Uwaga: Od 1 października 2024 r. Sieć Obywatelska Watchdog Polska nie udziela już porad prawnych z zakresu funduszy sołeckich.

Najczęściej na wyodrębnienie funduszu sołeckiego decydują się najmniej zamożne gminy. Zapoznaj się z danymi z monitoringu funduszu sołeckiego.

Dochody gminy a wyodrębnianie funduszu sołeckiego

Szczegółowe dane dotyczące zwrotów z budżetu państwa, zebrane przez SLLGO (Sieć Obywatelska Watchdog Polska) w ramach monitoringu funduszu sołeckiego, wskazują iż najczęściej na wyodrębnienie funduszu sołeckiego decydują się najmniej zamożne gminy, tj. takie w których kwota bazowa jest mniejsza od średniej kwoty bazowej dla kraju.

Istotną motywację dla wyodrębniania funduszu sołeckiego stanowi możliwość odzyskania, w formie zwrotu z budżetu państwa, części wydatków poniesionych z funduszu sołeckiego.

Tak w 2012 roku, jak i w przypadku 2011 roku ponad połowę gmin otrzymujących zwrot części wydatków poniesionych z funduszu sołeckiego stanowiły samorządy otrzymujące 30% zwrotu. Było to 56% w 2011 r. oraz 57% w 2012 r.  Proporcje dla gmin otrzymujących zwroty z budżetu  państwa w 2011 r. kształtowały się następująco: 57% gmin otrzymało 30% zwrotu wydatków, 32% gmin 20%, 11% gmin 10% wydatków. Dane dla 2012 roku przedstawiały się następująco: 56% gmin otrzymało 30% zwrotu wydatków, 38% gmin 20%, 6% gmin 10%.

Komu przysługuje zwrot?

Zgodnie z art. 2 ust. 4 ustawy o funduszu sołeckim, zwrot z budżetu państwa części wydatków poniesionych z funduszy sołeckich dotyczy gmin, które wykonały przedsięwzięcia z funduszu sołeckiego.

Gmina otrzymuje z budżetu państwa zwrot, w formie dotacji celowej, części wydatków wykonanych w ramach funduszu. Zwrot obejmuje wydatki wykonane w roku poprzedzającym rok budżetowy.

Ile pieniędzy wróciło do gmin?

O tym, ile pieniędzy otrzymały gminy jako zwrot części wydatków z funduszy sołeckich pisaliśmy w 2012 r. i 2011 r. Zwroty wydatków przekazane z budżetu w 2012 r. dotyczyły wydatków poniesionych w 2011 r., o których decydowano na zebraniach wiejskich w 2010 r. Zwroty przekazane w 2011 r. dotyczyły wydatków poniesionych w 2010 r., o których decydowali mieszkańcy na zebraniach wiejskich w pierwszym roku funkcjonowania ustawy, czyli w 2009 r.

• 30% zwrotu wykonanych wydatków przysługuje dla gmin, w których kwota bazowa (Kb) jest mniejsza od średniej kwoty bazowej dla kraju (Kbk) w skali kraju,

• 20% zwrotu wykonanych wydatków przysługuje dla gmin, w których Kb wynosi od 100% do 120% średniej Kbk w skali kraju,

• 10% zwrotu wykonanych wydatków przysługuje dla gmin, w których Kb jest większe od 120 % średniej Kbk w skali kraju.

Co to jest kwota bazowa (Kb)?

Kwota bazowa obliczana jest według zasad przedstawionych w art. 2 ustawy o funduszu sołeckim. Aby obliczyć kwotę bazową dla gminy, należy podzielić wykonane dochody bieżące gminy przez liczbę mieszkańców gminy. Chodzi o wykonane dochody bieżące gminy sprzed dwóch lat w stosunku do roku, w którym fundusz będzie fizycznie realizowany oraz o liczbę mieszkańców gminy podaną przez prezesa GUS, według stanu na 31 grudnia sprzed dwóch lat w stosunku do roku, w którym fundusz będzie fizycznie realizowany.

Czyli jeśli radni i mieszkańcy podejmowali decyzje o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego w 2012 roku, to fundusz  będzie realizowany w 2013 r., zaś do obliczeń muszą być wzięte dochody bieżące z 2011 r. Liczba mieszkańców dotyczy stanu na 31 grudnia również na dwa lata wstecz w stosunku do roku w którym fundusz ma być realizowany, czyli w tym przypadku na 31 grudnia 2011 r.

Co to jest średnia kwota bazowa dla kraju (Kbk)?

Opisuje to art. 2 ust. 6-8 ustawy o funduszu sołeckim:

Średnią kwotę bazową dla kraju oblicza się, dzieląc łączną kwotę wykonanych dochodów bieżących gmin wiejskich i miejsko-wiejskich, o których mowa w przepisach o finansach publicznych, przez liczbę mieszkańców gmin wiejskich i miejsko-wiejskich według stanu na dzień 31 grudnia roku poprzedzającego rok budżetowy o dwa lata, ustaloną przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

Średnią kwotę bazową dla kraju podaje każdego roku do 31 sierpnia zgodnie z art. 2 ust. 8 ustawy o funduszu sołeckim Minister Finansów. Każdorazowo komunikaty Ministerstwa Finansów publikowane są w BIP, np. tutaj.

Średnia kwota bazowa (Kbk) na 2010 rok wyniosła  2.312,09 zł/mieszkańca
Średnia kwota bazowa (Kbk) na 2011 rok wyniosła  2.399,29 zł/mieszkańca
Średnia kwota bazowa (Kbk) na 2012 rok wyniosła  2.576,39 zł/mieszkańca
Średnia kwota bazowa (Kbk) na 2013 rok wyniosła  2.620,11 zł/mieszkańca

Wyniki wcześniejszych badań

W 2009 oraz w 2010 roku zespół SLLGO w oparciu o metodologię wypracowaną wspólnie z pracownikami Instytutu Socjologii UW przeprowadził w różnych regionach kraju kilkadziesiąt wywiadów z urzędnikami samorządowymi, członkami rad sołeckich i sołtysami. Równolegle odbyliśmy ok. 160 wywiadów telefonicznych ze skarbnikami, sekretarzami oraz wójtami i burmistrzami gmin. W opinii badanych osób jedną z głównych przeszkód dla wyodrębnienia funduszu sołeckiego  w pierwszych latach funkcjonowania ustawy o funduszu sołeckim były niskie dochody gminy. Zebrane dane wskazują, iż  już w pierwszym roku fundusz sołecki najczęściej wyodrębniały w budżetach właśnie gminy najmniej zamożne.

W czerwcu 2011 r. prezentowaliśmy również artykuł przygotowany na podstawie badań przeprowadzonych w rzeszowskich gminach przed dr Bogusława Kotarbę. Jak pisał autor: z przeprowadzonego badania wynika, że możliwość uzyskania części poniesionych kosztów, faktycznie zachęca gminy do wyodrębniania funduszu sołeckiego.

Artykuł ze strony Portalu Funduszy Sołeckich – www.funduszesoleckie.pl