Zgodnie z ustawą o cmentarzach i chowaniu zmarłych z 1959 roku, w miejscowościach, w których nie ma cmentarzy komunalnych, zarząd cmentarza wyznaniowego ma obowiązek udostępniania miejsca na pochówek osobom innego wyznania lub niewierzącym. Parafia zarządzająca cmentarzem realizuje w ten sposób zadania publiczne i powinna o nich  informować. Czy proboszczowie o tym wiedzą?

Po co nam te informacje?

Informacje na temat cmentarzy komunalnych są w Biuletynach Informacji Publicznej gmin, w których stosunkowo łatwo zorientować się w cenach np. za zachowanie grobu czy chociażby usunięcie przeszkadzającego drzewa.

Zupełnie inaczej sytuacja wygląda w przypadku tzw. cmentarzy parafialnych. Zwykle proboszcz nie ma obowiązku publikowania lub udostępniania takich informacji na wniosek z wyjątkiem przypadku, w którym parafia zarządza cmentarzem pełniącym obowiązki cmentarza komunalnego. Naszym zdaniem realizuje w ten sposób zadania publiczne i w związku z tym ciąży na nim obowiązek informacyjny.

W maju 2018 r. zwróciliśmy się z wnioskami o udostępnienie informacji publicznej do ponad 30 wybranych parafii w Polsce. Chcieliśmy poznać cenniki usług cmentarnych, kwotę środków uzyskanych z tych opłat, a także liczbę osób pochowanych na cmentarzach w 2017 r.

Szukanie po omacku

Niestety brakuje ogólnodostępnych danych mówiących o tym, ile cmentarzy wyznaniowych w Polsce pełni funkcję cmentarzy komunalnych. Dlatego w naszych poszukiwaniach musieliśmy opierać się jedynie na informacjach ze stron internetowych i kontakcie telefonicznym. Znaleźliśmy kontakty do ok. 40 parafii zarządzających takimi cmentarzami (dziękujemy za pomoc naszej praktykantce – Paulinie Czeredys).

Zadanie okazało się niełatwe, zdarzyło się, że podczas rozmowy nie chciano nam nawet podać adresu e-mail, na który moglibyśmy wysłać wniosek. Ostatecznie próba skurczyła się do 24 lokalizacji, w których działają cmentarze wyznaniowe, pełniące funkcję komunalnych. Zapytaliśmy je o: liczbę osób pochowanych na cmentarzu w 2017 r., jakie rodzaje opłat cmentarnych pobrano w 2017 r. (w tym m.in. opłata za oddanie miejsca pod grób, opłata za ustawienie ławki, opłata za wycięcie drzewa, opłata za czynności związane z pochowaniem zwłok, opłata za wjazd pojazdów na teren cmentarza), czy istnieje dokument/cennik ustalający wysokość ww. opłat (jeżeli tak, to wnosimy o jego udostępnienie), kwotę uzyskanych środków z opłat cmentarnych za rok 2017.

To nie jest informacja publiczna, ale nie dyskryminujemy

Terminowe odpowiedzi otrzymaliśmy tylko od 2 proboszczów i wynika z nich, że skoro, zarządzając cmentarzami, parafie nie dysponują mieniem publicznym, to nie muszą realizować naszego wniosku.

Kolejnym 5 parafiom udało się odpisać po ponagleniu, ale odpowiedzi utrzymano w podobnym tonie, podkreślając, że poszczególni proboszczowie nie są podmiotami zobowiązanymi do udostępnienia informacji. Rozwinięciem zwykle krótkich komunikatów była odpowiedź na trzy strony Parafii w Makowie Podhalańskim.

Parafia w Jedwabnem stwierdziła jednak, że może wskazać dane dotyczące informacji o osobach zmarłych innego wyznania niż katolickie lub niewierzących. I tak w Jedwabnem w 2017 r. nie pochowano ww. osób, a opłata za oddanie miejsca pod grób wynosi 300 zł. W Kluszkowcach pochowano z kolei 12 zmarłych, ale nie wiemy, czy dokonano rozróżnienia między osobami wierzącymi i niewierzącymi. Nie zabrakło również pytań skierowanych do nas, pytano, do czego posłużą zebrane dane.

Zdecydowanie najwięcej odpowiedzi było wymijających, jak ta z Morawicy:

Na naszym cmentarzu parafialnym zgodnie z porozumieniem z Gminą jak i wojskiem polskim prawo do pochowania mają wszystkie osoby objęte porozumieniem. Innych informacji parafia nie udziela.

Wszystkie parafie podkreślały natomiast, że na zarządzanych przez nich cmentarzach nie są stosowane żadne praktyki dyskryminacyjne:

Mogę jedynie poinformować, że nie występuje jakakolwiek forma dyskryminacji ze względu na wyznanie, rasę itp. Każda osoba, która chce być pochowana lub rodzina zmarłego z taką prośbą wystąpi, pochówek jest możliwy.

odpowiedź parafii w Żydowie

Trzy parafie odniosły się do naszego wniosku dopiero po złożeniu skarg na bezczynność, odsyłając z pytaniami do właściwych Kurii. Parafia w Niestępowie zwróciła z kolei uwagę na ,,niedociągnięcia’’ związane z naszym wnioskiem.

Parafia Żukowo po wniesieniu skargi udzieliła wyczerpującej odpowiedzi na nasz wniosek:

Odpowiadając na państwa zapytanie udzielam informacji na temat cmentarza parafialnego w Żukowie: Ad. 1. Liczna osób pochowanych w roku 2017 – 84 Ad. 2. Parafia nie prowadzi pochówków (kopanie grobów) natomiast udostępnia miejsca na cmentarzu: Pokładne (z racji pogrzebu): grób pojedynczy – 20 zł / rok grób podwójny jednopoziomowy – 40 zł / rokgrób dziecka do lat 6 – 10 zł / rok miejsce pod urnę – 20 zł / rok Opłata za miejsce pod murowany grobowiec: Jednomiejscowy – 25 zł /rok dwumiejscowy – 50 zł /rok opłata za ustawienie nagrobka – 10% kwoty nagrobka Nie ma opłat za wjazd na cmentarz, ustawianie ławek, wycięcie drzewa, it Ad. 3. Istnieje regulamin cmentarza wraz z cennikiem, który jest powyżej Ad. 4. Kwota uzyskanych opłat cmentarnych za rok 2017.  Z przedłużeniem miejsca na 20 lat:  32000 zł Z postawieniem nagrobka na cmentarzu: 31 710 zł.

Z pomocą mec. A Kuczyńskiego złożyliśmy 10 skarg na bezczynność (przykładowa skarga na bezczynność parafii ). Do tej pory wiemy, że 4 z nich zostały przekazane do właściwych sądów administracyjnych. Czekamy na pierwsze orzeczenia.

[EDIT] Dostajemy pierwsze wyroki w sprawach powyższych wniosków. Sądy w Krakowie i Gdańsku przyznały nam racje, stwierdzając, że proboszczowie dopuścili się bezczynności, zaś sąd w Białymstoku oddalił naszą skargę. Występujemy o uzasadnienie, żeby przegnać Ducha Niejawności.