Od lat walczymy o jawność w spółkach skarbu państwa i spółkach komunalnych. Dziś mamy powód do świętowania – wygraliśmy z TVP, PKP i Goleniowskimi Wodociągami.

TVP i PKP S.A. tajemnica przedsiębiorcy i ochrona prywatności

W grudniu 2018 roku zawnioskowaliśmy do 29 spółek skarbu państwa i z udziałem skarbu państwa o udostępnienie:

1. Informacji o łącznie wypłaconych nagrodach w spółce w poszczególnych latach: 2017 i 2018.
2. Informacji o nagrodach wypłaconych w roku 2018 każdemu pracownikowi poprzez podanie imienia, nazwiska, kwoty oraz uzasadnienia przyznania nagrody.
3. Informacji o łącznie wypłaconych premiach w spółce w poszczególnych latach: 2017 i 2018.
4. Informacji o premiach wypłaconych w roku 2018 każdemu pracownikowi poprzez podanie imienia, nazwiska, kwoty oraz uzasadnienia przyznania nagrody.

Więcej o tym piszemy w tekście Spółki akcyjne, jawne i niejawne.

17 lipca 2019 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie rozpatrywał skargi dotyczące tym razem odmowy udostępnienia informacji przez PKP S.A. i TVP S.A.

Obie spółki odmówiły udostępnienia informacji z powołaniem się na ochronę prywatności i tajemnicę przedsiębiorcy. W zasadzie argumentacja była podobna. Osoby zatrudnione w spółkach nie pełnią funkcji publicznych, a jawność wynagrodzeń może dotyczyć wyłącznie członków zarządów i w przypadku PKP S.A. prokurentów. Jednocześnie spółki wskazały, że polityka wynagradzania stanowi tajemnicę przedsiębiorcy.

Nie zgodziliśmy się z takim stanowiskiem i w skargach wskazaliśmy m.in.:

Celem wykazania, że osoby zatrudnione przez organ nie pełnią funkcji publicznej, podmiot zobowiązany dokonuje w decyzji odmownej indywidualnej analizy zakresu obowiązku pracowników. Spółka wskazała ogólnie, że samo umiejscowienie pracownika w strukturze organizacyjnej instytucji nie ma wpływu na jej status jako osoby pełniącej funkcję publiczną. Nie podjęła się jednak w żaden sposób analizy obowiązków zatrudnionych osób ani nie wykazała bezspornie,  że w ramach wykonywanych dla Spółki zadań nie mają one wpływu na treść decyzji podejmowanych. Podobna odpowiedź nie daje wnioskodawcy żadnej faktycznej możliwości stwierdzenia, czy organ właściwie powołał się na art. 5 ust. 2 UDIP. Brak w niej jakichkolwiek merytorycznych argumentów i realnych danych, które pozwoliłyby stwierdzić jakie funkcje są  pełnione przez pracowników Spółki i  jaki zakres obowiązków jest do tych funkcji przypisane – co dopiero pozwoliłoby na obiektywną ocenę, czy te osoby mają realny wpływ na kształt decyzji podejmowanych przez Spółkę. 

– ze skargi na decyzję PKP S.A.

Ponadto należy wskazać, że w opinii Stowarzyszenia nie ma charakteru tajemnicy przedsiębiorcy informacja o nagrodach i premiach przyznawanych w spółkach powiązanych kapitałowo ze Skarbem Państwa. Jak wskazał WSA w Warszawie wyrokiem z dnia 12 stycznia 2018r. (sygn.. II SA/Wa 1525/17): „Mając za względzie treść przedmiotowej informacji publicznej, należy zdaniem Sądu uwzględnić, że dotyczy ona informacji z zakresu gospodarowania środkami publicznymi. Organ dokonując oceny spornej informacji, w świetle art. 5 ust. 2 DostInfPubU, winien uwzględnić, że gospodarce środkami publicznymi towarzyszyć powinna jawność i przejrzystość”. Organ korzystający z publicznych funduszy jest zobowiązany do zapewnienia jawności i transparentności wykorzystywania tych środków, tym samym nie może powoływać się na poufny charakter danych dających wgląd w sposób, w jaki tymi środkami rozporządza.

