100-lecie odzyskania przez Polskę niepodległości świętować można na różne sposoby. Naszą ciekawość wzbudziły jakiś czas temu doniesienia o nagrodach, jakie miały być przyznawane z tej okazji pracownikom spółek skarbu państwa. Jaka była w tym przełomowym wydarzeniu zasługa pracowników? Nie wiadomo.

W grudniu 2018 roku zawnioskowaliśmy do 29 spółek skarbu państwa o udostępnienie:

1. Informacji o łącznie wypłaconych nagrodach w spółce w poszczególnych latach: 2017 i 2018.
2. Informacji o nagrodach wypłaconych w roku 2018 każdemu pracownikowi poprzez podanie imienia, nazwiska, kwoty oraz uzasadnienia przyznania nagrody.
3. Informacji o łącznie wypłaconych premiach w spółce w poszczególnych latach: 2017 i 2018.
4. Informacji o premiach wypłaconych w roku 2018 każdemu pracownikowi poprzez podanie imienia, nazwiska, kwoty oraz uzasadnienia przyznania nagrody.

Naszą ciekawość wzbudziły doniesienia o nagrodach, które pracownicy spółek mieli dostawać z okazji stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości. Jaka była w tym przełomowym wydarzeniu zasługa pracowników? Tego nie wiadomo, ale żeby móc stwierdzić, czy faktycznie spółki w szczególny sposób wynagrodziły swoich pracowników w roku 100-lecia niepodległości, zapytaliśmy o dane za lata 2017 i 2018. Do monitoringu wybraliśmy spółki wskazane w Rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z 13 stycznia 2017 r. w sprawie określenia wykazu spółek o istotnym znaczeniu dla gospodarki państwa.

Spółki odpowiadają niechętnie

Spółki nigdy nie były chętne do udzielania odpowiedzi na nasze wnioski. Nie inaczej było także i tym razem. Żadna z zapytanych (przypomnijmy, że było ich 29) nie udostępniła informacji o wysokości nagród i premii wypłaconych poszczególnym pracownikom. Nieliczne wskazały informacje o łącznie wypłaconych kwotach.

Wiele odpowiedzi od spółek było dosyć obszernych – np. Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych przekonywała nas, że:

„Największym bogactwem każdego pracodawcy są zatrudnieni przez niego ludzie, to oni decydują o sile każdego podmiotu gospodarczego. PWPW S.A. ma pełną świadomość faktu, iż znajduje się pod nieustanną obserwacją konkurencji, jak i służb państwowych odpowiedzialnych za bezpieczeństwo. Chodzi nie tylko o konkurentów prowadzących działalność gospodarczą na rynku wewnętrznym, ale także zagranicznym.”

Łatwo się domyślić do jakiej konkluzji zmierza taka argumentacja – informacji nie można udostępnić ze względu na tajemnicę przedsiębiorcy.

Ostatecznie aż 19 wysłanych przez nas w odpowiedzi skarg było skargami na bezczynność. Kilka spółek nie odpowiedziało wcale, a reszta wskazywała, że albo nie są podmiotami zobowiązanymi od udzielenia odpowiedzi w trybie dostępu do informacji publicznej, albo nasz wniosek nie dotyczy informacji publicznej. Jednocześnie nie przeszkadzało im to zastrzegać w swoich pismach, że nawet jeżelibyśmy upierali się, że spoczywa na nich obowiązek odpowiadania, to i tak przecież nie mogą, bo…ochrona prywatności, tajemnica przedsiębiorcy oraz oczywiście koronny argument – nie pozwala na to RODO. Te same kwestie były jednocześnie podstawą wydanych decyzji odmownych.

5:2 dla jawności

Wyroki w sprawie złożonych przez nas na spółki skarg powoli zaczynają do nas spływać – na razie sąd wypowiedział się w 7 z 19 spraw. Z jakim wynikiem dla jawności?

