Teraz Wy

2 lipca 2015 roku, wraz z grupą organizacji: Ogólnopolską Federacją Organizacji Pozarządowych, Fundacją OPOR oraz Fundacją Synapsis, uczestniczyliśmy w spotkaniu z Komitetem Sterująco-Monitorującym Program FIO. Stało się to po raz pierwszy i „obie strony” były bardzo zadowolone z nawiązanego dialogu. Teraz potrzebna jest Wasza aktywność.

Celem spotkania było ustne przedstawienie naszych uwag dotyczących finansowania organizacji strażniczych i rzeczniczych z FIO. Zapowiadaliśmy to przy składaniu uwag do Regulaminu Programu FIO 2016. Udało nam się przedyskutować koncepcję oceny projektu. Nie wiemy jakie ostatecznie zapadną decyzje, ale gdy wychodziliśmy ze spotkania, istniała szansa warunkowego dopuszczenia rozmów z organizacjami przed wybraniem ostatecznych projektów. Udało nam się też porozmawiać o dodaniu definicji i typowych działaniach strażniczo-rzeczniczych, a także o uwzględnieniu kosztów spraw sądowych w działaniach strażniczych.

Zaproponowana przez naszą grupę definicja brzmiała:

Komponent przeznaczony jest na wspieranie aktywności zmierzającej do systemowych zmian w funkcjonowaniu instytucji państwa, poprzez obywatelską kontrolę działań władz publicznych lub obywatelską kontrolę etyki działań wielkiego biznesu, w tym wszelkie inne przedsięwzięcia zmierzające do równego dostępu do realizacji praw.

Proponowaliśmy także wzięcie pod uwagę opisu typów działań, miałby on bowiem także charakter edukacyjny. A zatem, przedmiotem projektów mogłoby być:

Sprawdzanie jak funkcjonuje prawo i instytucje publiczne oraz pilnowanie, aby np:• procesy przebiegały zgodnie z regułami, były przejrzyste i rozliczalne;• każdy mógł zabrać głos w procesie podejmowania decyzji,• decyzje podejmowano na podstawie istniejących i wiarygodnych danych, które zostały obiektywnie przeanalizowane.
Wpływania na polityki publiczne:• poprzez przedstawianie wiarygodnych danych i analiz;• rozmawiania z politykami;• angażowania obywateli w społeczny nadzór i kampanie na rzecz zmiany;• egzekwowania prawa.

Nie udało nam się skutecznie przekonać Komitetu o tym, że należałoby podnieść kwotę dofinansowania. Pozostało zatem 500 tys. na 2016 rok i 500 tys. na 2017 rok (drugi rok konkretnego projektu). Oznacza to dofinansowanie w przyszłym roku zaledwie kilku projektów. Maksymalna roczna kwota dofinansowania to 100 tys. zł.

Kwota całego Priorytetu 3, w ramach którego wydzielono komponent strażniczy wynosi 12 mln. W tej puli strażnictwo stanowi zaledwie 4%. Ze względu na kończące się projekty z poprzednich lat, pozostało do wydania 7 mln. 930 tys. złotych. W tej kwocie projekty strażnicze mają 6% udziału.

Cały czas uważamy, że udział projektów strażniczych na poziomie 4% czy 6% w Priorytecie 3, którego celem jest przyczynianie się do wzrostu partycypacji obywateli w sprawach publicznych, jest zbyt skromny. Członkowie Komitetu podkreślali jednak, że już ta kwota i powrót specjalnego Komponentu to wielki sukces. I na pewno tak jest, bardzo cieszymy się, że to się udało. Trudno nam jednak słuchać, że chcemy „komuś zabrać” i „że powinniśmy powstrzymać roszczenia”, gdyż cała historii znikającego Komponentu i pieniędzy które nie wróciły do puli, a także mikro udział nawet na poziomie jednego Priorytetu świadczą o pewnej zasadności naszych „roszczeń”.

