Gdy w maju 2020 r. nie odbyły się planowane przez rząd wybory, powstał problem, kto Poczcie Polskiej S.A. i Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych S.A. zwróci koszty poniesione w związku z ich przygotowaniem. Nie istniał przecież przepis pozwalający na taki zwrot. A skoro nie istniał, to postanowiono … go stworzyć.

Dlatego też ustawą z 14 sierpnia 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zapewnienia funkcjonowania ochrony zdrowia w związku z epidemią COVID-19 oraz po jej ustaniu wprowadzono zmianę do ustawy z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 poprzez dodanie art. 117a-art. 117c w brzmieniu:

Art. 117a.

1. Podmioty, które w związku z przeciwdziałaniem COVID-19 zrealizowały polecenie Prezesa Rady Ministrów związane bezpośrednio z przeprowadzeniem wyborów powszechnych na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych w 2020 r., z możliwością głosowania korespondencyjnego, wydane:

1.  na podstawie art. 11 ust. 2 ustawy zmienianej w art. 73 w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy albo
2. na podstawie art. 11 ust. 3 ustawy zmienianej w art. 73 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą

– mogą wystąpić do Szefa Krajowego Biura Wyborczego o przyznanie jednorazowej rekompensaty na pokrycie zasadnie poniesionych kosztów, związanych bezpośrednio z realizacją polecenia, zwanej dalej “rekompensatą”.

2. Rekompensata nie obejmuje zasadnie poniesionych kosztów w przypadku, gdy zostały one poniesione na zakup środków trwałych, wyposażenia lub na inne wydatki, które mogą być wykorzystane w bieżącej działalności podmiotu.

3. W przypadku gdy podmiot zasadnie poniósł koszty w wysokości przewyższającej rynkową wartość zakupionych środków trwałych, wyposażenia lub innych poniesionych wydatków, które mogą być wykorzystane w bieżącej działalności podmiotu, rekompensata obejmuje różnicę pomiędzy zasadnie poniesionym kosztem a wartością rynkową zakupionych składników.

Art. 117b.

Rekompensata jest udzielana z budżetu państwa, z części, której dysponentem jest Szef Krajowego Biura Wyborczego.

Art. 117c.

1. Zasadnie poniesione koszty lub różnica pomiędzy zasadnie poniesionym kosztem a wartością rynkową zakupionych składników, o której mowa w art. 117a ust. 3, zaliczone w poczet rekompensaty, jej wysokość oraz termin wypłaty określa umowa zawarta pomiędzy Szefem Krajowego Biura Wyborczego a podmiotem, o którym mowa w art. 117a ust. 1.

2. Projekt umowy podlega uprzedniemu zaopiniowaniu pod względem merytorycznym przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej oraz pod względem prawnym przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej.

3. Zawarcie umowy wyłącza możliwość sądowego dochodzenia od Skarbu Państwa jakichkolwiek dodatkowych roszczeń związanych z realizacją przez podmiot polecenia, o którym mowa w art. 117a ust. 1.

Czas na zwroty – ile i jak?

W styczniu media informowały, że m. in. Poczta Polska S.A. i PWPW S.A. zwróciły się o zwrot poniesionych kosztów: Poczta Polska dostanie miliony za przygotowanie wyborów. Rekompensatę dostanie także PWPW.

Wybory korespondencyjne, choć się nie odbyły, zrodziły wiele pytań – jaka był podstawa przekazywania danych, jak magazynowano tzw. pakiety wyborcze i jakie były rzeczywiste koszty tego przedsięwzięcia. Mogą je pokazać dokumenty w sprawie zwrotu poniesionych wydatków złożone w Krajowym Biurze Wyborczym. Dlatego zawnioskowaliśmy o udostępnienie tych dokumentów właśnie do KBW, Poczty Polskiej S.A., Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych S.A.

Trzy wnioski, trzy różne odpowiedzi/odmowy

Wniosek do PWPW S.A.

1. czy Spółka domagała się od Krajowego Biura Wyborczego, Ministra Aktywów Państwowych, bądź innych organów centralnych, odpowiedzialnych za organizację wyborów, jakichkolwiek zwrotów i odszkodowań, w związku z nieodbytymi wyborami prezydenckimi w maju 2020 r.?
2. jeśli tak, to wnosimy o udostępnienie wszelkich pism (wniosków, żądań, wezwań do zapłaty, itd.), które Spółka wysłała do takich podmiotów, a zawierających ww. roszczenia.

Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych S.A. po przedłużeniu terminu realizacji wniosku odpowiedziała na pierwsze pytanie – złożyła w Krajowym Biurze Wyborczym wniosek o rekompensatę (odpowiedź) – i odmówiła odpowiedzi na drugie (decyzja).

Wniosek do Poczty Polskiej S.A.