Grupa Azoty [II SAB/Kr 59/19], Jastrzębska Spółka Węglowa [III SAB/Gl 16/19], Krajowa Spółka Cukrowa [II SAB/Bd 13/19], Poczta Polska [II SAB/Wa 156/19] i Polska Grupa Zbrojeniowa [VIII SAB/Wa 10/19] – wszystkie te podmioty są zdaniem sądu zobowiązane do rozpoznawania wniosków o udostępnienie informacji publicznej. Z uzasadnień wyroków w sprawach dotyczących wymienionych spółek wynika, że najistotniejsze dla uznania spółki za podmiot zobowiązany do udostępnienia informacji jest pełnienie przez spółki istotnych dla ogółu zadań. Sądy odnoszą się również do dominującej pozycji Skarbu Państwa w spółce – jeżeli występuje, to jest to oczywiście dodatkowy argument, jednak, jak pokazuje wyrok w sprawie Grupy Azoty, nie jest to warunek konieczny:

Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 5 u.d.i.p., zobowiązane do udostępnienia informacji publicznej są podmioty reprezentujące inne osoby lub jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym oraz osoby prawne, w których Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub samorządu gospodarczego albo zawodowego mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów. Zgodnie zaś z przepisem art. 4 pkt 10 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (t. j. Dz. U. z 2018 r., poz. 798 ze zm.), przez pozycję dominującą rozumie się pozycję przedsiębiorcy, która umożliwia mu zapobieganie skutecznej konkurencji na rynku właściwym przez stworzenie mu możliwości działania w znacznym zakresie niezależnie od konkurentów, kontrahentów oraz konsumentów; domniemywa się, że przedsiębiorca ma pozycję dominującą, jeżeli jego udział w rynku właściwym przekracza 40%. Przede wszystkim zauważyć należy, że w przepisie tym mowa o domniemaniu pozycji dominującej przy udziale przekraczającym 40 %. Nie oznacza to jednak, że udział w mniejszym procencie niż 40 % nie uzasadnia pozycji dominującej szczególnie biorąc pod uwagę, że Grupa Azoty została uznana za spółkę o istotnym znaczeniu dla gospodarki państwa.

Więcej o wyroku w sprawie Jastrzębskiej Spółki Węglowej można przeczytać w artykule Sławomira Wikariaka Gazecie Prawnej.

Niestety innego zdania były sądy orzekające w sprawach skarg na spółki KGHM [IV SAB/Wr 36/19] i Węglokoks [III SA/Gl 442/19]. WSA we Wrocławiu podkreślił, orzekając co do KGHM, że istotne dla uznania, że spółka jest podmiotem zobowiązanym jest posiadanie w niej pozycji dominującej przez Skarb Państwa – tj. co najmniej 40% akcji. Nie dostrzegał też znaczenia w tym czy spółka jest czy nie jest ujęta w wykazie spółek o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa.

Należy podkreślić, że zawnioskowaliśmy o informacje dotyczące podmiotów, które choć pozornie są podobne, bardzo różnią się zarówno charakterem wykonywanych działań, jak i udziałem Skarbu Państwa. Jest to pewnego rodzaju test. Mamy nadzieję, że uzyskane orzeczenia sądów pomogą w ustaleniu, które ze spółek bezspornie są podmiotami zobowiązanymi, a którym, zdaniem sądu takiego waloru przypisać nie można. Z niecierpliwością czekamy na kolejne orzeczenia i mamy nadzieję, że sądy, tak jak my, będą za objęciem obowiązkami wskazanymi w Ustawie o dostępie do informacji publicznej jak najszerszego grona podmiotów.

W lipcu czeka nas wiele rozpraw – będziemy informować na bieżąco o ich wynikach.

AKTUALIZACJA:

Do przerwy 10:3 dla informacji publicznej

Sądy administracyjne wskazały, że spółki skarbu państwa:

• Energa
• Grupa AZOTY
• Jastrzębska Spółka Węglowa
• Krajowa Spółka Cukrowa
• Poczta Polska
• Polska Grupa Zbrojeniowa
• Polski Fundusz Rozwoju
• Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo
• Polskie Koleje Państwowe
• Powszechny Zakład Ubezpieczeń

powinny były zrealizować skierowany przez nas wniosek o informację publiczną.

W sprawach Energii i PGNiG wydane wyroki uchylały decyzje odmowne wydane przez podmioty, reszta to skargi na bezczynność, w których sądy podkreślały, że te spółki są ze względu na strukturę własności, a przede wszystkim strukturę własności podmiotami zobowiązanymi, wnioskowana informacja jest informacją publiczną i w związku z tym wnioski powinny były zostać zrealizowane.

Niekorzystne dla nas wyroki zapadły w sprawach Węglokoksu, KGHM Polska Miedź i PZU. WSA oddaliły dwie nasze skargi na bezczynność, a wyrokiem w sprawie spółki Węglokoks skargę na decyzję.

W lipcu czekają nas kolejne rozprawy – życzcie nam powodzenia.