W 2019 r. do internetowej poradni prawnej  porady.siecobywatelska.pl  prowadzonej przez Sieć Obywatelską Watchdog Polska zgłosiło się 510 osób, rejestrując łączenie 935 spraw. To o ok. 18% więcej niż w 2018 roku.

75% zgłoszonych spraw dotyczyło dostępu do informacji publicznej. W pozostałych przypadkach chciano uzyskać poradę dotyczącą funduszu sołeckiego, uprawnień radnych, budżetu obywatelskiego oraz innych praw mieszkańców. W ok. 5% przypadków nie byliśmy w stanie pomóc, ponieważ pytania wychodziły poza zakres naszego poradnictwa.

Najczęstszym problemem dotyczącym dostępu do informacji, z jakim zgłaszali się klienci poradni, było uznanie przez urzędy, że wniosek dotyczy informacji przetworzonej (9% zgłaszanych do poradni spraw) oraz że żądane przez wnioskodawcę dane nie są informacją publiczną (8% spraw). Czasem zgłaszały się również osoby, które chciały się po prostu upewnić, czy przygotowany przez nie wniosek jest poprawny i nie napotkają powyższych problemów (6% spraw).

Naszych klientów i klientki najbardziej interesują tematy związane z funkcjonowaniem instytucji publicznych (20% spraw) np. rejestry umów, korzystanie z samochodów służbowych czy przebywanie pracowników na urlopach oraz wydatkowaniem środków publicznych (16% spraw) np. przyznawanie nagród, skany faktur czy koszty organizacji pikników i koncertów. Pojawiają się też innego rodzaju pytania np. o protokoły z posiedzeń rad pedagogicznych czy zakup auta ratowniczo-gaśniczego dla OSP.

Prosząc o poradę prawną, pisały do nas zarówno osoby indywidualne, grupy nieformalne, dziennikarze, radni, jak i urzędnicy.

Najchętniej kontrolowanymi przez klientów naszego poradnictwa instytucjami publicznymi były urzędy gmin, miast i powiatów (prawie połowa zgłoszonych do poradni w 2019 roku spraw). Zdecydowanie rzadziej pytano szkoły, ministerstwa, uczelnie czy policję.

Dwie sprawy, za zgodą klienta i klientki, opisaliśmy szerzej na stronie informacjapubliczna.org

• Kolej na jawność – czyli jawność wniosków w sprawie konsultacji rozkładu jazdy
• Czy kancelaria prawna może zamiast instytucji odpowiedzieć na wniosek?

Jednak spraw ciekawych z punktu widzenia korzystania z prawa do informacji było dużo więcej.

Kto zasiada w komisji konkursowej?

Nauczyciel języka angielskiego, przygotowujący uczniów szkoły podstawowej i gimnazjalnej do konkursów, które umożliwiają zdanie do liceum z pominięciem rekrutacji, zauważył błędy w arkuszu finałowym. Złożone przez uczniów odwołania od decyzji komisji zostały odrzucone, mimo wskazania błędów w arkuszu. W związku z tym, że konkurs był organizowany przez kuratorium, nauczyciel zapytał o dane oraz wykształcenie autorów, recenzentów oraz eksperta tego konkursu językowego. Nie obyło się bez odwołania i ponaglenia, ponieważ kuratorium powoływało się na ochronę danych osobowych. Ostatecznie udało się uzyskać informacje o tym, kim są powyższe osoby oraz zapewnienie, że ich kwalifikacje są zgodne z rozporządzeniem MEN. Niestety kuratorium nie posiadało świadectw potwierdzających ich wykształcenie. Można jednak stwierdzić, że sprawa zakończyła się sukcesem, ponieważ skład komisji konkursowej został zmieniony. Dostęp do informacji posłużył w tej sytuacji jako narzędzie wprowadzania zmian.

Dlaczego nie grają w rozgrywkach ligowych?

Pewien kibic chciał zweryfikować doniesienia medialne dotyczące niedopuszczenia jednego z klubów do rozgrywek ligowych, jednak nie otrzymał odpowiedzi na złożony wniosek o informację publiczną. Korzystając z przygotowanych przez nas argumentów, przekonał związek do częściowej odpowiedzi, która wyjaśniła wcześniejsze wątpliwości i pozwoliła podjąć dalsze kroki (zwrócenie się do organów kontrolnych).

