudnieniami technicznymi – faktury są często wystawiane i przechowywane papierowo, nawet jeżeli są wystawione elektronicznie, często są drukowane, w związku z czym udostępnienie zawartych w nich informacji wymaga dodatkowej pracy urzędników – wyszukiwania w segregatorach, skanowania. Dzięki nowemu systemowi  administracja podatkowa zapewni wystawcom przechowywanie wystawionych za jego pośrednictwem faktur. Problemem nie będzie również ilość udostępnianych informacji – dla systemu nie będzie różnicy pomiędzy udostępnieniem jednego lub tysiąca dokumentów. 

Jako główny cel KPO wskazano wywołanie impulsu, który ożywi gospodarkę po kryzysie związanym z pandemią covid. Jednym z wyzwań rozwojowych stojących przed KPO jest wyższa produktywność gospodarki oraz zachowanie zdolności do tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy w warunkach transformującej się gospodarki. Uważamy, że wprowadzenie szerszej transparentności w wydatkach administracji może znacząco wpłynąć na wzrost gospodarczy – każdy mechanizm działający na rzecz jawności i przeciwdziałający korupcji wpływa na poprawę wzrostu gospodarczego, np. poprzez poprawę efektywności biurokracji, wzrost konkurencji pomiędzy firmami starającymi się o zlecenia administracji, poprawę przepływu informacji. Dodatkowo taki mechanizm będzie stanowić również ważny punkt edukacji obywatelskiej i cenne źródło informacji dla dziennikarzy, analityków i naukowców.

Postulowaliśmy również, by częścią wdrażania KPO było utworzenie bazy danych pozwalających na przejrzyste zaprezentowanie dotacji przyznawanych przez państwo: zarówno w ramach mechanizmu KPO, jak i innych dotacji udzielanych przez państwo podmiotom publicznym. Baza powinna posiadać zestandaryzowany zestaw pól dotyczących dotacji.Każdy użytkownik/użytkowniczka mógłby/mogłaby pobierać zestawy danych na podstawie układanych przez siebie zapytań do systemu lub wyszukiwać wg klucza (temat dofinansowania, beneficjent, miejscowość, tytuł realizowanego projektu, wysokość otrzymanego dofinansowania, numer i data zawarcia umowy dofinansowania itp.)