Najnowsze posunięcia Ministerstwa Sprawiedliwości Federacji Rosyjskiej polegające na wpisaniu grupy wiodących rosyjskich organizacji na listę “agentów zagranicy” wraz z nową serią ograniczeń dla rosyjskich mediów, poważnie utrudniają współpracę pomiędzy partnerami i zagrażają na szeroką skalę konstruktywnemu rozwojowi stosunków UE-Rosja.

21 lipca 2014 roku, nowa grupa wiodących rosyjskich organizacji pozarządowych została dodana do listy “agentów zagranicy”. Dwie organizacje członkowskie Forum Społeczeństwa Obywatelskiego UE-Rosja zostały objęte tymi restrykcjami. Prawo Fundacji “Werdykt Publiczny” do obrony w sądzie było już wcześniej wielokrotnie naruszane w trakcie przewlekłych i wyczerpujących rozpraw sądowych. Również Centrum Praw Człowieka “Memoriał” musiało przejść uwłaczające godności procedury sądowe w ostatnim roku. Kolejne objęte restrykcjami organizacje pozarządowe to Prawnicy dla Konstytucyjnych Wolności i Praw, Kaliningradzka Regionalna Organizacja Publiczna “Ekoobrona – Rada Kobiet” oraz Międzyregionalne Stowarzyszenie Związków Publicznych Praw Człowieka “Agora”. W tym samym dniu, w sądzie vasilieostrowskim w Petersburgu organizacja LGBT “Vykhod” (Coming-Out) również została uznana za “agenta zagranicy”. Na dzień dzisiejszy lista agentów zawiera 11 pozycji, pośród których 4 to członkowie Forum Społeczeństwa Obywatelskiego UE-Rosja: Oprócz wcześniej już wymienionych są to Moskiewskie Centrum Krajowego Stowarzyszenia Ochrony Praw Wyborców “Gołos” oraz Kostromskie Centrum Inicjatyw Obywatelskich. Większość organizacji oznaczonych jako “agenci zagranicy” odgrywała kluczową rolę w obronie obywateli w trakcie ostatnich dużych procesów sądowych, takich jak w sprawie wydarzeń na Placu Bołotnaja, z dnia 6 maja 2012 roku.

W międzyczasie podejmowana jest dalsza presja na organizacje pozarządowe. Na początku tego miesiąca Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało poprawioną wersję ustawy o organizacjach pozarządowych, która jest dostępna do publicznej internetowej dyskusji na stronie http://regulation.gov.ru/project/16007.html?point=view_project&stage=2&stage_id=11012. W szczególności sformułowania takich pojęć jak “agenci zagranicy” i “działalność polityczna” stały się jeszcze bardziej niejasne, pomimo wielu nacisków ze strony rosyjskich organizacji pozarządowych oraz ekspertów, aby stały się bardziej precyzyjne: Na przykład, już sam fakt otrzymywania pieniędzy z zagranicy, wcale niezwiązany z wykonywaniem zadań dla darczyńcy, jest wystarczający do oznakowania takiej organizacji pozarządowej jako “agenta zagranicy”, podczas gdy działania polityczne obejmują nie tylko działania ukierunkowane na wpływanie na władze państwowe i opinię publiczną, ale także “inne działania”.

Poza tym, ustawa przewiduje, iż “agent zagranicy ” musi być odpowiedzialny nie tylko za cokwartalne raportowanie dotyczące swojej działalności, ale również dostarczać informacji na temat każdego programu lub dokumentu, który został przygotowany z wykorzystaniem funduszy z zagranicy, w ciągu trzech dni po potwierdzeniu lub podpisaniu umowy finansowej. Zgodnie z projektem, wszystkie sygnały pochodzące od władz publicznych, organizacji oraz osób indywidualnych – wskazujące, że dana organizacja może być „agentem zagranicy” – mogą prowadzić do przeprowadzenia nadzwyczajnej kontroli przez Ministerstwo Sprawiedliwości.

Co więcej, Ministerstwo Sprawiedliwości zaproponowało poprawki do ustawy o służbie cywilnej, które zabraniają urzędnikom na wszystkich poziomach – poczynając od federalnego, a kończąc na miejskim -jakichkolwiek kontaktów, spotkań i rozmów z ekspertami “agentów zagranicy”.

Biorąc pod uwagę ostatni rozwój prześladowań i rozprawiania się z “agentami zagranicy” na terytorium Federacji Rosyjskiej, zmiany te prawdopodobnie zostaną przyjęte przez stronę rządową i przekazane będą do Dumy na jesieni. Konieczna jest szybka reakcja.

Komitet Sterujący Forum Społeczeństwa Obywatelskiego UE-Rosja wzywa Ministerstwo Sprawiedliwości Federacji Rosyjskiej oraz inne zaangażowane władze do zaprzestania rozprawiania się z organizacjami pozarządowymi, zmiany prawa i usunięcia obraźliwego etykietowania oraz wznowienia dialogu z sektorem społeczeństwa obywatelskiego. Apelujemy do władz Unii Europejskiej, organizacji międzyrządowych oraz szerokiej społeczności międzynarodowej do odniesienia się do pogwałcania podstawowych wolności oraz rządów prawa w Rosji, podjęcia pilnych działań na rzecz poprawy sytuacji i bliższej współpracy oraz wsparcia dla rosyjskiego sektora społeczeństwa obywatelskiego, które jest niezastąpionym partnerem dla wszystkich stron w czasach poważnego kryzysu w stosunkach UE-Rosja.

23 lipca 2014 r.

Kontakt: 

Yuri Dzhibladze, Center for the Development of Democracy and Human Rights, Moscow tel. + 7 916 673 53 51, e-mail: dzhib@ya.ru

Stefan Melle, Steering Committee of the EU-Russia Civil Society Forum at German-Russian Exchange, Berlin tel.: + 49 175 413 72 00, e-mail: stefan.melle@austausch.org

Forum Społeczeństwa Obywatelskiego Unii Europejskiej i Rosji zostało utworzone w 2011 roku jako platforma dla organizacji pozarządowych. Obecnie skupia 126 organizacji, które mogą dzięki Forum współpracować i podejmować wspólne działania. Dzięki Forum rodzi się także dialog pomiędzy organizacjami z Unii Europejskiej i z Rosji. Forum było też zaangażowane w kwestię regulacji procedur wizowych i rozwoju standardów dotyczących spraw społecznych, praw człowieka czy ochrony środowiska. Zajmuje się też historią i uczestnictwem obywatelskim.

Sieć Obywatelska Watchdog Polska jest członkiem Komitetu Sterujacego Forum. 

Poniżej można zapoznać się z oryginalnymi wersjami językowymi Oświadczenia.

Заявление Координационного совета Гражданского форума ЕС-Россия «Новые шаги Министерства юстиции Российской Федерации по включению ведущих НКО в список «иностранных агентов» угрожают развитию отношений между ЕС и Россией»

Statement of the Steering Committee “New Moves of the Russian Ministry of Justice to Include Leading NGOs into the List of “Foreign Agents” Endanger Development of the EU-Russia Relations”