Nie udało nam się także pokazać, że ta działalność jest wyjątkowa, ani że środowisko jest profesjonalne. Wydaje się, że problem leży właśnie tutaj. Być może to nie jest kwestia do opowiedzenia, a do pokazania. Usłyszeliśmy bowiem, że i tak dostaliśmy dużo pieniędzy w stosunku do wielkości środowiska. Naszym zdaniem brakuje tu jednak zobaczenia wpływu strażników i rzeczników na rzeczywistość. Wyobrażenia o środowisku biorą się z nieaktualnych badań, intuicji, obiegowych opinii i z tego, że my sami za strażników skłonni jesteśmy uważać tylko tych, którzy dobrze działają. Nie jesteśmy pewni, czy w innych środowiskach istnieje taki sam system eliminacji projektów nieprawdziwych, udawanych i szkodliwych.

Dlatego wzywamy Was drogie organizacje realizujące działania strażnicze i rzecznicze: Pokażcie się!

Już we wrześniu będzie można składać wnioski strażnicze i te rzecznicze, które odpowiadają zaproponowanej definicji (taką przynajmniej mamy nadzieję). Organizacje, którzy złożą wnioski na ten konkurs, nie będą już mogły wnioskować w konkursie ogólnym.

Ale uwaga!

W tym roku w konkursie ogólnym w Priorytecie 3, wszystkie inne wnioskujące organizacje miały 21% szans na finansowanie – w konkursie na projekty roczne, a 12% szans – w konkursie na projekty dwuletnie. Nie dotyczyło to jednak organizacji strażniczych i rzeczniczych! Te miały pół procenta szansy na finansowanie w projektach rocznych, i 0,7% szansy w projektach dwuletnich.

Jednym słowem, aby Wasze szanse na finansowanie były równie niskie, w wydzielonym komponencie, musiałoby wpłynąć 1000 wniosków. My szacujemy, że dobrych projektów może być około 30-40, jednak wpłynie zapewne około 70 projektów. To powoduje, że szanse strażników i rzeczników nadal statystycznie są niższe niż innych projektów, ale wyższe w wydzielonym Komponencie, niż w konkursie ogólnym.

Jeśli złożycie za mało projektów, po wsze czasy będziemy słyszeć, że nas po prostu nie ma. Nie ma kogo wspierać.

A zatem, złóżcie świetne projekty. Dobrze pokażcie jakim problemem się zajmujecie, czemu jest ważny, jak reguluje go prawo, ile lat kosztowało Was dojście tu, gdzie jesteście. Pokażcie co się stanie bez Was. Ważne jest aby Zespół Oceny Projektów stanął przed dylematem, że musi wybrać – czy dziś zajmie się przejrzystością w Krakowie, wykonywaniem ustawy o in-vitro, systemowym zmienianiem sytuacji dzieci z niepełnosprawnościami, problemami studentów i doktorantów z dostępem do stypendiów, przestrzeganiem i działaniem ustawy antydyskryminacyjnej, problemami alkoholowymi w Lublinie, ekologią w Szczecinie, transportem w Łodzi, prawami mniejszości etnicznych w Białymstoku itp., itd.

Przy kilku możliwych do przyznania dotacjach, Zespół Oceny Projektów może tylko postarać się o to, by dofinansować projekty dobre. Ale nie będzie w stanie ustalić czy dofinansowywać więcej projektów lokalnych czy centralnych, więcej z obszaru zdrowia czy sądownictwa, więcej związanych z powodowaniem, że istniejące przepisy prawa zaczynają działać, czy wręcz odwrotnie podnoszących kwestię braku uregulowań. I Zespół musi to poczuć. A tylko Wy, wnioskodawcy, składając dobre projekty, jesteście w stanie zapewnić temu Zespołowi dyskomfort. Sprawić, że jego członkowie poczują się zaniepokojeni. Zaczną mówić, że coś jest nie tak. I staną się naszymi sojusznikami.

A zatem do dzieła, postarajcie się!