Zapadł trzeci już wyrok w sprawie wniosku z grudnia 2015. Wszystko po to by ustalić pewne fakty, a konkretnie: co się stało z witryną faktysmolensk.gov.pl.

Historia zaczęła się cztery lata temu: w październiku 2015 roku MSWiA postanawia, po ponad dwóch latach funkcjonowania, wyłączyć stronę gromadzącą materiały o katastrofie smoleńskiej: raporty, zdjęcia, odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania, informacje z konferencji prasowych. Ministerstwo niespodziewanie uznaje, że strona prezentująca dorobek zespołu dr. Macieja Laska nie jest już potrzebna. Ówczesna Prezes Rady Ministrów zapytana o przyszłość witryny (początkowo nie było informacji o usunięciu, a komunikat o błędzie) wskazuje:

Ta strona została zamknięta i będzie zamknięta po prostu. To jest jedyna odpowiedź, jakiej mogę w tej chwili udzielić.

Co było łatwe do przewidzenia, internautów nie zachwyca próba ograniczenia dostępu do informacji w sieci i podejmują próby, żeby stronę wskrzesić. A pewien internauta wpadł na pomysł – strona była przecież witryną rządową, a zawarte tam materiały z całą pewnością  były pewnym efektem działania władz – dlaczego więc nie zapytać o nie w trybie dostępu do informacji publicznej?

W grudniu 2015 roku do Prezesa Rady Ministrów trafia wniosek o udostępnienie informacji publicznej w zakresie:

1. Raportu Komisji pt. Raport końcowy z badania zdarzenia lotniczego samolotu TU154M nr 101 zaistniałego dna 10 kwietnia 2010 r. w rejonie lotniska Smoleńska
2. Materiałów dostępnych do niedawna na stronie internetowej faktysmolensk.gov.pl

Wnioskodawca otrzymał informację wskazaną w punkcie 1, natomiast w zakresie punktu 2 podmiot zobowiązany wskazał, że informacja nie stanowi informacji publicznej. Ocenę Prezesa Rady Ministrów potwierdził też niestety sąd pierwszej instancji:

Należy zgodzić się ze skarżącym, że umieszczenie w adresie internetowym strony oznaczenia “gov” wskazuje, że mamy do czynienia ze stroną rządową. Według twierdzenia skarżącego na powyższej stronie znajdowały się informacje dotyczące funkcjonowania i działalności Zespołu ds. wyjaśnienia opinii publicznej treści i materiałów dotyczących przyczyn i okoliczności katastrofy lotniczej z dnia […] kwietnia 2010 r. pod S. Czyli skarżący miał możliwość zapoznania się z tymi informacjami.

Sformułowanie wniosku przez udostępnienie materiałów dostępnych do niedawna na stronie […] nie pozwala na ocenę, o co wnosi skarżący, a jak wyżej już Sąd dokonał oceny, tak sformułowany wniosek nie jest wnioskiem o udzielenie informacji publicznej.

Sieć Obywatelska Watchdog Polska, powiadomiona przez wnioskodawcę o zaistniałej sytuacji, przystąpiła do postępowania i złożyła w sprawie kasacje. Po rozpatrzeniu skargi Naczelny Sąd Administracyjny uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia przed sądem I instancji, bo jak słusznie wskazał:

Po pierwsze zauważyć należy, że wątpliwa jest teza Sądu I instancji, że wnioskodawca miał możliwość zapoznania się z materiałami dostępnymi na stronie internetowej […], skoro wnioskodawca podaje, że strona ta jest obecnie niedostępna w internecie i dlatego żąda od Prezesa Rady Ministrów (jako podmiotu, który powołał Zespół) udostępnienia materiałów dostępnych do niedawna na stronie rządowej z oznaczeniem “gov”. Jeśli zaś strona z oznaczeniem “rządowym” (“gov”) jest obecnie niedostępna, to trudno wymagać, aby wnioskodawca podał, jakich materiałów znajdujących się w przeszłości na tej stronie się domaga. Redakcja wniosku (…)  nakazuje przyjąć, że wnioskodawca domagał się wszelkich dokumentów, jakie na tej stronie były zamieszczone.

I OSK 220/17

Naczelny Sąd Administracyjny bardzo rozsądnie zauważył, że nie można domagać się od wnioskodawcy wskazania, jakie konkretnie materiały z nieistniejącej na moment składania wniosku strony chciałby otrzymać. Poraża, że takie wnioskowanie w ogóle musiało zostać przeprowadzone i że sąd pierwszej instancji nie dostrzegł, jakim absurdem jest oczekiwać od zadającego pytanie precyzyjnej znajomości zawartości usuniętej witryny:

(…) Jak wynika ze strony 6 uzasadnienia zaskarżonego wyroku Sąd I instancji oparł się na własnych, wątpliwych ustaleniach, jaka była zawartość strony internetowej […]. Nie dokonując analizy, czy w chwili obecnej Prezes Rady Ministrów jest podmiotem obowiązanym do udostępnienia informacji publicznej i czy dysponuje on materiałami, które były “do niedawna na stronie internetowej” (art. 4 ust. 3 u.d.i.p.), oraz które z żądanych materiałów stanowią ewentualnie informację publiczną (…), Sąd I instancji – jak słusznie podnosi się w skardze kasacyjnej – nie wyjaśnił zarówno podstawy faktycznej jak i prawnej sporu, który zaistniał w tej sprawie, co stanowi o zasadności zarzutu naruszenia art. 141 § 4 p.p.s.a.

Sprawa wróciła do warszawskiego Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, który w pierwszej kolejności stwierdził, że w przedmiotowej sprawie jest związany wykładnią NSA i w związku z tym uznaje, że organ pozostaje w bezczynności (II SAB/Wa 259/19). Choć można by polemizować z cechami, jakie zdaniem sądu organ mógłby wziąć pod uwagę, dokonując oceny, czy dana informacja jest informacją publiczną, wyrok zobowiązywał Prezesa Rady Ministrów do realizacji wniosku w zakresie punktu 2.

Co najważniejsze, historia kończy się happy endem – zawartość strony została po prawie czterech latach udostępniona wnioskodawcy. Sądy potwierdziły, że dostęp do efektów działania państwowych komisji i zespołów badawczych nie może być arbitralnie ograniczony przez władzę, a Internet pokazał, że w sieci jak w przyrodzie, nic na stałe nie ginie. Na ten moment stronę można zresztą, dzięki wysiłkowi zaangażowanych, nadal podziwiać w sieci pod adresem http://faktysmolensk.niezniknelo.com/.