Rządowy projekt nowego prawa, nad którym pracuje obecnie Sejm, zakłada ograniczenie naszej wiedzy o funkcjonowaniu systemu ratownictwa medycznego, w tym m.in. o tym, jaki jest czas dojazdu karetki i ile kosztuje funkcjonowanie systemu. Choć po pierwszym czytaniu sejmowa komisja wyeliminowała część ograniczeń, nie można wykluczyć powrotu do pierwotnie zaprojektowanych regulacji. Pod koniec lutego wysłaliśmy stanowisko Sieci Watchdog w sprawie projektu ustawy.

Projekt nowelizacji ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym

Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 2137 z 11 grudnia 2017 r.) zakłada wiele zmian w systemie ratownictwa medycznego, my postanowiliśmy przyjrzeć się tym, które wpływają na ograniczenie konstytucyjnego prawa do informacji.

Wojewódzki plan działania systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego

Podstawą funkcjonowania systemu ratownictwa medycznego w Polsce jest wojewódzki plan działania systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego. Zarówno plan, jak i jego aktualizacje, są sporządzane przez wojewodę, akceptowane przez ministra właściwego do spraw zdrowia, a podczas jego sporządzania zasięga się opinii szeregu podmiotów (np. Państwowej Straży Pożarnej czy Policji). Ostateczny i zatwierdzony plan, który przejdzie opisaną procedurę, jest podstawą do zawierania przez dyrektorów oddziałów wojewódzkich Narodowego Funduszu Zdrowia umów na wykonywanie medycznych czynności ratunkowych z innymi podmiotami. Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym określa, jakie elementy powinien zawierać wojewódzki plan działania systemu.

Obecnie cały plan jest jawny i publikowany w BIP

Artykuł 21 ust. 16 ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym zakłada obecnie, że ujednolicony i zaktualizowany tekst planu wojewoda podaje do publicznej wiadomości, w szczególności przez zamieszczenie w Biuletynie Informacji Publicznej. Obowiązek ten dotyczy całego planu.

Ograniczenia przewidziane w projekcie

Projekt zakłada nowelizację wspomnianego art. 21 ust. 16 w ten sposób, że choć dalej plan będzie publikowany, to z wyłączeniem szeregu informacji. Ponadto, zgodnie z art. 21 ust. 17 ustawy, wskazane informacje “stanowią tajemnicę prawnie chronioną i nie podlegają udostępnieniu na podstawie ustawy z dnia 6 września 2001r. o dostępie do informacji publicznej (…) oraz nie podlegają udostępnieniu lub przekazywaniu w celu ponownego wykorzystania na podstawie ustawy z dnia 25 lutego 2016 r. o ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego (…)”. Skutkiem tych regulacji będzie zatem nie tylko brak aktywnej publikacji dokumentów przez wojewodów, ale niemożność uzyskania tych informacji na wniosek o udostępnienie informacji publicznej.

Zakłada się wyłączenie jawności następujących elementów wojewódzkiego planu działania systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego:

