Z okazji Dnia Edukacji Narodowej oprócz życzeń dla środowiska oświatowego, zwracamy uwagę na kilka problemów związanych z jawnością w szkołach.  Przypominamy także, że warto uczyć o prawie – w tym prawie do informacji.

Jak uczyć w szkołach o prawie?

W dyskusjach wewnątrz Stowarzyszenia zastanawiamy się, co zrobić, aby zwiększyć świadomość prawną społeczeństwa – nam szczególnie zależy na wiedzy o prawie do informacji. Wciąż niewielka część społeczeństwa wie o istnieniu takiego prawa, nie mówiąc już o korzystaniu z niego czy domaganiu się jego realizacji. Odpowiedź wydaje się prosta – należy o tym uczyć od najwcześniejszego etapu edukacj.

W ramach projektu systemowego Strażnictwo – profesjonalnie i trwale w interesie publicznym we współpracy z Centrum Edukacji Obywatelskiej stworzyliśmy poradnik pt. Znam, stosuję i monitoruję prawo, który ma ułatwić w szkołach prowadzenie zajęć z edukacji prawnej. Centrum Edukacji Obywatelskiej opracowało też kurs on-line dla nauczycielek i nauczycieli (STRAŻNICTWO. Praktyczna edukacja prawna w szkole), dzięki któremu łatwiej przygotować lekcje edukacji prawnej.

Poradnik serdecznie polecamy zwłaszcza nauczycielom i nauczycielkom. Mamy nadzieję, że publikacja będzie przydatnym narzędziem dla tych pedagogów, którzy zechcą podjąć ten temat w szkole.

Jawność samorządów uczniowskich

Są uczniowie, którzy zaczynają już na poziomie samorządów uczniowskich troszczyć się o prawo do informacji. Wojciech Krzyżanek, członek Sieci Obywatelskiej Watchdog Polska, w ramach konkursu wiedzy obywatelskiej i ekonomicznej, przeprowadził – jako gimnazjalista – projekt, w którym zbadał, czy samorządy szkolne w szkołach jego gminy działają w sposób jawny.

Jak sam napisał:

Wnioski z tego projektu to przede wszystkim nieznajomość prawa dostępu do informacji. Każdą szkołę w mojej gminie odwiedziłem i uprzejmie poprosiłem o sprawozdania z posiedzeń rady SU, protokołu z wyborów do rady SU itp. Musiałem osobiście przyjść do placówek, ponieważ szkoły nie odpowiadały na maila z prośbą o przesłanie dokumentów, które (w teorii) powinny być ogólnodostępne.

Polecamy do zapoznania się z wynikami projektu.

Czy niepełnoletni może wnioskować do dyrektora o informacje?

Warto, żeby uczniowie nie tylko wiedzieli o prawie do informacji, ale też niego korzystali. Nie jest to proste. Z trudnościami z dostępnością informacji spotkał się inny gimnazjalista – Tymon Radzik, któremu organy i sądy odbierają prawo do pytania o informacje właśnie z powodu wieku.

Pisaliśmy o tym już wiele razy:

• Nieletni ma prawo pytać – dalszy ciąg sprawy Tymona Radzika
• Małoletni nie może pytać
• Czy prawo do informacji mają tylko pełnoletni?

Przypomnijmy tylko, że prawo do informacji jest prawem człowieka, które przysługuje wszystkim – także uczniom, którzy mają prawo wnioskować o informacje nie tylko do organów władzy publicznej, ale także do własnych szkół. Nie dość, że może to być dla tych osób ważna lekcja edukacji obywatelskiej, to dla szkół może być to sprawdzian z tego, jak sobie radzą ze spełnianiem prawnych obowiązków i standardów jawnego działania.

Problem – nieaktualne BIP – y szkół

Na prośbę jednej z osób, która się do nas zwróciła o pomoc, interweniowaliśmy w sprawie nieaktualnej strony Biuletynu Informacji Publicznej Zespołu Szkół Ogólnokształcących Nr 10 w Gliwicach. Złożyliśmy wniosek w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego, w którym zwróciliśmy uwagę na braki w BIP-ie, brakowało m.in.: wszystkich oświadczeń majątkowych, złożonych przez dyrektora placówki, aktualnego budżetu szkoły, aktualnych informacji o majątku szkoły, aktualnej listy pracowników szkoły, aktualnej informacji o kadrze kierowniczej szkoły (w tym zwłaszcza o wicedyrektorach).

Na wniosek dyrektor szkoły nie odpowiedział, więc złożyliśmy skargę do Rady Miasta Gliwic. Skarga została uznana za bezzasadną. Choć sprawa nie zakończyła się pomyślnie, to w trakcie jej trwania dyrektor szkoły uzupełnił większość informacji, na których brak wskazywaliśmy.

Z dostępnością informacji w BIP-ie szkół jest problem, ale jak pokazuje przykład gliwickiej szkoły – kropla dąży skałę. Zachęcamy do przypominania dyrektorkom i dyrektorom szkół, że ich obowiązkiem jest rzetelne przekazywanie informacji przez internet, przez Biuletyn Informacji Publicznej.

Co możemy wiedzieć o szkołach?

Przy okazji Dnia Edukacji Narodowej warto przypomnieć do czego mamy prawo. Mamy prawo m.in. do jawnego procesu rekrutacyjnego do szkół i uczelni wyższych, do zapoznawania się z pracami kontrolnymi (m.in. egzaminami w szkołach), z protokołami rad pedagogicznych, z dokumentacją związaną z przeprowadzonym w szkole dokumentami.

Zob.: Dostęp do informacji w szkołach i przedszkolach

Ostatnio wiele się dzieje w prawie dotyczącym systemu oświaty. Ważne jest, aby proces ten był przejrzysty. Tylko wtedy, gdy są dostępne informacje o podejmowanych planach czy procedowanych projektach, można w porę działać – postulować, apelować, interweniować. Tego właśnie życzymy przy okazji Dnia Edukacji Narodowej.