oraz przedstawiciele Departamentu Pożytki Publicznego: Krzysztof Więckiewicz, Dyrektor Departamentu Pożytku Publicznego; Andżelika Wardęga, Naczelnik wydziału Programów Analiz i Współpracy, DPP; Jakub Szewczyk, specjalista, DPP.

Z jaką propozycją wyszło środowisko pozarządowe?

Przedstawiliśmy wspólnie propozycję spojrzenia na organizacje pod kątem ich doświadczenia, siły instytucjonalnej i skali działań. Chcieliśmy, aby dotacje były zróżnicowane w sposób adekwatny do potrzeb tych grup.

Wydzieliliśmy trzy typy inicjatyw:

• Organizacje z doświadczeniem rzeczniczym i strażniczym (przy czym winno być ono mierzone nie tyle formalnie, co na podstawie faktycznie przeprowadzonych działań i osiągnięć);
• Organizacje bez doświadczenia, ale podejmujące ważny temat, bliski ich misji bądź wynikający z sytuacji zewnętrznej, na którą organizacja musi odpowiedzieć;
• Małe lokalne inicjatywy, często nieformalne, oparte na społecznej pracy osób. Takie inicjatywy powinny w przyszłości istnieć w każdej gminie. Te, które istnieją, przez lata działały bez wsparcia finansowego. I takimi zapewne pozostaną. Warto jednak dokapitalizować je jednorazowym wsparciem. Byłaby to znacząca ulga dla osób, które ponoszą koszt działania w interesie publicznym i sygnał docenienia przez państwo ich społecznej roli.

Dla tak zaprojektowanego wsparcia, w okresie trzech lat, wraz z uwzględnieniem środków na operatora, zaproponowaliśmy kwotę 8 065 000 zł. Już na spotkanie poszliśmy jednak z myślą, że warto porozmawiać o innym sposobie przyznawania dotacji. Brakuje bowiem chętnego i kompetentnego operatora, a środki są zbyt małe by warto było je wydawać na dodatkową obsługę.

Szczegóły naszej propozycji – w wersji roboczej, czyli takiej z jaką pojawiliśmy się na spotkaniu – dostępne są tutaj.

Co pojawiło się w dyskusji podczas spotkania?

Podczas spotkania przedstawiliśmy naszą propozycję, która przyjęta została pozytywnie. Co więcej ciekawa była dyskusja merytoryczna o tym, jak rozwijać strażnictwo i rzecznictwo.

Od razu okazało się, że nie jest możliwe realizowanie programów trzyletnich, dlatego nasza rozmowa dotyczyła maksymalnie dwuletnich przedsięwzięć.

Wspólnie doszliśmy do wniosku, że nie warto szukać operatora. Przedstawiciele ministerstwa poinformowali, że jest możliwość przyznawania dotacji przez panel ekspertów. Ta propozycja wydała nam się znacznie bardziej racjonalna.

Ustaliliśmy też, że małe inicjatywy można wspierać w ramach wsparcia regionalnego, gdyż tam już jest wdrożony system dla działań nieformalnych. By zwiększyć prawdopodobieństwo otrzymania środków przez lokalnych strażników i rzeczników, Sieć Obywatelska Watchdog Polska zobowiązała się przygotować materiał informacyjny o specyfice działań (zostały udostępniony on-line 25 lutego).

Dzięki tym trzem zmianom budżet zmniejszał się do 4 mln. zł na dwa lata. Dzięki niemu można by wesprzeć około 30 inicjatyw.

Dłużej zatrzymaliśmy się nad zgłaszanym przez organizacje obecne na spotkaniu wsparciem instytucjonalnym. Alicja Garlińska-Cieślak z Fundacji im. Stefana Batorego opowiedziała jak to wsparcie wygląda w programie Obywatele dla Demokracji. Po spotkaniu przesłała też notatkę w te sprawie.