Wykazując, że istnieje przesłanka formalna podmiot wskazał, że nadał tym informacjom klauzulę poufności wewnętrznym aktem prawnym Spółki. Należy uznać, że zwłaszcza w przypadku Spółki wykonującej istotne zadanie publiczne – publicznego nadawcy telewizyjnego – samo nadanie charakteru tajemnicy przedsiębiorcy przez podmiot wewnętrznym aktem nie jest wystarczającą przesłanką, by stanowiła ograniczenie konstytucyjnie gwarantowanego prawa do informacji publicznej.

– ze skargi na decyzję TVP S.A.

WSA w Warszawie uchylił obie decyzje i wskazał, że w przypadku PKP S.A. nie można się zgodzić, że tylko zarząd i prokurenci pełnią funkcje publiczne i informacja o ich nagrodach jest jawna. Zdaniem sądu, jeżeli informacja wymaga analizy zakresu obowiązków pracowników w dużej liczbie, to może zachodzić konieczność zastosowania art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej – czyli informacji publicznej przetworzonej.

Natomiast odnośnie TVP S.A. sąd uznał, że nie wynika z decyzji, dlaczego spółka wyłącza jawność wnioskowanych informacji – może pracownicy chcieliby ich ujawnienia i błędne jest również twierdzenie, że tylko członkowie zarządu są osobami pełniącymi funkcje publiczne. Konieczne jest zatem przeanalizowanie zakresu obowiązków.

Czekamy teraz na pisemne uzasadnienie wyroków.

Spółki komunalne – „premie” jako wynagrodzenie zmienne

W tekście Pensje w szczecińskich spółkach pod lupą pisaliśmy:

Ustawa z dnia 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami wprowadza nowe zasady wynagradzania m.in. osób zasiadających w zarządach spółek komunalnych i Skarbu Państwa.

Wynagrodzenie tych osób ma się składać z dwóch części: stałej (uzależnionej od wielkości spółki, liczby pracowników i obracanych przez spółkę pieniędzy) oraz zmiennej. Ta druga uzależniona jest, zgodnie z ustawą, od „poziomu realizacji celów zarządczych” (art. 4 ust. 5 ustawy). Dalej we wskazanym przepisie można przeczytać, że:

W przypadku spółek realizujących misję publiczną albo spółek realizujących zadania publiczne przy określeniu celów zarządczych, ich wagi oraz kryteriów ich realizacji i rozliczania uwzględnia się także stopień realizacji misji publicznej albo stopień realizacji zadań publicznych, w okresie stanowiącym podstawę ustalenia wynagrodzenia uzupełniającego. Część zmienna wynagrodzenia w spółce nie może przekroczyć 50%, a w spółkach publicznych oraz innych, o których mowa w ust. 2 pkt 5 [spółki, które w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych spełniły przynajmniej dwie poniższe przesłanki: a) zatrudniała średniorocznie co najmniej 1251 pracowników, b) osiągnęła roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych wyższy niż równowartość w złotych 250 milionów euro, c) sumy aktywów jej bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat były wyższe niż równowartość w złotych 215 milionów euro] 100% wynagrodzenia podstawowego członka organu zarządzającego w poprzednim roku obrotowym.

W związku z tym, że chcieliśmy dowiedzieć się, jak kształtuje się wynagrodzenie m.in. w spółkach komunalnych, do Goleniowskich Wodociągów i Kanalizacji złożyliśmy wniosek o udostępnienie następujących informacji:

1. wysokości wynagrodzenia zmiennego, przyznanego w roku 2018 r. (za rok 2017 r.);
2. przyczyn uzasadniających przyznanie ww. części zmiennej wynagrodzenia;
3. wskazanie, jakie cele zarządcze do zrealizowania w 2017 r. zostały wyznaczone przez właściciela oraz w jaki sposób zostało zweryfikowane ich spełnienie.

