Wielokrotnie pisaliśmy Wam o sytuacji rosyjskich organizacji. Wydaje się, że w 2019 roku sytuacja osiągnęła apogeum. Jeśli chcemy w Polsce dalej żyć w przekonaniu, że jesteśmy solidarni i zawsze umiemy reagować, to właśnie nadszedł czas na udowodnienie tego. Jak pomóc podpowiadaliśmy tekście Solidarnie na rzecz praw człowieka w Rosji

Dziś publikujemy list otwarty Zarządu Forum Społeczeństwa Obywatelskiego Unii Europejskiej i Rosji do Rady Europy.  Warto go przeczytać, gdyż stanowi skrótowe podsumowanie roku represji. Takiego jeszcze nie było we współczesnych czasach.

Oryginalny list opublikowany został na stronie internetowej Forum.

Tłumaczenie na język polski poniżej.

***

Pomimo powrotu Rosji do Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, sytuacja rosyjskiego społeczeństwa obywatelskiego pogorszyła się w 2019 roku. Zdecydowana reakcja ze strony Rady Europy jest potrzebna.

Latem 2019 roku, Federacja Rosyjska potwierdziła swoje członkostwo w Radzie Europy i odzyskała prawo głosu w Zgromadzeniu Parlamentarnym. Jednak sytuacja społeczeństwa obywatelskiego i przestrzeganie praw człowieka nadal się pogarszały, przez cały 2019 rok. W tym samym czasie Federacja Rosyjska łamała przepisy prawa międzynarodowego, zwłaszcza w związku z aneksją Krymu i na wschodzie Ukrainy. Zarząd Forum Społeczeństwa Obywatelskiego Unii Europejski i Rosji jest głęboko zaniepokojony obecną sytuacją i zwraca uwagę na konieczność przestrzegania przez władze rosyjskie wszystkich szczebli obowiązków płynących z członkostwa w Radzie Europy. Wzywa też instytucje Rady Europy by wykorzystały wszelkie możliwe środki do poprawienia sytuacji w Rosji.

Pogorszenie sytuacji w Rosji dotyczy wolności zgromadzeń, stowarzyszania się, wypowiedzi, prawa do sądu, zakazu tortur czy bezpodstawnego aresztu. Dalej ulegały erozji zasady państwa prawa.

Sytuacja praw człowieka na Północnym Kaukazie pozostaje trudna. Wciąż poważnie narusza się je, prześladuje osoby ze środowiska LGBT i obrońców prawa człowieka. W lutym, władze rosyjskie milczały gdy Igor Kochetkov – Dyrektor Programowy Sieci LGBT – otrzymywał groźby iż zostanie zabity. Chodziło o to, że żąda powstania komisji dochodzeniowej w sprawie prześladowania osób LGBT w Czeczeni. Oficjalne dochodzenie dotyczące bezprawnego przetrzymywania w tajnych więzieniach i torturowania osób LGBT było nieefektywne i nie przyniosło żadnych rezultatów. W marcu 2019 roku, Komitet Prewencji Tortur przy Radzie Europy, doszedł do wniosku, że rosyjski rząd nie współpracuje z nim w tej sprawie. W marcu, Oyub Titiev, dyrektor regionalnego oddziału Centrum Praw Człowieka “Memoriał” w Groznem został skazany na cztery lata kolonii karnej na podstawie fałszywych oskarżeń o posiadaniu narkotyków. Ten proces był szeroko potępiany jako nieposiadający gwarancji sprawiedliwego traktowania.

Podobną taktykę, podnoszenia sfabrykowanych i często absurdalnych oskarżeń, władze stosowały w wielu przypadkach w całej Rosji, aby zatrzymać działania organizacji i aktywistów. Poniżając ich w oczach opinii publicznej. Prześladowania Yuriya Dmitrieva, szefa oddziału Stowarzyszenia Memoriał w Karelii, spowodowały najwięcej protestów w Rosji i poza jej granicami. Historyk i badacz miejsc, w których dokonywano masowego zabijania i pochówków w Gułagu z czasów stalinowskich, dzięki tej pracy, przez ostatnie trzy dekady, cieszył się uznaniem w kraju i zagranicą. W grudniu 2016 roku został aresztowany i oskarżony o posiadanie pornografii dziecięcej. W kwietniu 2018 roku, po 13 miesiącach przetrzymywania, został całkowicie uniewinniony. Niezależnie od tego, w czerwcu 2018 roku, Sąd Najwyższy Karelii cofnął proces i zażądał kolejnego. Rzekomo miały się pojawić nowe oskarżenia przeciw niemu dotyczące molestowania dzieci. Ponownie go aresztowano i przebywa pod nadzorem. Drugi proces odbywa się powoli. Jeśli tym razem Dmitriev zostanie skazany, na podstawie absurdalnych i poniżających oskarżeń, może otrzymać nawet 15 lat kolonii karnej.  

