Przygotowaliśmy transkrypcję ustnego uzasadnienia wyroku do naszej sprawy przeciw zarządowi Lux Veritatis. Ze względu na jakość dźwięku z transmisji do sali dla publiczności, w tekście mogą pojawić się drobne błędy. Uznaliśmy jednak, że warto podzielić się treścią uzasadnienia, gdyż dotyczy ono tego, jak podmioty powinny pochodzić do informacji i pozwala lepiej zrozumieć wyrok. Informacja o wyroku dostępna jest w tekście Wyrok w sprawie Lux Veritatis.

Wyrok ten jest o stanie informacji publicznej, to jest o sprawach publicznych. A do tej kategorii należały pytania Stowarzyszenia [Watchdog Polska – przyp. red.] o losy środków publicznych otrzymanych przez Fundację Lux Veritatis. I przez nieudzielenie odpowiedzi na wniosek Stowarzyszenia z 3 listopada 2016 r. w zakresie tiret drugiego prawo to doznało uszczerbku, więc nastąpiło pokrzywdzenie. [chodzi o drugie pytanie wniosku Watchdog Polska – informację o wydatkach ze środków publicznych – przyp. red.]

Tytułem zasygnalizowania podmiot wnioskujący o informacje publiczne – oskarżyciele posiłkowi – pojawiali się w szeregu spraw, w tym będących przedmiotem rozpoznania przed Sądem Najwyższym, ich status nie był tam podważany, spełniali [niewyraźnie] orzeczenia merytoryczne i sąd rozpoznawał ich sprawy jako jednej ze stron w tego rodzaju sprawach. [tu Sąd odnosi się do naszej zdolności do bycia oskarżycielem posiłkowym, podważanej przez obronę – przyp.red.]

Jeżeli chodzi o motywy ogłoszonego przed chwilą rozstrzygnięcia, to zebrany w sprawie materiał dowodowy dał podstawy do przyjęcia, że jedynie oskarżona Lidia Kochanowicz-Mańk zrealizowała znamię zarzucanego jej czynu określonego w art.23 obowiązującej ustawy o dostępie do informacji publicznej. Sąd uznał za zasadne modyfikację zarówno samego opisu czynu, jak i kwalifikacji prawnej w stosunku do tej, którą przedstawił oskarżyciel w akcie oskarżenia i przyjął, że czyn oskarżonej stanowił stanowił występek z art.23 ustawy o dostępie do informacji publicznej w związku z art.12 par.1 kodeksu karnego. 

Oskarżona jako osoba zobowiązana do udostępnienia informacji publicznej w imieniu Fundacji Lux Veritatis nie udostępniła takiej informacji w zakresie tiret drugiego wniosku stowarzyszenia Watchdog z dnia 3 listopada 2016 r. i stan taki trwa zresztą do dzisiaj. Oskarżona udzieliła jedynie odpowiedzi na tiret pierwsze wniosku z opóźnieniem przy piśmie z 23 maja 2017 roku. Jeżeli chodzi o stronę podmiotową tego czynu, to w ocenie sądu oskarżona działała umyślnie w zamiarze ewentualnym, tj. przewidując możliwość popełnienia przez siebie tego czynu, godziła się na to. 

Podkreślenia dość punktowego z racji, że uzasadnienie ustne odnosi się tylko do głównych motywów, podkreślenia wymaga to, że oskarżona posługiwała się argumentami, które wynikają przede wszystkim z pism procesowych zalegających w aktach sprawy. A z tych pism wyłania się obraz niespójny, sprowadzający się w istocie do poszukiwania i formułowania coraz to nowych tłumaczeń tak, by informacji publicznej nie udzielić i to w ocenie sądu bezpodstawnie. O ile na początku stała na stanowisku, że pytania zawarte we wniosku z dnia 3 listopada 2016 roku nie dotyczą informacji publicznej, a pytanie ma nieostry zakres, w szczególności niezrozumiałym jest słowo “przedsięwzięcie” czy “wydatki w ramach  przedsięwzięć”, stąd nie jest możliwe udzielenie odpowiedzi na tak sformułowane pytanie, to jednak przy piśmie z dn.26 maja 2017 r. udzielając częściowej odpowiedzi, sama wykazała, że chodzi  o informację publiczną, skoro zdecydowała się udzielić odpowiedzi na tiret pierwszy wniosku. Pytania, jeśli chodzi o ten wniosek, dotyczyły losów środków publicznych, to jest od kogo zostały przekazane, w jakiej kwocie, na jaki cel, a następnie jak zostały wydane. Na to ostatnie pytanie oskarżona odpowiedzi nie udzieliła, podnosząc raz, że wykracza to poza ustawowy obowiązek, a wydatki związane były tylko z realizowanym działaniem statutowych, a dodatkowo naruszałoby to tajemnicę przedsiębiorcy i ochronę danych osobowych. Takie argumenty zawarła w piśmie z 26 maja 2017 roku. Następnie dopiero wywodziła, że jest to informacja przetworzona, że jej sporządzenie wymaga dużego nakładu pracy, a oskarżyciel nie wykazał szczególnego interesu społecznego, by w trakcie procesu, twierdzić nadto  (w uproszczeniu), że nie udzieliła informacji, bo nie dało jej się udzielić. Oskarżona nie pokusiła się o próbę udzielenia informacji w jakim to zakresie udzielenie informacji miałoby naruszyć tajemnicę danych osobowych, pomijając, że to pytanie, zawarte w tiret drugim, nie chodziło tylko o stronę umowy, ale chodziło również o kwotę wydatków w ramach przedsięwzięć ze środków publicznych, datę wydatków, przedmioty wydatków. Tymczasem w odpowiedzi, że na Fundacji ciąży obowiązek transparentnego przedstawienia okoliczności związanych z pozyskaniem środków publicznych i ich zagospodarowaniem, a dane przedsiębiorcy i ochrona danych osobowych nie korzystają z ochrony wynikającej z art. 5 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej, wynikały choćby z orzeczenia WSA w Warszawie z dnia 10 października 2017 r., z którego treścią, jak sama oskarżona wyjaśniła, i uzasadnieniem, zapoznawała się. 