• kalkulacji kosztów działalności zespołów ratownictwa medycznego ( 21 ust. 3 pkt 5 – przepis w niezmienionym brzmieniu);
• sposobu współpracy z organami administracji publicznej i jednostkami systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego z innych województw ( 21 ust. 3 pkt 6 – przepis w niezmienionym brzmieniu);
• sposobu współpracy jednostek systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego z jednostkami współpracującymi z systemem, ze szczególnym uwzględnieniem sposobu powiadamiania, alarmowania i dysponowania jednostkami Państwowego Ratownictwa Medycznego i jednostkami współpracującymi, organizacji działań ratowniczych na miejscu zdarzenia, analizy działań ratowniczych oraz organizacji wspólnych ćwiczeń, w szczególności obejmujących przypadki wystąpienia katastrof naturalnych i awarii technicznych oraz gdy skutki zdarzenia mogą spowodować stan nagłego zagrożenia zdrowotnego znacznej liczby osób ( 21 ust. 3 pkt 7 – przepis w zmienionym brzmieniu);
• informacji o lokalizacji centrów powiadamiania ratunkowego w rozumieniu ustawy o systemie powiadamiania ratunkowego ( 21 ust. 3 pkt 8 – przepis w niezmienionym brzmieniu);
• opisu struktury systemu powiadamiania o stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego w celu dokonania przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych zestawienia koniecznych łączy telekomunikacyjnych, zapewniających możliwość niezbędnych przekierowań połączeń z centrum powiadamiania ratunkowego do właściwych jednostek organizacyjnych Policji, Państwowej Straży Pożarnej i dysponenta zespołów ratownictwa medycznego ( 21 ust. 3 pkt 9 – przepis w niezmienionym brzmieniu);
• danych dotyczących dyspozytorni medycznej (obejmujących lokalizację dyspozytorni medycznej, liczbę stanowisk dyspozytorów medycznych w poszczególnych dyspozytorniach medycznych; sposób współpracy między dyspozytorniami medycznymi; liczbę i kwalifikacje zawodowe dyspozytorów medycznych); wyjazdów zespołów ratownictwa medycznego (obejmujące medianę czasu dotarcia na miejsce zdarzenia; maksymalny czas dotarcia na miejsce zdarzenia; średni i maksymalny czas trwania akcji medycznej; liczbę wyjazdów przekraczających maksymalny czas dotarcia na miejsce zdarzenia); granic i symboli rejonów operacyjnych; liczby pacjentów szpitalnego oddziału ratunkowego oraz izby przyjęć szpitala; liczby pacjentów urazowych oraz liczby pacjentów urazowych dziecięcych; liczby osób wykonujących zawód medyczny w jednostkach systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego ( 21 ust. 3 pkt 10 – przepis w zmienionym brzmieniu);
• sposobu organizacji i działania łączności radiowej, w tym z  wykorzystaniem przydzielonych numerów identyfikacyjnych zespołów ratownictwa medycznego i dyspozytorni medycznych, zapewniający sprawną komunikację między zespołami ratownictwa medycznego, dyspozytorami medycznymi, wojewódzkim koordynatorem ratownictwa medycznego a szpitalnymi oddziałami ratunkowymi, izbami przyjęć szpitali, centrami urazowymi, centrami urazowymi dla dzieci, jednostkami organizacyjnymi szpitali wyspecjalizowanymi w zakresie udzielania świadczeń zdrowotnych niezbędnych dla ratownictwa medycznego oraz jednostkami współpracującymi z systemem ( 21 ust. 3 pkt 11 – przepis dodany).

Zob. zestawienie zmian.

Skąd się wzięło ograniczenie?

Wygląda na to, że powodem wprowadzenia ograniczeń były uwagi NIK-u, o czym wspomina się w uzasadnieniu projektu ustawy:

Istotną zmianą jest ograniczenie zakresu danych zawartych w wojewódzkich planach działania systemu PRM, podlegających upublicznieniu w Biuletynie Informacji Publicznej, przez wyłączenie informacji, które będą stanowiły tajemnicę prawnie chronioną. Nie będą podlegały upublicznieniu:

1) dane dotyczące struktury, organizacji i usytuowania w terenie poszczególnych elementów systemu powiadamiania ratunkowego wykorzystywanych w systemie PRM;

2) opisy sposobów współpracy jednostek systemu PRM z jednostkami współpracującymi z systemem i organami administracji publicznej;

3) opisy organizacji i działania łączności radiowej.