Całkiem niedawno, permski oddział Stowarzyszenia Memoriał stał się obiektem, bezprawnego prześladowania na podstawie absurdalnych oskarżeń. W sierpniu 2019 roku, Memoriał w Permie współorganizował międzynarodową ekspedycję do wsi Galyashor, w regionie permskim. Wolontariusze z Litwy, Włoch i Rosji wspólnie sprzątali miejsce upamiętniające Polaków i Litwinów deportowanych do wsi Galyashor pomiędzy 1940 i 1950 rokiem. Uczestnikami ekspedycji – krewni ofiar represji stalinowskich – zostali oskarżeni przez policję o nielegalne przebywanie na terenie miejsca pamięci i wycinanie drzew. Policja rozpoczęła przeciw uczestnikom dwie sprawy karne – o “nielegalną wycinkę drzew” i “fikcyjną rejestrację zagranicznego obywatela” oraz jedną sprawę administracyjną dotyczącą “nieautoryzowanego zajmowania kawałka lasu”.  Uczestnicy ekspedycji zapewniają, że nie wycinali drzew. Jednak urzędnicy FSB, Centrum Walki z Ekstremizmem, i policja przeszukali biuro Memoriału i mieszkanie dyrektora organizacji.

Represje związane z pokojowymi zgromadzeniami, masowe zatrzymania ich uczestników, sprawy karne skierowane przeciw wielu z nich, przeszukania biur i mieszkań aktywistów to powtarzające się w całej Rosji działania policji w trakcie 2019 roku. Po proteście w Inguszetii, który miał miejsce 26 i 27 marca, policja oskarżyła o przemoc przeciw niej skierowaną 31 osób na podstawie mało przekonujących dowodów lub nawet bez dowodów. Jak dotąd dwie osoby zostały skazane a napaść na policję, podczas gdy co najmniej 28 oskarżonych wciąż czeka na proces, mając w perspektywie 10 lat więzienia. Latem policja utrudniała protesty w Moskwie. Dotyczyły one niedopuszczenia niezależnych kandydatów do wyborów do miejskiej Dumy, zaplanowanych na 8 września.  Kilka tysięcy protestujących zostało zatrzymanych, setki zostały pobitych przez personel porządkowy, który zastosował nieuprawnione i nieproporcjonalne środki przy zabezpieczaniu zgromadzeń, podczas zatrzymań, albo podczas transportu. Organizacje udokumentowały setki przypadków złego traktowania, ale ani jeden nie został potraktowany jako sygnał o popełnieniu przestępstwa i w sprawie żadnej skargi nie rozpoczęto dochodzenia. W ten sposób bezkarność związana z bezprawną przemocą policyjną przeważyła. Dziesiątki protestujących zostało ukaranych grzywną za rzekome pogwałcenie zasad pokojowych zgromadzeń i prawie 30 osób zostało aresztowanych i oskarżonych, na dosyć wątpliwych podstawach, o atakowanie policji i innego typu przestępstwa, w ramach tak zwanej „Sprawy Moskiewskiej”  12 osób zostało już skazanych i otrzymało wyroki, nawet do 4 lat więzienia. [i więcej https://ovdinfo.org/story/delo-27-iyulya-2019-goda]

Naruszeniom prawa wyborczego obywateli rosyjskich w 2019 roku towarzyszyła rosnąca presja na niezależnych obserwatorów wyborczych. Przykładem może być aresztowanie Romana Udota, członka zarządu ruchu GOLOS, wiodącej rosyjskiej organizacji zajmującej się obserwacją wyborów. W listopadzie został on skazany na 320 godzin pracy reedukacyjnej za rzekome życzenia śmierci skierowane wobec dziennikarzy telewizji NTV, choć materiał telewizyjny jest raczej wątpliwy i wskazuje na polityczne podłoże oskarżeń.

W 2019 roku również przyspieszyły represje na tle religijnym. Zgodnie z listą przygotowaną przez Memoriał, z 317 więźniów politycznych w Rosji, 253 było prześladowanych na tle religijnym.  23 sprawy karne zostały skierowane przeciw Świadkom Jehowy, szczególnie prześladowanym w całej Rosji. 200 kolejnych wiernych ma status podejrzanych lub już zostali oskarżeni o “ekstremizm” za pokojowe wyznawanie swojej wiary. 14 osób zostało uznanych winnymi i skazanych na różne kary, w tym na 6 lat kolonii karnej, a 42 kolejne czekają w aresztach na procesy.