Dyrektor Departamentu Pożytku Publicznego, Krzysztof Więckiewicz, poinformował o trudnej sytuacji finansowej wynikającej z tego, że konieczne będzie przeznaczenie dodatkowych środków na poradnictwo prawne i obywatelskie oraz z tego, że spora część budżetu jest już wyczerpana ze względu na to, że projekty zawierane rok wcześniej, obejmowały perspektywę do trzech lat. Zatem pomniejszają budżet każdego roku. Wskazał także, że organizacje powinny zainteresować się Programem Operacyjnym POWER w którym przewidywane jest wsparcie dla strażnictwa i rzecznictwa. Tę ostatnią kwestię, jako zewnętrzną w stosunku do omawianej na spotkaniu, odkładamy do wyjaśnienia i nie wpływa ona na nasze postrzeganie Funduszu Inicjatyw Obywatelskich, jako adresata działań.

Spotkanie zakończyliśmy w atmosferze zaufania i energii związanej z poczuciem, że tworzymy coś ważnego wspólnie. Jasne było, że nasze propozycje finansowe są nieco za wysokie, ale zostaliśmy docenieni także za samoograniczenie się, którego faktycznie dokonaliśmy. Umówiliśmy się na przedstawienie propozycji finansowej przez DPP po Kongresie Poradnictwa Prawnego i Obywatelskiego.

I faktycznie, taką propozycję po tym wydarzeniu otrzymaliśmy. Brzmi ona następująco:

„Środki finansowe: 385 tys. zł w 2016 i 200 tys. zł w 2017 r. Łączne środki na realizację komponentu 585 tys. zł. (…) W efekcie realizacji komponentu możliwe będzie wsparcie ok. 2 projektów dwuletnich i 4 projektów rocznych.”

Nasze konkluzje

Przyznajemy się. Zaniemówiliśmy. Nie byliśmy w stanie Wam o tym napisać.

Zachęcani przez osoby spoza naszej organizacji, przekonujące że to propozycja którą można negocjować, staramy się przygotować do kolejnej rundy rozmów.

Przede wszystkim znacznie jaśniej musimy chyba przedstawić, że wspieranie strażnictwa i rzecznictwa zapisane w programie rządowym miało być wsparciem systemowym. I my konsekwentnie trzymamy się idei wyrażonej w programie rządowym. Nasza organizacja nie uczestniczy w procesie ustaleń po to, żeby uzyskać obietnicę dotacji. Chcemy zmienić system wspierania, a nie „wyrwać trochę pieniędzy”. Sami zresztą z nich nie skorzystamy, byłby to konflikt interesów, gdyż często wstępujemy na drogę sądową wobec polskiej administracji. Mamy wiedzę jak rozwijać strażnictwo. Jesteśmy niezależni. Chcemy się tym podzielić, ale tym razem wydaje się że to nie wystaczy.

Żeby nie ulegać emocjom i oprzeć nasze sądy na faktach, przejrzeliśmy listy dotacji FIO z 2013 i 2014 roku, sprawdzając co ewentualnie się zmieni w wyniku tego “specjalnego” wsparcia 6 projektów, w tym czterech krótkich – w praktyce mniej niż rocznych.

Przegląd jest oczywiście subiektywny i opiera się na przejrzeniu nazw organizacji i wyłowieniu tych, które rozpoznajemy jako tworzące środowisko (głównie strażnicze). Następnie przejrzeliśmy nazwy projektów. Wybraliśmy następujące inicjatywy:

4 organizacje, które rozpoznajemy jako należące do środowiska strażniczego, ale otrzymały dofinansowanie na projekt wspierający umiejętności strażnicze/rzecznicze, nie zaś na projekt polegający na kontroli obywatelskiej lub rzecznictwie:

• 2013 – Instytut Prawa i Społeczeństwa, Akademia Umiejętności Legislacyjnych dla NGO, kwota: 98400 zł
• 2013 – Fundacja Court Watch Polska, Wspólnoty lokalne na rzecz zwiększenia świadomości prawnej w praktyce, kwota: 64 830 zł
• 2014 – Federacja na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny, Świadoma swoich praw kobieta pełnoprawnym obywatelem RP, 79 540,00 zł
• 2014 – Fundacja Instytut Myśli Obywatelskiej im. Stańczyka, NGO 2.0 i PRAWO, kwota: 39 390,00 zł