Powyższe stanowi odpowiedź na wątpliwości przedstawiane przez przedstawicieli NIK podczas kontroli nr P16/037 „Organizacja i przygotowanie do działań ratowniczych na autostradach i drogach ekspresowych”, w zakresie publikowania całej zawartości wojewódzkich planów działania systemu PRM, w kontekście ryzyka niezgodnego z prawem wykorzystania zawartych w nich informacji. Powyższe nabiera szczególnego znaczenia w obliczu zdarzeń o charakterze terrorystycznym, jakie miały miejsce w ostatnim czasie w Europie i na świecie. Tym samym informacje dotyczące organizacji i lokalizacji dyspozytorni medycznych oraz współpracy podmiotów odpowiedzialnych za ochronę zdrowia i życia nie powinny być powszechnie dostępne.

Kontrola Najwyższej Izby Kontroli, do której odniesiono się w przytoczonym fragmencie, miała na celu dokonanie oceny, czy obowiązujące w Polsce rozwiązania organizacyjne gwarantują sprawne i skoordynowane prowadzenie działań ratowniczych w przypadku wystąpienia zdarzeń drogowych na autostradach oraz drogach ekspresowych. W ogólnych wynikach kontroli nie wskazano problemów wynikających z publikowania wskazanych informacji. Co więcej, w raporcie można przeczytać, że przeprowadzone kontrole wykazały, że urzędy wojewódzkie nie publikowały tych planów, pomimo ustawowego obowiązku.

W wynikach kontroli Organizacja i przygotowanie do działań ratowniczych na autostradach i drogach ekspresowych  wskazano, niejako na marginesie, że:

Najwyższa Izba Kontroli zwraca też uwagę, iż publikowanie w całości obszernych wojewódzkich planów działań ratowniczych PRM wiąże się z upublicznianiem danych istotnych dla jego prawidłowego funkcjonowania, co może ułatwić podjęcie wymierzonych przeciwko podmiotom systemu PRM działań o charakterze przestępczym, a nawet terrorystycznym. Zdaniem Najwyższej Izby Kontroli wskazane byłoby poddanie analizie i zweryfikowanie obecnej zawartości tych planów pod kątem znacznego ograniczenia informacji, które podlegałyby upublicznieniu.

W przypisie do tekstu w dalszej części raportu wskazano jednak, że pomimo wątpliwości dotyczących publikowania całego wojewódzkiego planu działań ratowniczych, wojewodowie mają taki obowiązek, wynikający z ustawy. W raporcie NIK-u nie wspomniano niestety, w oparciu o jakie dane sugeruje się ograniczenia dotyczące publikacji planów działań ratowniczych w BIP-e.

Stanowisko Sieci Obywatelskiej Watchdog Polska

Do przewodniczącego Komisji Zdrowia – Bartosza Arłukowicza oraz do Marszałka Sejmu RP złożyliśmy  (PISMO PRZEWODNIE ) Stanowisko Sieci Obywatelskiej Watchdog Polska w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 2137 z 11 grudnia 2017 r.). Wskazaliśmy w nim m.in. skutki projektowanych rozwiązań:

• Społeczeństwo nie uzyska wiedzy o tym, że na poszczególnych obszarach czas dojazdu karetki jest dłuższy niż w innych miejscach. A co za tym idzie, nie będzie mogło interweniować, wywierając naciski na władze publiczne (np. w drodze skarg, wniosków, petycji, manifestacji, itd.), żeby ten stan rzeczy zmienić i nie będzie mogło rozliczać rządzących z tego, jak rozwiązano problem.
• Osoby zainteresowane tematyką ratownictwa medycznego oraz specjalizujące się w tym obszarze organizacje społeczne nie będą mogły wykazywać ewentualnych nieprawidłowości w funkcjonowaniu systemu ratownictwa, nie będzie już zatem możliwa dyskusja o proponowanych ulepszeniach systemu.
• Zainteresowane osoby i organizacje społeczne nie będą miały wiedzy, dzięki której byłoby możliwe porównywanie funkcjonowanie systemu ratownictwa medycznego na obszarze różnych województw. To zaś wyeliminuje publiczną dyskusję o tym, jak ulepszać system.
• Nie będzie niezbędnej wiedzy do dyskusji o kosztach obsługi systemu w różnych województwach.

