Dokładnie rok temu – 15 lipca 2023 r. – uruchomiony został serwis udostępniający połączone rejestry partii politycznych w Polsce: rejestry wpłat i rejestry umów. W roku 2023 funkcjonował jako portal Jawne Wybory, a od początku roku 2024 serwis działa jako portal Jawne Partie. O tym, skąd się wziął pomysł, jak powstał system, jak ewoluował i dokąd zmierza, pisze jego twórca, członek Sieci Obywatelskiej Watchdog Polska – Grzegorz Krakowiak.

Początki

Od kilkunastu lat obserwując działania władz mojej gminy przyglądam się szczególnie inwestycjom i zawieranym umowom.

W BIP-ie mojej gminy jest prezentowany rejestr umów zawieranych przez władze gminy. Ma on postać kilku plików PDF na każde półrocze. To utrudnia wyszukiwanie konkretnych informacji. Dlatego w połowie roku 2022 rozpocząłem prace nad projektem Jawne Umowy, który miał prezentować rejestry umów w postaci portalu WWW z wyszukiwarką.

Wsparcia dla realizacji tego projektu udzielił w postaci grantu Fundusz Obywatelski im. Ludwiki i Henryka Wujców. Projekt ten współgrał z ideą centralnego rejestru umów, który z trudem powstaje i co rusz odkładane jest jego uruchomienie. System Jawne Umowy okazał się tak trafną ideą, że w roku 2023 jego utrzymanie wsparła Sieć Obywatelska Watchdog Polska*.

Wybory

Rok 2023 był rokiem wyborczym, a ponadto od pół roku (dokładnie: od 1 lipca 2022 r.) istniał obowiązek publikowania przez partie polityczne rejestrów: wpłat (darowizn) i zawieranych umów. Niestety nie funkcjonował jeden rejestr udostępniający w jednym miejscu informacje ze wszystkich partyjnych rejestrów.

Wówczas to zrodził się pomysł, aby w oparciu o mechanizm systemu Jawne Umowy zbudować analogiczny system dla rejestrów partyjnych. Wydawało się to szczególnie istotne w obliczu nadchodzących wyborów parlamentarnych – pokazać zainteresowanym jak partie polityczne realizują obowiązek przejrzystości i jawności finansowania.

Pomysł zrodził się już w styczniu 2023 – gdy zarejestrowana została domena dla planowanego systemu Jawne Wybory. Dwa miesiące później – w połowie marca 2023 r. – rozpoczęły się prace analityczne, organizacyjne i informatyczne, które okazały się ogromnym wyzwaniem wobec różnorodności danych udostępnianych przez partie polityczne.

Po ok. 4-ch miesiącach prac system Jawne Wybory wystartował 15 lipca 2023 r. Monitorował wówczas rejestry wpłat i umów dla 17 partii politycznych. Na koniec roku 2023 monitorowanych było już 30 partii i ich rejestrów. System był również w roku 2023 przedmiotem kilkunastu publikacji w mediach ogólnopolskich.

Z początkiem listopada 2023 r. w systemie Jawne Wybory udostępniana została baza partii politycznych w Polsce. Zbudowana w oparciu o rejestr Sądu Okręgowego w Warszawie i rozszerzona o informacje adresowe, kontaktowe oraz informacje o publikowanych przez te partie rejestrach.

Przełom

Początek roku 2024 to niespodzianka dla użytkowników – system Jawne Wybory przestał działać, ale całość jego zasobów została przeniesiona do nowego, docelowego systemu – Jawne Partie. To przełom, który wynikał z tego, że zawartość bazy danych portalu ustabilizowała się i rozwinęła w kierunku monitorowania finansów partyjnych. Nie były to informacje stricte wyborcze, ale właśnie dotyczące partii – stąd nazwa: Jawne Partie.

Rok 2024 jest przełomowy także z innych powodów – w połowie kwietnia system Jawne Partie udostępnił dane z monitorowania 100% istniejących rejestrów partyjnych! Tym samym można pokusić się o nazwanie systemu Jawne Partie centralnym rejestrem wpłat i umów partii.

Rok 2024 to także sukces innego rodzaju – Fundusz Obywatelski im. Ludwiki i Henryka Wujców po raz kolejny przyznał grant na utrzymanie i rozwój mechanizmu informatycznego będącego sercem systemów Jawne Partie i Jawne Umowy. Pozwoli to na bezproblemowe utrzymanie ciągłości działania systemów Jawne Partie i Jawne Umowy.

Teraz

Obecnie system Jawne Partie to portal udostępniający:

• połączone rejestry wpłat (darowizn) ze 100% partii publikujących takie rejestry
• połączone rejestry umów ze 100% partii publikujących takie rejestry
• baza partii politycznych w Polsce z poszerzonym zakresem informacji
• wyszukiwarkę i mechanizm filtrowania dla publikowanych rejestrów
• czarną listę partii nie realizujących obowiązku publikacji rejestrów

Informacje w systemie są aktualizowane cyklicznie: rejestry – co miesiąc, baza partii – kwartalnie.

Celem działania systemu jest nieustannie propagowanie jawności i przejrzystości finansowania partii politycznych, a także dążenie do publikowania przez wszystkie partie obowiązkowych rejestrów. Celem „dalekosiężnym” jest doprowadzenie do powstania centralnego rejestru wpłat i umów partii – zbudowanego i utrzymywanego przez polskie władze centralne.

Bieżącym celem działania Jawnych Partii jest utrzymanie 100%-ego monitorowania rejestrów partyjnych, cykliczna aktualizacja danych w bazie systemu oraz – w miarę możliwości – rozwój systemu o nowe funkcjonalności.

Ambicje

Jednymi z ambitniejszych zamierzeń są: udostępnianie plików z danymi do samodzielnej analizy i obróbki oraz zbudowanie bazy danych dla rejestrów tak, aby można było w przyszłości myśleć o wydajniejszym mechanizmie wyszukiwania i filtrowania (obecnie dane są w wewnętrznej strukturze bazy modułu wyszukiwania, co utrudnia swobodny dostęp do nich z poziomu innych aplikacji).

Funkcjonowanie serwisu jest wspierane przez Fundusz Obywatelski im. Ludwiki i Henryka Wujców oraz przez Sieć Obywatelską Watchdog Polska.

* Wsparcie Sieci Obywatelskiej Watchdog Polska pochodzi z tzw. Funduszu Watchdogów. Więcej o nim na stronie: https://siecobywatelska.pl/fundusz-watchdogow-wspieramy-lokalnych-straznikow/