Stowarzyszenie prowadzi wiele spraw, zarówno swoich, jak i klientów. Ale ile dokładnie? I z jakim skutkiem? Zapraszamy na krótki przegląd naszych sądowych wojaży w liczbach.

Wojewódzkie Sądy Administracyjne

W 2019 w sprawach Sieci przed sądami administracyjnymi zapadło 121 wyroków.

Gdzie?

Nasze sprawy kierowaliśmy do sądów w całej Polsce – ostatecznie w naszych sprawach orzekało 14 z 16 sądów wojewódzkich. Jednocześnie jest jeden sąd, do którego trafiła lwia część naszych skarg – blisko dwie trzecie spraw. Pewnie wszyscy już domyślają się, który to z sądów jest tak bardzo oblegany…zgadza się, WSA w Warszawie. W Warszawie zapadło aż 80 orzeczeń w naszych sprawach. Jest to spowodowane przede wszystkim tym, że podmioty, które szczególnie chętnie kontrolujemy, to spółki Skarbu Państwa, ministerstwa i partie polityczne, które w zdecydowanej większości mają siedziby w Warszawie.

Sporo spraw – 8, rozpatrywał także WSA w Gliwicach (gdzie siedziby mają niektóre spółki energetyczne i węglowe) i Szczecin (7), a także Wrocław ( 6), Gdańsk (5) i Łódź (4).

Jakie?

Nasze sprawy przed sądami administracyjnymi co do zasady są zapoczątkowywane albo skargą na decyzję albo skargą na bezczynność. W 2019 roku było to 68 skarg na bezczynność i 53 skargi na decyzje

Z jaki skutkiem?

Pozytywnie rozpatrzono 76 spośród 121 skarg! Częściej wygrywaliśmy w sprawach skarg na bezczynność organu (78%) niż na decyzję (60%).

Przy tworzeniu statystyki pojawiło się podejrzenie, że WSA warszawski może zaburzać wyniki – w końcu trafiła tam większość spraw, nie wiadomo, czy inne sądy nie orzekają lepiej albo gorzej, ale zwyczajnie mają za mały wpływ na ostateczny bilans. Jednak nawet po osobnym podsumowaniu spraw, na zasadzie „Warszawa kontra reszta świata” wyniki okazały się niemal identyczne.

Patrząc na te liczby można zastanawiać się z czego wynika niższa skuteczność skarg zapoczątkowanych decyzją administracyjną. Powodów może być wiele. Przede wszystkim przy skardze na bezczynność badane jest wyłącznie, czy organ był zobowiązany do jakiejś reakcji i czy ją podjął – więc są to na przykład oczywiste przypadki, gdy po prostu nie odpowiedział. Przy skardze na decyzje bada się za to nie tylko, czy wniosek dotyczy informacji publicznej, ale również czy nie zachodzi żadna przesłanka uzasadniająca odmowę udostępnienia. Dodatkowo często skarżymy decyzje, których wydanie było rezultatem wcześniejszego stwierdzenia przez sąd bezczynności. Więcej o przyczynach oddalania i uwzględniania skarg poniżej.

Skargi na bezczynność

Skargi uwzględnione

Skargi na bezczynność wywodzimy najczęściej w jednym z trzech przypadków: organ po prostu w żaden sposób nie reagował, wskazał nam, że nie jest podmiotem zobowiązanym albo to, o co wnioskujemy, nie jest informacją publiczną. W przeważającej większości jednak nią jest – stąd zdecydowana przewaga korzystnych wyroków.

W dwóch przypadkach: wniosku o informację o jakości powietrza w gminie Piwniczna-Zdrój oraz o koszty promocji w mediach lokalnych w gminie Wodzierady urząd udostępnił nam informacje już po złożeniu skargi, w związku z czym sąd wyłącznie stwierdził bezczynność, a w przypadku Wodzieradów dodatkowo, że gmina dopuściła się rażącego naruszenia prawa, ze względu na bardzo długi czas, kiedy nie zrobiła niczego w kierunku realizacji wniosku.

Ogółem, tylko w 6 z 53 korzystnych wyroków sąd orzekł o rażącym naruszeniu prawa przez organ, jako najczęstsze przyczyny podając upływ czasu (zwykle kilka miesięcy, często ponad rok), a także całkowity brak reakcji na wniosek, czy wcześniejsze potwierdzenie w takiej sprawie przez sąd administracyjny, że organ pozostaje w bezczynności.

Skargi oddalone

W 7 z 15 przegranych spraw WSA orzekł, że nasz wniosek nie dotyczył informacji publicznej (między innymi niepodpisane jeszcze protokoły, wersje robocze dokumentów, kod źródłowy oraz pismo procesowe pochodzące od organu). W dwóch przypadkach sąd uznał, że podmiot zobowiązany nie posiada informacji, o którą wnioskujemy. W przypadku KGHM uznał, że nie jest podmiotem zobowiązanym do udzielania informacji. Inne przyczyny oddalenia wiązały się z tym, że wniosek miał być nieprecyzyjny czy zasady udostępniania podlegają innej ustawie szczególnej.