Eskalacja sytuacji, zwłaszcza dotyczącej organizacji społecznych działających na rzecz praw człowieka, nastąpiła pod koniec 2019 roku.  Dwa ostatnie miesiące pokazały formalne dążenie do ich likwidacji poprzez decyzje sądowe oparte na ekstremalnie formalistycznym podejściu sądów, na życzenie Ministerstwa Sprawiedliwości, do wymagań stawianych organizacji. Wszystko to zaprzecza standardom międzynarodowym związanym z wolnością zrzeszania się. Władze wprowadzają wymagania, utrudniają  dostosowanie się do nich, i natychmiast wymierzając kary za niedostosowanie się. 1 listopada rosyjski Sąd Najwyższy zlikwidował na życzenie Ministerstwa, Ogólnorosyjski Ruch na Rzecz Praw Człowieka – jedną z najstarszych i najbardziej szanowanych organizacji w kraju. Podobnie, 11 listopada 2019 roku,  Ministerstwo Sprawiedliwości  Republiki Mari El złożyło wniosek do sądu w sprawie likwidacji organizacji „Człowiek i Prawo” – wiodącej organizacji praw człowieka w regionie.

Państwo drastycznie zwiększyło presję na wiele wiodących organizacji praw człowieka  poprzez nakładanie licznych i wysokich kar finansowych za nieoznaczanie publikacji informacji uwłaczającym opisem “agent zagranicy”. Dotyczy to także mediów społecznościowych.  Ta nowa fala prześladowań została wymierzona przeciw wielu członkom Forum, stanowiąc dla nich zagrożenie bankructwem i zamknięciem. Presja na Stowarzyszenie Memoriał i Centrum Praw Człowieka Memoriał jest szczególnie uderzająca. Wymierzono jej już 3 miliony rubli kar (ponad 43 tys. EURO) w 16 procesach. Kolejne 12 spraw czeka na rozpatrzenie. Mogą one skutkować karami w wysokości 2,6 mln. rubli (37,500 EURO).  [Więcej informacji: https://www.vedomosti.ru/opinion/articles/2019/12/17/818853-spasat-memorial]

2 grudnia przepisy związane z “agentami zagranicy” zostały dodatkowo rozszerzone. Teraz dotyczą nie tyko organizacji i mediów, ale także osób fizycznych, które otrzymują pieniądze z zagranicy (lub od organizacji, które otrzymują pieniądz z zagranicy) lub też udostępnia informację publicznie.  Każda osoba, która udostępnia materiały mediów znanych za zagranicznych agentów, może zostać zagranicznym agentem. Państwowa Duma potwierdziła, że zarówno osoby z zagranicy, jak i Rosjanie mogą zostać agentami zagranicy na podstawie nowego prawa. Nowe prawo jeszcze mocniej podważa wolność słowa i wolność mediów. Jest jeszcze jednym mechanizmem selektywnych i motywowanych politycznie represji. Więcej na temat agentów zagranicy można dowiedzieć się z oświadczeń Forum z 10 lipca 2014, 23 lipca2014 i 20 stycznia 2015

Podsumowując, sposób egzekucji dotychczasowych przepisów związanych z sygnowaniem organizacji jako “agentów zagranicy”, który można było obserwować w 2019 roku, a także nowe poprawki przyjęte w grudniu 2019 roku, jeszcze bardziej zniechęcają i utrudniają rosyjskim organizacjom współpracę z organizacjami z zagranicy, blokują możliwość rozwijania międzynarodowych więzów we wszystkich dziedzinach, w tym medialnych, naukowych i kulturalnych oraz przyczyniają się do izolacji międzynarodowej Rosji. [tłumaczenie o co chodzi w nowym prawie: https://www.themoscowtimes.com/2019/12/02/russias-new-foreign-agent-law-explained-a68311]

Obecna sytuacja nie może być tolerowana i musi się skończyć. Zarząd Forum Społeczeństwa Obywatelskiego Unii Europejskiej i Rosji wzywa rosyjski rząd do przestrzegania obowiązków wynikających z jego członkostwa w Radzie Europy i zapewnienia gwarancji ochrony praw człowieka, demokracji i rządów prawa. W związku z tym wzywamy Komitet Ministrów i wszystkie instytucje Rady Europy do użycia wszelkich środków by zapewnić poprawę działań władz rosyjskich zmierzającą do przestrzegania rządów prawa i praw człowieka. Zarząd wyraża też solidarność z wszystkimi osobami w Rosji, które są bezprawnie prześladowane za korzystanie ze swoich podstawowych praw.

20 grudnia 2019

Tłumaczyła i wybrała kluczowe fragmenty do pogrubienia – Katarzyna Batko-Tołuć.