Publiczna spółka KUKE S.A. odmówiła przekazania informacji o tym, jakich polskich przedsiębiorców wspiera na rynku zagranicznym. Związek Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć i Sieć Watchdog zwróciły się do RPO w tej sprawie. Rzecznik podejmuje interwencję. Liczymy jeszcze na przystąpienie do spraw przed NSA i WSA w Warszawie.

Słowem przypomnienia

O sprawie pisaliśmy już wcześniej:

• Kogo i co wspieramy ze środków publicznych, czyli o jawności ubezpieczeń eksportowych
• Dlaczego jawność ubezpieczeń eksportowych jest ważna? O sprawie przed NSA

Polska Zielona Sieć (związek stowarzyszeń ekologicznych) zwróciła się do Korporacji Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych Spółka Akcyjna z wnioskiem o udostępnienie:

• listy firm objętych w 2014 r. gwarantowanymi przez Skarb Państwa ubezpieczeniami eksportowymi,
• listy zawierającej wartość ubezpieczonych produktów bądź usług oraz informację, jakie to były produkty i usługi.

KUKE – spółka powołana przez państwo (Skarb Państwa posiada 63,31% akcji, natomiast Bank Gospodarstwa Krajowego – 36,69%), która wspiera polskich przedsiębiorców na rynku zagranicznym, odmówiła udostępnienia informacji ze względu na „tajemnicę ubezpieczeniową”.

WSA w Warszawie i skarga kasacyjna do NSA

Sieć Obywatelska pomogła w skierowaniu sprawy do WSA w Warszawie, a następnie przystąpiliśmy do postępowania przed warszawskim sądem jako organizacja społeczna.

WSA w Warszawie oddalił jednak skargę na decyzje prezesa KUKE. Sąd uznał, że wydane decyzje są prawidłowe, czyli że spółka mogła odmówić przekazania informacji ze względu na tajemnicę ubezpieczeniową.

Sieć Watchdog wniosła skargę kasacyjną od tego wyroku, korzystając z pomocy radcy prawnego Adama Kuczyńskiego (http://ak-legal.pl/).

W skardze zostało podniesione, że sąd nie uwzględnił art. 5 ust. 4 ustawy o gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeniach eksportowych. Przepis ten stanowi:

Do umów zawieranych w zakresie uregulowanym niniejszą ustawą nie stosuje się przepisów ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej.

W skardze kasacyjnej podniesiono także, że zgodnie z art. 35 ust. 2 pkt 27 ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, obowiązek zachowania tajemnicy ubezpieczeniowej nie dotyczy informacji udzielanych na wniosek innego podmiotu, którego uprawnienie do żądania informacji wynika z przepisów odrębnej ustawy. W naszej ocenie dotyczy to wniosku o udostępnienie informacji publicznej, który stanowi przejaw czynienia użytku z konstytucyjnego prawa do informacji.

W końcu w skardze kasacyjnej wskazano, że błędnie wyważono prawo do informacji publicznej z innymi konstytucyjnymi wartościami, które mogłyby w tej sprawie mieć odniesienie. Istotne znaczenie ma to, że ubezpieczenia eksportowe są ubezpieczeniami szczególnego rodzaju, bowiem w ich przypadku dochodzi do zaangażowania środków publicznych, i to w oparciu o szczególną podstawę prawną.

Reakcja Rzecznika Praw Obywatelskich

Po tym, jak została wniesiona skarga kasacyjna, zwróciliśmy się – wraz z Polską Zieloną Siecią – do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o przystąpienie do toczącego się postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym (sygn. I OSK 2376/16). W piśmie wskazaliśmy na znaczenie sprawy wynikające z tego, że dotyczy ona :

• istotnego zagadnienia prawnego – stosunku tzw. tajemnicy ubezpieczeniowej do ustawy o gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeniach eksportowych
• udostępnienia informacji o zaangażowaniu środków publicznych,
• uzyskania informacji niezbędnych do kontrolowania przez społeczeństwo władz publicznych w zakresie udzielanej pomocy rozwojowej.

Pod koniec stycznia na stronie Rzecznika Praw Obywatelskich ukazał się tekst (RPO pyta Prezesa Zarządu Korporacji Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych o nieudostępnienie informacji publicznej). Wskazano w nim, że w związku z naszym wnioskiem, RPO skierował pismo do prezesa KUKE. Wskazał w nim m.in., że:

Rzecznik Praw Obywatelskich nabrał wątpliwości co do prawidłowości postępowania KUKE w sprawach o udostępnienie informacji publicznej w trybie ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej

(…) Wątpliwości dotyczą (…) możliwości odmawiania udostępnienia informacji publicznej przez KUKE na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej w zw. z art. 19 ust. 1 ustawy o działalności ubezpieczeniowej, tj. ze względu na tajemnicę ubezpieczeniową.

