Co to jest SLAPP?
SLAPP to procesy sądowe wniesione w celu zablokowania udziału społeczeństwa, w tym dziennikarzy, pokojowych protestów lub bojkotów, rzecznictwa, informowania o nieprawidłowościach lub po prostu wypowiadania się przeciwko nadużyciom władzy.
Kto jest narażony na SLAPP?
SLAPP są skierowane do każdego, kto działa, aby pociągać możnych do odpowiedzialności lub angażować się w sprawy interesu publicznego. Ta szeroka kategoria obejmuje dziennikarzy, watchdogów, aktywistów, obrońców praw, sygnalistów, organizacje prowadzące kampanie, związki zawodowe lub stowarzyszenia branżowe oraz naukowców.
Na pozwy typu SLAPP narażone są osoby, które starają się nagłaśniać wszelkie nieprawidłowości w działaniach władz (centralnych i lokalnych) i biznesu (sprawa wytoczona przez Amicę). Mogą to być aktywiści, dziennikarze sygnaliści oraz lokalne watchdogi. Przykładem spraw sądowych zainicjowanych aktem oskarżenia typu SLAPP jest sprawa aktywistki Watchdoga Aliny Czyżewskiej czy dziennikarzy Tygodnika Zamojskiego i Wspólnoty Łęczyńskiej, a także pozwy gmin przeciwko twórcom Atlasu Nienawiści.
Jakie mogą być konsekwencje SLAPP?
Pozwy SLAPP mają na celu wywołanie tzw. efektu mrożącego, by nikt nie pytał, nie nagłaśniał i nie informował o niewygodnych sprawach. Pozwy SLAPP prowadzą do paraliżu życia zawodowego i prywatnego aktywistów i dziennikarzy – wiążą się ze stresem, koniecznością stawiania się w sądzie, pokryciem kosztów związanych z obroną i dojazdem, a w niektórych krajach z zablokowaniem na prywatnym koncie pieniędzy na potrzeby przyszłego wyroku.
Jednym z najbardziej głośnych i równocześnie najtragiczniejszych przykładów jest sprawa Daphne Caruany Galizii – maltańskiej dziennikarki, która wielokrotnie pisała o korupcji w tamtejszym rządzie. Opisywane przez nią sprawy doprowadziły do przedterminowych wyborów na Malcie w 2017 roku. Nim zginęła na skutek wybuchu bomby podłożonej w samochodzie, wytoczono jej 47 spraw typu SLAPP. W Polsce sprawy tego typu to najczęściej pozwy z art. 212 kodeksu karnego, tzw. zniesławienie lub o naruszenie dóbr osobistych.
Czy możliwa jest ochrona przed SLAPP?
W ostatnich latach w Europie podjęto ważne kroki w celu poprawy ochrony przed SLAPP: Parlament Europejski przyjął raport proponujący działania mające na celu przeciwdziałanie zagrożeniu SLAPP, Komisja Europejska pracuje nad inicjatywą walki z takimi nadużyciami, a Komitet Ministrów Rady Europy (składający się z ministrów spraw zagranicznych 47 państw członkowskich) uzgodnił pod koniec 2021 r. powołanie Komitetu Ekspertów ds. Strategicznych Pozwów Sądowych przeciwko Uczestnictwu Publicznemu w celu sporządzenia zalecenia w sprawie zwalczania SLAPP. Sama Rada Europy w kilku przypadkach opublikowała także ostrzeżenia.
Do kogo można zgłosić SLAPP?
- Swoją sprawę można zgłosić na stronie CASE – pomoc prawna.
- Można skontaktować się z Polska Grupą Roboczą działającą w ramach CASE – Koalicji Przeciw SLAPP w Europie.
- Ponadto można opisać swoją sprawę – trafi ona do bazy SLAPP i pomoże poszerzyć wiedzę na temat SLAPP.
Czy są raporty lub badania o SLAPP?
Tak, choć niewiele, bo temat SLAPP jest monitorowany przez media, instytucje publiczne i organizacje społeczne dopiero od niedawna [stan na marzec 2022 r.]. Polecamy zapoznanie się z opracowaniami:
Komentarze