Dodatek rowerowy

Zarówno firmy z sektora publicznego, jak i instytucje publiczne, od pewnego czasu przyznają swoim pracownikom tzw. dodatek rowerowy. Wystarczy przyjechać do pracy określoną w regulaminie liczbę razy w miesiącu i otrzymuje się dodatek do pensji. Klient poradni chciał m.in. wiedzieć, jak weryfikuje się, ile razy pracownik przyjeżdża do biura rowerem. Nie można w tym wypadku sprawdzić, jak w samochodzie, przebiegu. Ostatecznie instytucja, do której trafił taki wniosek, udostępniła listę osób korzystających z dodatku oraz kwoty wydane na ten cel.

Urząd nie odbiera listów

Niektórym może się wydawać, że wysłanie wniosku o informację publiczną listem poleconym ze zwrotnym potwierdzeniem odbioru jest najbardziej skuteczną formą jego doręczenie. Co jednak zrobić, kiedy organ nie odbiera wniosków? Z takim problemem spotkał się jeden z naszych klientów. Zespół prawny podpowiedział, aby spróbować jednak zastosować naszą metodę i wysłać wniosek za pośrednictwem poczty email. W ten sposób udało się uzyskać chociaż częściową odpowiedź. Co jednak zrobić, kiedy chcemy uzyskać odpowiedzi na wszystkie pytania, a skargi na bezczynność już mailem złożyć nie możemy? Jeszcze nie wiemy, jak zakończyła się ta specyficzna sprawa.

W jakim stanie jest przedszkole?

Dziennikarz lokalny chciał poznać protokół z kontroli w jednym z przedszkoli, co do którego krążyły plotki, że jest w złym stanie technicznym. Instytucja, do której zwrócił się z wnioskiem o informację, zażądała opłaty za udostępnienie tej prostej informacji.  Przygotowaliśmy odpowiedź i udało się uzyskać protokół i przedstawić go mieszkańcom oraz wymusić na władzy odniesienie się do artykułu.

Lifting ścieżki dostępu do informacji publicznej

Nasz zespół prawny w zeszłym roku zaktualizował ścieżkę dostępu do informacji publicznej na stronie informacjapubliczna.org, która podpowiada, co zrobić w określonej sytuacji związanej z wnioskowaniem o informacje publiczne. Na tej samej stronie, w zakładce aktualności, pojawiło się też kilka tekstów poradnikowych, m.in. o możliwości publikacji udostępnionej informacji publicznej, o opłatach za udostępnienie informacji publicznej, o kosztach postępowania przed sądami administracyjnymi, czy też o możliwości wnoszenia skarg przez ePUAP. Mamy nadzieję, że te materiały ułatwią Ci jeszcze efektywniejsze korzystanie z prawa.

Jak można się z nami skontaktować ws. problemów z dostępem do informacji publicznej

• Prawnik pełni dyżur telefoniczny we wtorek w godzinach 10 – 17, tel. 697 932 643.
• Od poniedziałku do piątku jesteśmy pod adresem mailowym: porady@siecobywatelska.pl. Można również wysłać pytanie, logując się na platformie: porady.siecobywatelska.pl.

W naszym zespole prawnym udzielającym porad pracuje 11 osób, ale niektóre z nich tylko kilka godzin w miesiącu. Policzyliśmy, że na poradnictwo poświęcamy wszyscy w sumie 1,75 etatu.

Jak pomagamy

• odpowiadamy na spływające pytania,
• przygotowujemy projekty pism,
• przystępujemy do postępowań,
• składamy opinie przyjaciela sądu,
• wysyłamy wystąpienia do różnych instytucji, w tym do Rzecznika Praw Obywatelskich,
• pomagamy przy wnoszeniu skarg kasacyjnych,
• piszemy artykuły związane ze sprawami z poradni, o ile klient/klientka wyrazi zgodę,
• pracujemy nad stroną informacjapubliczna.org, na której znajdują się m.in. wzory skarg.