Dodaliśmy, że projektowana regulacja skutkuje wyłączeniem jawności informacji zawartych w wojewódzkich planach działania systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego, których dostępność jest kluczowa dla sprawowania społecznej kontroli nad funkcjonowaniem władz publicznych w zakresie ochrony zdrowia. Ponadto zwróciliśmy uwagę, że nie sposób wskazać rzeczywistych negatywnych konsekwencji obecnego stanu prawnego i faktycznego, w którym wszystkie informacje, zawarte w wojewódzkich planach działania systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego, są podawane do publicznej wiadomości (w tym – publikowane w Biuletynie Informacji Publicznej).

W konkluzji zaapelowaliśmy o wyeliminowanie w toku prac legislacyjnych art. 21 ust. 17 projektu ustawy oraz dokonanie zmiany art. 21 ust. 16 projektu ustawy w ten sposób, żeby przepis ten nakładał na wojewodów obowiązek podawania do publicznej wiadomości pełnej treści wojewódzkich planów działania systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego. 

Zmiany po pierwszym czytaniu projektu ustawy

Po pierwszym czytaniu projektu ustawy przez Komisję Zdrowia wycofano się z wyłączenia jawności informacji o:

• danych dotyczących dyspozytorni medycznej (obejmujących liczbę stanowisk dyspozytorów medycznych w poszczególnych dyspozytorniach medycznych; liczbę i kwalifikacje zawodowe dyspozytorów medycznych); wyjazdów zespołów ratownictwa medycznego (obejmujące medianę czasu dotarcia na miejsce zdarzenia; maksymalny czas dotarcia na miejsce zdarzenia; średni i maksymalny czas trwania akcji medycznej; liczbę wyjazdów przekraczających maksymalny czas dotarcia na miejsce zdarzenia); granic i symboli rejonów operacyjnych; liczby pacjentów szpitalnego oddziału ratunkowego oraz izby przyjęć szpitala; liczby pacjentów urazowych oraz liczby pacjentów urazowych dziecięcych; liczby osób wykonujących zawód medyczny w jednostkach systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego ( 21 ust. 3 pkt 10 – przepis w zmienionym brzmieniu);
• sposobach organizacji i działania łączności radiowej, w tym z  wykorzystaniem przydzielonych numerów identyfikacyjnych zespołów ratownictwa medycznego i dyspozytorni medycznych, zapewniający sprawną komunikację między zespołami ratownictwa medycznego, dyspozytorami medycznymi, wojewódzkim koordynatorem ratownictwa medycznego a szpitalnymi oddziałami ratunkowymi, izbami przyjęć szpitali, centrami urazowymi, centrami urazowymi dla dzieci, jednostkami organizacyjnymi szpitali wyspecjalizowanymi w zakresie udzielania świadczeń zdrowotnych niezbędnych dla ratownictwa medycznego oraz jednostkami współpracującymi z systemem ( 21 ust. 3 pkt 11 – przepis dodany)

Zgodnie z projektowanym brzmieniem art. 21 ust. 16a (art. 1 pkt 17 lit h projektowanej ustawy), informacje, o których mowa w ust. 3 pkt 5–9, pkt 10 lit. a tiret pierwsze i trzecie, stanowią tajemnicę prawnie chronioną i nie podlegają udostępnieniu na podstawie ustawy o dostępie do informacji publicznej oraz nie podlegają udostępnieniu lub przekazywaniu w celu ponownego wykorzystania na podstawie ustawy o ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego.

W katalogu z projektowanego art. 21 ust. 16a ustawy nie mieszczą się, wbrew początkowemu projektowi, wymienione powyżej informacje. Pozytywnie oceniamy tę propozycję komisji. W złożonej opinii zaapelowaliśmy też o nieprzyjmowanie rozwiązań podobnych do pierwotnie projektowanych.