RPO zwrócił uwagę na to, że przepisy dot. tajemnicy ubezpieczeniowej nie mogą znaleźć zastosowania, gdyż w ogóle do działalności KUKE nie stosuje się przepisów ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (podnosiliśmy to także w skardze kasacyjnej):

(…) Co istotne w tej sprawie, zgodnie z art. 5 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniach eksportowych do umów zawieranych w zakresie uregulowanym tą ustawą nie stosuje się przepisów ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Dz. U. poz. 1844 ze zm.; dalej: ustawa o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej). Trzeba zatem przypomnieć, że ustawa o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej jest nowym aktem prawnym, którego celem było wdrożenie do polskiego systemu prawnego dyrektywy 2009/138/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 listopada 2009 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Dz. Urz. UE L 335 z 17.12.2009, s.1). Zgodnie z art. 504 ustawy, ustawa weszła w życie z dniem 1 stycznia 2016 r., z wyjątkiem niektórych jej przepisów, które weszły w życie w okresie późniejszym. Artykuł 5 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniach eksportowych, został dodany przez art. 445 ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej zmieniającej ustawę o ubezpieczeniach eksportowych z dniem 1 stycznia 2016 r. Ponadto, wraz z wejściem w życie tej ustawy utraciła moc obowiązującą ustawa o działalności ubezpieczeniowej. Wymaga zatem podkreślenia, że wyłączenie stosowania przepisów ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, o których mowa w art. 5 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniach eksportowych nastąpiło z dniem 1 stycznia 2016 r. Od tego okresu nie obowiązuje również ustawa o działalności ubezpieczeniowej, na której treść powoływało się KUKE odmawiając udostępnienia informacji publicznej Związkowi Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć. W związku z powyższym, w ocenie Rzecznika, aktualnie KUKE nie może stosować przepisów ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej dotyczących tajemnicy ubezpieczeniowej (np. art. 35 ustawy), odmawiając udostępnienia informacji publicznej na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej.

Po przedstawieniu swojego stanowiska RPO zwrócił się do prezesa KUKE z prośbą „o ustosunkowanie się do powyższych przepisów, w szczególności wskazanie: jaka jest obecnie praktyka stosowania przez KUKE art. 5 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej, tj. odmawiania udostępnienia informacji publicznej dotyczącej indywidualnych umów ubezpieczenia z powołaniem się na tajemnicę ubezpieczeniową, o której mowa w art. 35 ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, a także jakie jest aktualne stanowisko w odniesieniu do decyzji wydanych przez KUKE dotyczących odmowy udostępnienia informacji publicznej Związkowi Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć”.

KUKE twardo broni swojego stanowiska

Pod koniec ubiegłego roku postanowiliśmy sprawdzić, czy podejście KUKE do jawności się zmieniło. Tym razem Sieć Watchdog 23 października 2016 r. zwróciła się z wnioskiem o udostępnienie informacji zawierającej:

• listy przedsiębiorstw, objętych w 2015 i w 2016 r. gwarantowanymi przez Skarb Państwa ubezpieczeniami eksportowymi,
• listy zawierającej wartość ubezpieczonych produktów lub usług oraz informację o tym, co to były za produkty i usługi.

Poprzednia sprawa przed WSA w Warszawie dotyczyła danych za 2014 r., my zaś zapytaliśmy o lata kolejne.

Reakcja KUKE była identyczna:

• 3 listopada 2016 r. spółka wydała decyzję o odmowie udostępnienia informacji, a po złożeniu przez nas wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy
• na mocy decyzji z 7 grudnia 2016 r. utrzymano w mocy poprzednią decyzję.

W związku z tym skierowaliśmy skargę na decyzję do WSA w Warszawie. Sprawa została zarejestrowana pod sygnaturą II SA/Wa 178/17 (odpowiedź KUKE na skargę).

Liczymy na przystąpienie do toczących się postępowań przed NSA i WSA w Warszawie

Cieszy nas zajęcie się przez Rzecznika Praw Obywatelskich problemem z jawnym działaniem KUKE. Mamy nadzieję, że pismo, które otrzyma prezes Korporacji skłoni go do zmiany stanowiska dotyczącego jawności.

Jednakże kluczową kwestią jest wyeliminowanie wyroku WSA w Warszawie, który oddalił skargę na decyzję prezesa KUKE. Wyrok ten, dopóki nie zostanie uchylony przez NSA, jest silnym argumentem w ręku prezesa KUKE na rzecz tego, że działanie ograniczające jawność jest prawidłowe.

Z tego powodu liczymy na przystąpienie przez RPO do postępowania przed NSA (sygn. I OSK 2376/16), jak i do postępowania przed WSA w Warszawie (II SA/Wa 178/17) w analogicznej sprawie.