1. czy Spółka domagała się od Krajowego Biura Wyborczego, Ministra Aktywów Państwowych, bądź innych organów centralnych, odpowiedzialnych za organizację wyborów, jakichkolwiek zwrotów i odszkodowań, w związku z nieodbytymi wyborami prezydenckimi w maju 2020 r.?
2. jeśli tak, to wnosimy o udostępnienie wszelkich pism (wniosków, żądań, wezwań do zapłaty, itd.), które Spółka wysłała do takich podmiotów, a zawierających ww. roszczenia.

Poczta Polska S.A. pismem z 29 grudnia 2020 r. poinformowała nas, że wystąpiła do Krajowego Biura Wyborczego o rekompensatę kosztów, ale dokumenty i informacje są zastrzeżone tajemnicą przedsiębiorcy. Mimo, że spółka zapowiedziała wydanie decyzji, do dziś tego nie zrobiła.

Wniosek do Krajowego Biura Wyborczego:

1. czy Poczta Polska i Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych domagały się jakichkolwiek zwrotów i odszkodowań, w związku z nieodbytymi wyborami prezydenckimi w maju 2020 r.?
2. jeśli tak, to wnosimy o udostępnienie wszelkich pism (wniosków, żądań, wezwań do zapłaty, itd.), które wpłynęły do Biura, a zawierają ww. roszczenia.

Krajowe Biuro Wyborcze udostępniło nam niepełną informację, przesyłając nam częściowo zaczernione wnioski o rekompensaty złożone przez PWPW i Pocztę Polską (odpowiedź KBW wraz z załącznikami).

Screeny z wniosku o rekompensatę PWPW

Screeny z wniosku o rekompensatę Poczty Polskiej

Co teraz?

W przypadku Poczty Polskiej S.A. złożymy skargę na bezczynność. Decyzja PWPW S.A. wymaga złożenia skargi na decyzję. W przypadku Krajowego Biura Wyborczego złożymy wniosek o wydanie decyzji w zakresie zaczernionych i zabiałkowanych elementów. Droga do pełnej jawności jeszcze długa.

Decyzja Premiera – podstawa do rekompensaty

Przypominamy, że Wojewódzki Sąd Administracyjny wyrokiem z 15 września 2020 r., VII SA/Wa 992/20, stwierdził nieważność decyzji Premiera, która zdaniem m. in. Poczty Polskiej S.A. była podstawą do działania. W wyroku tym poza kwestiami legalizmu, sąd odniósł się również do kosztów działań związanych z nieodbytymi wyborami:

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, orzekając o nieważności zaskarżonej decyzji z ww. przyczyn, brał również pod uwagę niedopuszczalne do zaakceptowania w państwie prawa skutki społeczno gospodarcze, jakie – w związku z rażącym naruszeniem prawa, opisanym w punktach poprzedzających – wywołała zaskarżona decyzja.

Przede wszystkim należy wyjaśnić, że jednym z fundamentów państwa prawa, jakim jest Rzeczpospolita Polska (art. 2 Konstytucji R.P.), jest moc wiążąca, stabilność i przewidywalność obowiązującego prawa.

Tymczasem, zaskarżona decyzja Prezesa Rady Ministrów, z której wynikało, że – wbrew obowiązującemu prawu – wybory Prezydenta Rzeczypospolitej mają być w całości przeprowadzone w sposób korespondencyjny, wprowadzać mogła wśród obywateli Rzeczypospolitej Polskiej niepewność prawną i burzyć zaufanie do władzy publicznej. Podważała więc konstytucyjną zasadę prawa stabilnego i przewidywalnego oraz moc wiążącą prawa, obowiązującego w dniu wydawania zaskarżonej decyzji, o których była mowa w poprzedzającej części uzasadnienia wyroku.

(…)

W związku z tym, że nie zostały podane żadne oficjalne dane odnośnie kosztów finansowych, jakie powstały w wyniku wydania zaskarżonej decyzji, nie sposób w sposób precyzyjny ich oszacować.

Skutki więc gospodarcze wydania zaskarżonej decyzji nie są możliwe do precyzyjnego i kwotowego określenia w dniu orzekania przez tut. Sąd, ale nie ulega wątpliwości, że musiały one być znaczne, gdyż niewątpliwie sam wydruk i skompletowanie pakietów wyborczych do głosowania korespondencyjnego wygenerowały znaczne wydatki, liczone w milionach złotych. Część mediów określała nawet, że według uzyskanych informacji podjęte przez Pocztę Polską S.A. przygotowania do organizacji majowych wyborów prezydenckich mogły kosztować blisko 70 milionów złotych. Poczta Polska S.A. nie potwierdziła takiego wydatku, dlatego też nie można jednoznacznie stwierdzić, że został on w takiej wysokości poniesiony.