Choć Trybunał Konstytucyjny orzekł, że pytania z egzaminów lekarskich powinny być jawne, to nie uzyskaliśmy ich w odpowiedzi na złożony przez Sieć Watchdog wniosek. Dlaczego? Centrum Egzaminów Medycznych ustali najpierw „charakter prawny tego stanowiska”.

7 czerwca 2016 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok w sprawie K 8/15. Wyrok ten nie został wciąż, podobnie jak inne ostatnie wyroki TK, opublikowany w Dzienniku Ustaw. Niemniej jednak z jego uzasadnieniem można zapoznać się na stronie Trybunału.

Utajnienie testów lekarskich narusza istotę prawa do informacji publicznej

W wyroku z początku czerwca Trybunał orzekł, że ograniczenie dostępności egzaminów lekarskich nie było konieczne ze względu na którąkolwiek z wartości, o których stanowi art. 61 ust. 3 Konstytucji, a które uzasadniałyby ograniczenie prawa do informacji.

Trybunał podzielił pogląd Prokuratora Generalnego, że zakwestionowane normy nie służą osiągnięciu zamierzonego celu (jakim jest rzetelna weryfikacja kwalifikacji lekarskich osób przystępujących do egzaminów), nie spełniają również postulatu adekwatności, a przy tym naruszają istotę gwarantowanego prawa, jakim jest prawo do informacji publicznej (punkt 5.3.5. wyroku)

Przeciw ujawnieniu pytań z egzaminów lekarskich jest również Minister Zdrowia :

Jeśli zadania testowe byłyby upubliczniane, przygotowanie do egzaminu sprowadzałoby się do nauczenia się odpowiedzi do zadań, które następnie w nieunikniony sposób byłyby wykorzystywane na kolejnym egzaminie. Postępowanie takie byłoby wysoce niewskazane w kontekście rzetelności egzaminu i jego funkcji weryfikacyjnej (pkt 5.5.3. wyroku)

Trybunał jednak nie zgodził się z tym, podkreślając:

Ten w istocie pozaprawny argument nie wytrzymuje konfrontacji z przesłankami ograniczenia prawa do informacji, sformułowanymi w art. 61 ust. 3 Konstytucji. (…) Gdyby nawet powiązać argument o „rzetelności egzaminu i jego funkcji weryfikacyjnej” z którąkolwiek wartością wskazaną w art. 61 ust. 3 Konstytucji, co jest wysoce wątpliwe, to i tak nie przesądzałoby to o zgodności zakwestionowanych przepisów z Konstytucją.

W wyroku wskazano także na znaczenie dostępności tych informacji:

(…) ujawnienie pytań egzaminacyjnych pozwala uniknąć sytuacji, w której dobrze przygotowany lekarz ma problem ze zdaniem egzaminu z uwagi na nieznajomość techniki stawiania pytań. Znajomość pytań powinna być odbierana nie jako zagrożenie dla poziomu nauczania, a wręcz przeciwnie – jako korzystny element procesu nauczania. Powszechnie wiadomo, że zazwyczaj osoby dobrze przygotowane śledzą pytania egzaminacyjne z lat ubiegłych i weryfikują swoje umiejętności z wymaganiami stawianymi na egzaminie w latach ubiegłych. Samo zapoznawanie się z pytaniami z lat ubiegłych każe sięgnąć do źródeł wiedzy, książek, podręczników, nie sposób traktować tego inaczej jak pogłębiania wiedzy. Jak zauważają uczestnicy postępowania, udostępnienie pytań maturalnych, pytań z egzaminu gimnazjalnego czy pytań na aplikacje prawnicze z lat ubiegłych nie zniweczyło celu owych procedur egzaminacyjnych, jakim jest rzetelna weryfikacja wiedzy osób przystępujących do tych egzaminów; to samo można powiedzieć w odniesieniu do udostępniania pytań z przeprowadzonych już egzaminów lekarskich. (…)

Istotniejszą wagę z konstytucyjnego punktu widzenia ma jednak argument przytoczony przez Prokuratora Generalnego, że dostęp do testów wykorzystanych na egzaminie służy nie tylko osobom przygotowującym się do egzaminu, ale także ochronie interesu całego społeczeństwa. Wprowadzenie norm, które uniemożliwiają udostępnianie testów z egzaminów lekarskich, które się odbyły, blokuje kontrolę społeczną nad właściwym wykonywaniem obowiązków powierzonych CEM, polegających na przygotowywaniu testów. w interesie społeczeństwa jest możliwość kontrolowania jakości pytań i w konsekwencji sposobu dopuszczania do zawodu lekarza osób właściwie do tego przygotowanych. Na tym właśnie polega dwoistość celów prawa do informacji, dzięki której prawo to uzyskało nie tylko status prawa podmiotowego, ale mogło zostać zaliczone do kategorii publicznych praw podmiotowych (pkt 5.5.3. wyroku)

Wyrok korzystny, ale…  co z tego?

Sieć Watchdog zwróciła się do Centrum Egzaminów Medycznych o udostępnienie pytań z egzaminów lekarskich za lata 2014 i 2015.

W odpowiedzi  (odpowiedź CEM) nie otrzymaliśmy tej informacji, a termin rozpoznania wniosku przedłużono do 6 sierpnia 2016 r., co argumentowano koniecznością „rozstrzygnięcia charakteru prawnego tego stanowiska Trybunału i jego skutków prawnych w analizowanej sprawie”:

Co dalej w sprawie?

Złożyliśmy skargę do WSA w Łodzi na bezczynność CEM. Wskazaliśmy w niej, że nieprawidłowo przedłużono termin załatwienia wniosku, bowiem, po pierwsze, nie jest w niniejszej sprawie potrzebne „rozstrzygnięcia charakteru prawnego stanowiska Trybunału i jego skutków prawnych w analizowanej sprawie”, zaś po drugie – analiza prawna, jeśli już, powinna nastąpić w ciągu 14 dni, bowiem zgodnie z ustawą o dostępie do informacji publicznej termin można przedłużyć tylko „do udostępnienia”.

Ponadto złożyliśmy do prokuratury zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa przez szefową Kancelarii Prezes Rady Ministrów, polegającego na nieopublikowaniu wyroku. To zaniechanie sprawia, że prawo do informacji w Polsce doznaje uszczerbku.