Chcieliśmy wiedzieć, jakie cele postawiono przed spółką, czy zostały osiągnięte oraz jak ich osiągniecie zostało zweryfikowane. Zdaniem spółki takich informacji nie może udostępnić. W tej sprawie wypowiedział się już raz sąd i w wyroku z 17 stycznia 2019 r., II SA/Sz 1213/18, wskazał m.in.:

Mając na uwadze powyższe wskazać należy, że przepis art. 11 ust. 1 ustawy o zasadach kształtowania wynagrodzeń nie wyłącza możliwości domagania się ujawnienia wynagrodzenia członka organu zarządzającego, gdyż celem jego wprowadzenia miało być zapewnienie możliwości skutecznej kontroli społecznej i, oprócz budowania poczucia sprawiedliwości społecznej, umożliwić przeciwdziałanie potencjalnym nadużyciom.

Stanowisko takie koresponduje z zasadą jawności gospodarowania środkami publicznymi, która zakłada, że podmioty gospodarujące środkami publicznymi podlegają kontroli odpowiednich urzędów, oraz samych obywateli – co umożliwia ustawa o dostępie do informacji publicznej. (…)

W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji Spółka w żaden sposób nie przeanalizowała powołanej przez siebie w podstawie rozstrzygnięcia regulacji z art. 5 ust. 2 u.d.i.p.

Tymczasem, odmowa udostępnienia informacji publicznej z powołaniem się na tajemnicę przedsiębiorcy wymaga po pierwsze odniesienia się do definicji legalnej tajemnicy przedsiębiorstwa, następnie zbadania treści żądanej informacji w świetle przesłanek zamieszczonych w tej definicji, a dopiero w następstwie tego wykazanie, że zaistniały wszystkie wymienione w niej przesłanki, niezbędne dla wydania decyzji o odmowie dostępu do informacji publicznej na podstawie powyższego przepisu.

Ponadto, warunkiem koniecznym do uznania istnienia tajemnicy przedsiębiorcy jest wskazanie konkretnych, posiadających wartość gospodarczą informacji, które mają korzystać z poufności (por. wyrok WSA w Gorzowie Wlkp. z dnia 3 września 2014 r., sygn. akt II SA/Go 519/14 (LEX nr 1513360), wyrok WSA w Łodzi z dnia 9 czerwca 2014 r., sygn. akt II SA/Łd 50/14 (LEX nr 1479575).

Tego jednak w sprawie nie wykazano, co narusza wymogi wywodzonej z art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji RP zasady proporcjonalności.

Spółka po tym wyroku odmówiła udostępnienia informacji, powołując się ponownie na te same przepisy i w zasadzie nie uzasadniła swojej decyzji. 17 lipca 2019 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie, II SA/Sz 420/19, uchylił ponownie decyzję spółki, wskazując, że nie wykonała wskazań sądu, co narusza art. 153 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Jednocześnie sąd wskazał, że spółka nie może powoływać się na art. 11 ust. 1 ustawy o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami, ponieważ zostało to już przesądzone, że nie wyłącza on jawności wnioskowanych informacji.

W tej sprawie również czekamy na uzasadnienie pisemne wyroku.

Spółki – wiedza tajemna

To nasze kolejne sprawy dotyczące kwestii szeroko pojętych wynagrodzeń w spółkach, które należą do skarbu państwa, są z udziałem skarbu państwa, czy też należą do samorządu terytorialnego. Wydaje się, że osoby zarządzające tymi spółkami zapominają o podstawowej kwestii – cele ich działania związane są z realizacją zadań państwa, samorządu. Ich celem nadrzędnym nie jest konkurowanie z innymi podmiotami gospodarczymi i realizowanie celów ściśle „biznesowych”. Dlatego też w Konstytucji poddano ich działalność zasadom jawności, co znalazło odzwierciedlenie w ustawie o dostępie do informacji publicznej. Takie spółki muszą co do zasady działać transparentnie, a wyłączenie jawności musi mieć charakter szczególny.