Złożyliśmy drugą opinię do projektu ustawy o jawności życia publicznego. Przypominamy, że podczas spotkania podsumowującego kilkudniowe konsultacje do projektu tej ustawy z 23 października 2017 roku zasygnalizowano, że w projekcie będą zmiany.

13 listopada 2017 r. została upubliczniona nowa wersja projektu ustawy. W przesłanej do ministra koordynatora służb specjalnych opinii (word, pdf) przedstawiliśmy szereg uwag krytycznych, które odnoszą się problemów, jakie mogą pojawić się w związku z wadami legislacyjnymi ustawy, jej niekonstytucyjnością, a także nadmiernym ograniczeniem jawności.

Poniżej w skrócie przedstawiamy najważniejsze punkty naszej opinii do projektu ustawy o jawności życia publicznego.

Nie likwidujmy  ustawy o dostępie do informacji

Przenoszenie przepisów ustawy o dostępie do informacji publicznej do nowej regulacji jest nieuzasadnione ze względu na to, że prawo do informacji nie służy wyłącznie zapobieganiu korupcji, a taki charakter mają przepisy ustawy o jawności życia publicznego. Ponadto ze względu na niewielką liczbę zmian dotyczących dostępu do informacji publicznej zachowanie obecnej pozwoli uniknąć chaosu prawnego. Dotychczasowa regulacja ma bardzo bogatą praktykę stosowania i związanego z nią orzecznictwa oraz literaturę przedmiotu, stworzenie nowego aktu prawnego spowoduje konieczność budowania wszystkiego od początku.

Wyrzućmy definicję informacji przetworzonej

W projekcie z 13 listopada wprowadzono definicję informacji przetworzonej, naszym zdaniem niepotrzebną. Optymalnym rozwiązaniem była propozycja w projekcie z 23 października, w której wskazano uprawnienie do informacji przetworzonej bez żadnych zastrzeżeń. Dla ustawodawcy informacja przetworzona to taka, której urząd “nie posiada w chwili wpłynięcia wniosku”, a jej stworzenie wymaga „dodatkowych nakładów”. Pojęcia te nie są precyzyjne, a w praktyce duża część informacji musi być wyszukania i przygotowana – czy dane o wynagrodzeniu wójta, które są ujęte w umowie o pracę i muszą być z tej umowy „wyciągnięte” są już informacją przetworzoną? Przecież w chwili wnioskowania ta informacja nie istniała, ale czy skopiowanie jej z jednego dokumentu do drugiego, to już przetworzenie? A do tego każdy podmiot zobowiązany będzie inaczej oceniał „dodatkowe nakłady”. Jednocześnie, co wydaje się najdalej idącym zagrożeniem, projektodawca nakłada na wnioskodawcę obowiązek uzasadniania wniosków, które dotyczyłyby informacji publicznej przetworzonej. Po pierwsze osoba wnioskująca nie ma wiedzy w momencie składania wniosku, czy dotyczy on informacji publicznej przetworzonej, a dodatkowo projektodawca nie uregulował kwestii uzupełnienia wniosku o uzasadnienie, jeżeli osoba wnioskująca w pierwotnym wniosku nie zawrze tych informacji. Takie rozwiązanie narusza podstawę prawa do informacji np. anonimowość osoby wnioskującej. Ponadto w przyjętym rozwiązaniu brak definicji szczególnie istotnego interesu publicznego, który należy wykazać, gdy urząd uzna, że wniosek dotyczy informacji przetworzonej. Spowoduje to problemy interpretacyjne prowadzące do ograniczenia jawności.

Nowe przepisy nie powinny obejmować postępowań rozpoczętych przed ich przyjęciem

Ustawodawca założył, że projektowane przepisy będą stosowane do postępowań, które się toczą. Jeżeli zatem ktoś złoży wniosek w czasie obowiązywania ustawy o dostępie do informacji publicznej, ale jest on realizowany już po wprowadzeniu nowych przepisów, to informacje te będą udostępnione już na podstawie nowych regulacji. Jest to naruszenie zasad demokratycznego państwa prawa i może w wielu przypadkach doprowadzić do negatywnego zakończenia toczących się postępowań.

Oprzyjmy się na Konstytucji

W związku z tym, że art. 61 ust. 4 Konstytucji RP nie pozwala na określanie w ustawie zakresu prawa do informacji, postulujemy o wykreślenie definicji informacji publicznej, która to prowadzi do ograniczenia jawności np. poprzez wskazywanie na sferę wewnętrzną działania urzędów. Z tego samego powodu wnioskujemy o wykreślenie przepisów dotyczących dokumentu urzędowego, który narusza art. 61 ust. 2 Konstytucji RP.

Rejestr umów dla spółek skarbu państwa i partii

W zakresie rejestrów umów pożądanym rozwiązaniem jest wprowadzenie rejestru wszystkich wydatków. Jednocześnie wskazujemy, że ze względu na możliwość przeszukiwania informacji i ich analizowania – informacje o umowach zawieranych przez wszystkie podmioty zobowiązane powinny być w Centralnym Repozytorium Informacji Publicznej. Ważną rzeczą jest zobowiązanie do publikowania rejestrów umów wszystkich podmiotów zobowiązanych bez wyjątków np. spółek skarbu państwa czy partii politycznych.

Chcemy znać autorów ekspertyz zamawianych przez władze

Poza ekspertyzami finansowanymi ze środków publicznych w Biuletynie Informacji Publicznej powinny być również publikowane „opinie i inne opracowania” oraz „personalia autorek i autorów tychże dokumentów”.

Nie tylko umowy o pracę

W zakresie publikowania informacji o zatrudnionych osobach w stosunku pracy zwróciliśmy się o dodanie informacji o umowach cywilnych.

Jawne wynagrodzenia

Jednocześnie uważamy, że w Biuletynie Informacji Publicznej winny być udostępniane aktualne informacje o wynagrodzeniach pracowników zatrudnionych przez podmioty zobowiązane poprzez co najmniej wskazanie stanowiska i wynagrodzenia. Pożądanym z punktu widzenia Stowarzyszenia byłoby udostępnianie imiennych wykazów wynagrodzeń.

Jawne kalendarze

Proponujemy, aby informacją publiczną podlegającą udostępnieniu były kalendarze spotkań osób pełniących funkcje publiczne, które to kalendarze obejmują informacje o spotkaniach już odbytych, jak i zaplanowanych, jak również księgi wejść/wyjść do budynków stanowiących siedzibę organów władzy publicznej.

Jawne sprawozdania finansowe

Zwróciliśmy się o dodanie obowiązku publikowania przez spółki skarbu państwa oraz spółki jednostek samorządu terytorialnego rocznych sprawozdań finansowych, opinii biegłego rewidenta (jeśli sprawozdanie podlega badaniu), uchwały bądź postanowienia organu o zatwierdzeniu roczne sprawozdanie finansowe i podziale zysku lub pokryciu straty.

Nagrania obrad w BIP-ie

Odnośnie rejestracji obrad wnosimy o zobowiązanie do publikowania w Biuletynie Informacji Publicznej tych nagrań.