Skargi na decyzję

Skargi uwzględnione

WSA uchyliły 33 z 53 decyzji odmownych wydawanych w naszych sprawach. 9 razy sąd stwierdził, że organ bez wykazania wszystkich przesłanek i należytego uzasadnienia powołał się na tajemnicę przedsiębiorcy. W kolejnych 8 nie wyróżnił osób pełniących funkcje publiczne, zbyt wąsko zrozumiał to pojęcie, nie uargumentował podziału w sposób umożliwiający jakąkolwiek weryfikację. Trzykrotnie organ powołał się błędnie na obie przesłanki. W 8 wyrokach WSA wskazał na niewłaściwą odmowę na podstawie przepisów o informacji przetworzonej: bo wniosek dotyczył tak naprawdę informacji prostej, organ nie wezwał do wykazania szczególnie istotnego interesu, bo w końcu źle decyzję uzasadnił, a w jednym przypadku wprowadził stałe opłaty od strony A4, co sąd uznał słusznie za niedopuszczalne.

W pozostałych 5 przypadkach: Polska Fundacja Narodowa dwukrotnie niewłaściwe zawiesiła postępowanie, w przypadku nieprzewidzianym w ustawie o dostępie do informacji publicznej, co WSA oczywiście uchylił. Poza tym sądy stwierdziły niewłaściwe wykonanie wyroku, konflikt decyzji z prawem unijnym oraz że Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego nie dołączył do akt dokumentów umożliwiających utrzymanie decyzji.

Skargi oddalone

6 razy WSA stwierdził, że organ słusznie powołał się na konieczność ochrony prywatności osób fizycznych – w szczególności dwie z tych spraw dotyczyły kandydatów na stanowiska. Tyle samo razy sąd przyznał rację instytucji, która uznała, że wnioskujemy o informację przetworzoną (w przypadku kalendarzy, zestawień wydatków, przyznanych nagród). 4 razy organ skutecznie powołał się na tajemnicę przedsiębiorcy jako podstawę odmowy.

W pozostałych przypadkach pojawiły się kwestie proceduralne lub konflikt z przepisami innych ustaw, przepisami regulującymi dostęp do akt czy ochronę danych podatnika.

Naczelny Sąd Administracyjny

Przed NSA rozpatrywano w 2019 roku 114 spraw, w których Stowarzyszenie było stroną. Konieczna jest tu jednak uwaga: nie wszystkie te sprawy były zapoczątkowane wnioskami o informację publiczną złożonymi przez Sieć. 47 z prowadzonych przez nas w drugiej instancji spraw były sprawami członków bądź klientów poradni.

Stowarzyszenie złożyło w swoim imieniu 49 skarg kasacyjnych, które zostały rozpatrzone w 2019 roku, 26 w imieniu innych osób (jeżeli organizacja społeczna przystąpi do sprawy na etapie WSA, może następnie przejąć sprawę na etapie skargi kasacyjnej, co Stowarzyszenie robi, kiedy uważa, że poruszony temat ma duże znaczenie dla jawności).

18 razy to organ zobowiązany do realizacji wniosku wniósł o uchylenie wyroku korzystnego dla SOWP, w 21 przypadkach korzystnego dla naszego członka lub sympatyka.

Z jakim skutkiem?

Ze skarg kasacyjnych złożonych w sumie przez Stowarzyszenie – 75, uwzględnionych zostało 13 (około 17%). Może się wydawać, że to słaby wynik. Oceniając go, trzeba jednak uwzględnić specyfikę tego środka odwoławczego. Skarga kasacyjna jest uwzględniana tylko wtedy, kiedy sąd pierwszej instancji popełnił błędy proceduralne mogące mieć wpływ na rozstrzygnięcie lub kiedy dokonał błędnej wykładni lub niewłaściwie zastosował przepisy prawa materialnego. Jednocześnie skargi złożone przez organy administracji miały jeszcze mniejszą skuteczność – 3 z 39, czyli niecałe 8%.

Przyjmując, że wygrywamy, kiedy oddalona jest skarga kasacyjna organu albo kiedy uwzględniana jest nasza skarga, Stowarzyszenie wygrało w 2019 roku 49 ze 114 spraw, czyli 43%.

Co z tego wynika?

Sądy pierwszej instancji orzekają raczej na korzyść jawności – i wyroki te są najczęściej podtrzymywane przez NSA. Podobnie podtrzymywane są wyroki niekorzystne wydawane przez WSA, ale jest ich mniej i dotyczą spraw, w których już wcześniej urząd wypowiedział się negatywnie. Innym problemem jest niestety realizacja tych korzystnych wyroków przez urzędy.