Przyjmując sprawstwo i winę oskarżonej stosownie do stopnia tej winy i stopnia społecznej szkodliwości czynu, a także mając na uwadze cele prewencyjne, sąd wymierza pani karę 3 miesięcy pozbawienia wolności, tutaj miał w szczególności na uwadze stosunkowo długi okres trwania czynu, a nadto orzekł karę grzywny związaną z zawieszeniem wykonania kary pozbawienia wolności w wymiarze stu stawek dziennych po 30 zł. Jednocześnie sąd uznał, że skoro oskarżona nie wchodziła dotąd w konflikty z prawem, jest osobą niekaraną, funkcjonuje poprawnie w sensie zawodowym, społecznym, rodzinnym, posiada zdolność do konstruktywnej refleksji i wyciągnięcia wniosków, w tym do uświadomienia sobie, że pozyskując środki publiczne, decydując o tej drodze, dany podmiot musi liczyć się z tym, że ciążą na nim obowiązki w zakresie informacji publicznej, a ich bezpodstawne nieudostępnianie jest karalne. 

Przyjmując retorykę oskarżonej nie może być tak, że z budżetu państwa, ze środków publicznych otrzymuje się pieniądze na określony cel, a to jak się je wyda owiane jest tajemnicą z uwagi na ochronę danych osobowych podmiotów, z którymi zawiera się umowy. 

Sąd przyjął, że w przypadku Lidii Kochanowicz-Mańk, z uwagi na jej właściwości i warunki osobiste, zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności będzie wystarczające dla osiągnięcia celów kary, w tym zapobieżenie jej powrotowi do przestępstwa. W konsekwencji sąd zawiesił wykonanie kary pozbawienia wolności na roczny okres próby, z nałożeniem na oskarżoną obowiązku stosownego postępowania w okresie próby i udzielenia informacji publicznej na wniosek stowarzyszenia Watchdog w zakresie dotąd nie udzielonym. Postawa oskarżonej, w tym odnośnie do realizacji tego obowiązku, pokaże czy zasługiwała na danie jej szansy. Realną dolegliwość będzie stanowić karę grzywny. Sąd nie uznał jednocześnie za zasadne orzekania wobec pani Lidii Kochanowicz-Mańk środka karnego w postaci zakazu zajmowania stanowisk w podmiotach dysponujących środkami publicznymi. W ocenie sądu brak bowiem jednoznacznego spełnienia przesłanki, że dalsze zajmowanie przez nią stanowiska, zagraża w stopniu istotnym dobrom chronionym w prawie w rozumieniu art. 41 par 1 kodeksu karnego.

Jeśli chodzi o część uniewinniającą wyroku dotyczącą oskarżonych Jana Króla i Tadeusza Rydzyka, to uznał Sąd, że w przypadku tych oskarżonych nie zostało wyczerpane znamię czynu zabronionego. Po pierwsze określonego w art.23 ustawy o dostępie do informacji publicznej, tj. w zakresie ciążącego na nich obowiązku udostępnienia informacji publicznej. Sąd przypomina, że przepis ten penalizuje takie zachowanie, które polega na nieudostępnianiu informacji publicznej wbrew ciążącemu obowiązkowi. Ze zgromadzonych w sprawie dowodów nie wynika, by to na którymś z oskarżonych, czy to na Janie Królu, czy Tadeuszu Rydzyku spoczywał ten obowiązek, mieszcząc się w ramach ich kompetencji jako członków zarządu czy prezesa zarządu fundacji Lux Veritatis, w tym, że to któryś z nich podejmował newralgiczne decyzje co do informacji publicznej, a Lidia Kochanowicz-Mańk jedynie je wykonywała. Nawet jeśli tak było, nawet jeśli przekonany jest o tym czy to oskarżyciel, czy ktokolwiek inny, to ustalenie faktów w procesie karnym musi opierać się na dowodzie.