2 organizacje strażnicze, które wnioskowały o środki na ich inne (nie strażnicze i nierzecznicze) działania:

• 2014 – Fundacja Inicjatyw Społecznych i Kulturowych Grejpfrut, Akademia Aktywnych Liderów i Liderek, kwota 57 900,00 zł
• 2014 – Społeczny Instytut Filmowy i Helsińska Fundacja Praw Człowieka, WATCH DOCS. Prawa człowieka w filmie, 2014 – 142 950; 2015 – 127 050;

5 projektów rzeczniczych:

• 2013 – Stowarzyszenie Nadzieja Rodzinie, Rozwój poradnictwa i rzecznictwa obywatelskiego na obszarach gminnych województwa świętokrzyskiego w ramach współpracy z Biurem Pełnomocnika Terenowego Rzecznika Praw Obywatelskich, 151 860,00 zł
• 2013 – Towarzystwo Przyjaciół Dzieci Oddział Okręgowy w Nowym Sączu, Rzecznictwo i Ochrona Praw Dziecka w Regionie Nowosądeckim, 48 763,00 zł
• 2014 – Koalicja na Rzecz Osób z Niepełnosprawnością, Rzecznictwo na rzecz osób niepełnosprawnych – standardy usług rehabilitacji społecznej osób niepełnosprawnych, 2014 – 119 180 zł; 2015 – 104 800 zł;
• 2014 – Fundacja Instytut Spraw Obywatelskich (INSPRO) i Stowarzyszenie Strefa Inspiracji , Zrobione, Docenione, Wiele Warte – projekt na rzecz likwidowania przyczyn zróżnicowań społecznych i ekonomicznych wynikających z niedoceniania nieodpłatnej pracy domowej – 141 345 zł;
• 2014 – Koalicja na Rzecz Rodzinnej Opieki Zastępczej, WiP – Wspólnie i Profesjonalnie – 88 015 zł;

3 projekty, które zdają się nawiązywać do idei strażnictwa (dwa nie polegają na bezpośrednim monitorowaniu, a dostarczaniu informacji; jeden odnosi się bardziej do samoorganizacji obywatelskiej – zatem także nie dotyczy bezpośredniego oddziaływania na władzę):

• 2014 – Stowarzyszenie Ekologiczno-Społeczne, Zielona Swoboda , Kontynuacja działań Obywatelskiego Patrolu Leśnego – zwalczanie kłusownictwa na Lubelszczyźnie – rozszerzenie terenu działań – 120 000,00 zł;
• 2014 – Stowarzyszenie 61, Aktywny internauta – świadomy wyborca – zaangażowany obywatel. Kandydaci 2015. 2014 r. – 24 500,00 zł; 2015 – 195 110,00 zł; 2016 – 70 525,00 zł;
• 2014 – Fundacja Międzynarodowy Ruch na Rzecz Zwierząt Viva!, Portal Prawa Ochrony Zwierząt 55 700 zł.

Podsumowując, udało nam się odnaleźć 14 dotacji. Z czego tematycznie związana z ewentualnym priorytetem wydaje się 5 do 8. Mnie więcej tyle, ile proponuje się w propozycji MPiPS. Innymi słowy, nie ma żadnej różnicy. Państwo ani wspiera, ani nie wspiera organizacji strażniczych i rzeczniczych.

Nie rozumiemy jak to się ma do programu operacyjnego FIO i zapisów mówiących o wzroście znaczenia organizacji strażniczych i rzeczniczych poprzez zwiększenie ich liczby i wzmocnienie ich potencjału w stosunku do administracji. W obecnej sytuacji wsparcie byłoby tak samo przypadkowe, jak do tej pory.

Co my możemy zrobić?

Będziemy starali się dalej rozmawiać. Przygotujemy materiały. Nie przesądzamy o wynikach.

***

Działania prowadzimy dzięki wsparciu programu Obywatele dla demokracji