W przedmiotowej sprawie mieliśmy do czynienia z taką sytuacją, że rzeczywiście nie istniał żaden formalny regulamin, jakiś dokument stwierdzający podział obowiązków w zarządzie fundacji Lux Veritatis. Jednak, mając na uwadze zeznania świadków, jak i wyjaśnienia samych oskarżonych, a także  zaangażowanie oskarżonych Króla i Rydzyka, które wynikało z dokumentów zalegających w aktach sprawy, nie sposób wykluczyć tej wersji, że rzeczywiście było tak, że członkowie zarządu umówili się, że te obowiązki związane z informacją publiczną, wykonywać będzie Lidia Kochanowicz-Mańk, dyrektor finansowa fundacji. Tutaj sama forma ustaleń nie ma dla sądu pierwszoplanowego znaczenia. Nie musi to być zdaniem sądu dokument formalnie stwierdzający. Tutaj w tej sprawie oczywiście pojawiła się ta uchwała z lutego 2021 roku, w której strony wskazywały na moc wsteczną. Natomiast w ocenie sądu nie sposób wykluczyć, że rzeczywiście doszło do takich ustaleń wcześniej, i że to w ramach kompetencji Lidii Kochanowicz-Mańk znajdowało się udzielanie informacji publicznej. Tutaj pojawiły się pewne wątpliwości oczywiście, natomiast nie mając dowodów przeciwnych jednoznacznych sąd był zobligowany rozstrzygnąć te wątpliwości na korzyść oskarżonych Jana Króla  i Tadeusza Rydzyka.

W przypadku wszystkich oskarżonych sąd uznał, że nieuzasadnionym byłoby też to przyjęte przez oskarżyciela o kwalifikowaniu ich jako funkcjonariuszy publicznych, co wykluczało tutaj tą kwalifikację z art. 231 kodeksu karnego. Zgodnie z art.115 par.13 pkt 4 kodeksu karnego funkcjonariuszem publicznym jest inna niż wymieniona tam osoba  inna osoba w zakresie, w którym uprawniona jest do wydawania decyzji administracyjnych. Tymczasem na gruncie ustawy o dostępie do informacji publicznej forma decyzji administracyjnej zarezerwowana jest dla umorzenia postępowania i odmowy udostępniania informacji publicznej, a nie dla jej udzielenia w postępowaniu. W zakresie udostępniania informacji publicznej podmiot pytany o informację publiczną nie jest zobowiązany do wydawania decyzji administracyjnej, nie jest zatem funkcjonariuszem publicznym.

I jeżeli chodzi o koszty procesu, to sytuacja wygląda tak, że koszty procesu w części uniewinniającej obciążałyby oskarżyciela zgodnie z art. 632 kpk zgodnie z 640 par. 1 kpk. Wydatki, jakim mógłby być obciążony nie przekraczają jednak 300 zł tj. zryczałtowanej równowartości wydatków uiszczanych przy wnoszeniu subsydiarnego aktu oskarżenia. W przedmiotowej sprawie tych wydatków oskarżyciel nie uiścił, powołując się na artykuł 14 Ustawy o opłatach w sprawach karnych. W ocenie sądu zwolnienie z opłat instytucji społecznej, tej, na którą powoływał się oskarżyciel dotyczy tylko tych opłat, które są wskazane w samej ustawie. Natomiast zryczałtowana równowartość wydatków jest uregulowana poza tą ustawą. W związku z tym sprawa została rozpoznana bez uiszczenia wydatków. Natomiast sąd w orzeczeniu kończącym ze względu na rodzaj rozstrzygnięcia – częściowo skazujące, częściowo uniewinniające, sąd zwolnił teraz z tej kwoty zryczałtowanej równowartości wydatków i również z wydatków do kwoty 300 zł. 

Natomiast brak było podstaw do orzeczenia innego niż takie, że skoro strony w postaci oskarżonych, czyli Tadeusza Rydzyka i Jana Króla ponieśli wydatki związane z ustanowieniem w sprawie obrońcy i jest to koszt procesu, to na zasadzie art. 632 pkt. 1 KPK należało zasądzić od oskarżyciela na rzecz oskarżonych. Sąd przyjął trzykrotność stawki minimalnej określonej w stosownym rozporządzeniu przyjmując tutaj nakład pracy obrońców rzeczywiście zwiększonej liczby odbytych rozpraw.  Jeśli chodzi o koszty dotyczące oskarżonej, to wobec jej skazania sąd zasądził od niej na rzecz skarbu państwa wydatki obejmujące koszty doręczeń i pozyskania informacji z Krajowego Rejestru Karnego. 

Wyrok nie jest prawomocny. Strona niezadowolona z treści rozstrzygnięcia może się od niego odwołać w ten sposób, że w terminie 7 dni od ogłoszenia wyroku, składa wniosek o jego pisemne uzasadnienie i jego doręczenie wraz z uzasadnieniem, a następnie, kiedy sąd sporządzi uzasadnienie, prześle wyrok wraz z uzasadnieniem, 14 dni na złożenie apelacji do sądu okręgowego w Warszawie, wydziału apelacyjnego.