Rok 2023 był rekordowy dla naszej poradni — zarejestrowaliśmy aż 1306 spraw! Poprzedni rekord padł w roku 2021, i było to 1250 spraw.

Dla porównania — w 2016 r. było ich zaledwie 761. Warto podkreślić, że powyższe nie obejmuje spraw z ubiegłych lat, które zostały zarejestrowane wcześniej, ale pozostają aktywne, i ciągle odpowiadamy na nowe pytania i wątpliwości. Cieszymy się, że coraz więcej osób decyduje się na skorzystanie z naszego wsparcia. 

Czym zajmuje się poradnia prawna Watchdoga?

Nasza bezpłatna poradnia prawna funkcjonuje od 2009 roku, a osiem lat temu uruchomiliśmy elektroniczny system poradnictwa. Obecnie zespół poradni to 8 ekspertek i ekspertów: Piotr Rzekiecki, Szymon Dubiel, Adam Mikoś, Karolina Wanat, Barbara Kamińska, Bartosz Kielan i Piotr Sołowij. Dodatkowym merytorycznym wsparciem są Szymon Osowski i Paula Kłucińska. Do naszych prawników i prawniczek można wysłać pytanie dotyczące dostępu do informacji i wpływania na decyzje rządzących, przede wszystkim (choć nie tylko) na poziomie lokalnym. Nie tylko udzielamy odpowiedzi na pytania i wyjaśniamy wątpliwości związane z jawnością życia publicznego, ale też przygotowujemy projekty pism, a także przystępujemy do wybranych spraw i interweniujemy bezpośrednio jako Sieć Obywatelska Watchdog Polska. 

Swoją sprawę można zgłosić, korzystając z formularza na stronie – porady.siecobywatelska.pl lub pisząc na adres porady@siecobywatelska.pl. Udzielamy również porad przez telefon – telefoniczny dyżur prawnika jest w każdy wtorek w godzinach 10-17 pod numerem 697 932 643.

Jakie sprawy do nas trafiają?

Aby móc skutecznie działać rzeczniczo i skutecznie pomagać, opisujemy i katalogujemy sprawy, które spływają do naszej poradni. Robimy to oczywiście jedynie na użytek naszego zespołu prawnego, a dostęp do tej bazy mają tylko uprawnione osoby.  Wśród najczęściej pojawiających się problemów są: dokument wewnętrzny, przetworzenie informacji czy powoływanie się na tajemnicę przedsiębiorcy. W podobny sposób staramy się określić przedmiot wniosku, czyli czego dotyczyło zapytanie (np. edukacja, ochrona środowiska, czy też wymiar sprawiedliwości). 

Czego najczęściej dotyczą pytania? 

Okazuje się, że pytacie o bardzo zróżnicowane sprawy — najczęściej jednak o funkcjonowanie urzędów (279 spraw) i finanse publiczne (223). Często zwracacie się też do nas z problemami związanymi z prawami mieszkańców w inny sposób, niż tylko w zakresie dostępu do informacji (200 spraw). Zarejestrowaliśmy też 107 spraw, które dotyczyły co prawda dostępu do informacji, ale przedmiot wniosku był tak nietypowy, że nie mogliśmy go przypisać do żadnej z ogólnych kategorii. 

Pytaliście nas także m.in. o sprawy związane z edukacją (85), wymiarem sprawiedliwości (67), a także ochroną środowiska (55). Z zarejestrowanych spraw 348 nie dotyczyło problemu dostępu do informacji.

Problemy z dostępem do informacji

W sprawach,  w których pomagaliśmy w 2023 roku, urzędy powoływały się na wiele różnych czynników, które ich zdaniem uniemożliwiają realizację wniosku. Aż w 139 sprawach problem dotyczący dostępu do informacji był na tyle nietypowy, że nie przypisaliśmy ich do żadnej z kategorii. W pozostałych sprawach najczęściej urzędy wskazywały, że przedmiotem wniosku nie jest tzw. informacja publiczna (126 spraw). Istotnym problemem była też tzw. informacja przetworzona, której dotyczyło 122 spraw. Nierzadko pomagaliśmy też w sprawach, w których urzędy udzielały niepełnej bądź wymijającej odpowiedzi na wniosek (99 spraw). Często też, bo w 80 sprawach, zwracaliście się do nas o pomoc w zakresie tego, czy dana informacja podlega udostępnieniu bądź czy dany podmiot może być adresatem wniosku o udostępnienie informacji.

Kogo pytacie?

Zdecydowanie najczęściej, bo 561 razy, zwracaliście się do nas z pytaniem dotyczącym Waszego wniosku do urzędu gmin. Wyróżniliśmy też grupę podmiotów (160), dla których trudno znaleźć wspólną kategorię inną niż “inne”. Należały do nich m.in. Kancelaria Sejmu, Krajowe Biuro Wyborcze, Wojskowe Centrum Rekrutacji, Polska Agencja Żeglugi Powietrznej, Polski Związek Bilardowy i Wody Polskie. Stosunkowo często sprawy w  poradni dotyczyły placówek oświaty (60 spraw), sądów (44 sprawy) i spółek komunalnych (40 spraw).

Kto korzysta z naszej pomocy?

W przeważającej większości z prośbą o pomoc do naszego poradnictwa zwracały się po prostu osoby zainteresowane sprawami publicznymi — w 2023 roku było Was ponad 800. Często pomagaliśmy też innym organizacjom społecznym (76 spraw) i lokalnym watchdogom. Nieco rzadziej, ale jest to grupa, którą warto wyróżnić, pisali do nas radni i radne oraz dziennikarze (41 spraw). 

Co istotne, wiele z osób, którym pomogliśmy, zdecydowało się ponownie skorzystać z naszej poradni — 800 osób zgłosiło do nas 1306 spraw, co daje niemal 2 sprawy na osobę.

Sprawy, które opisaliśmy

O części spraw prowadzonych przez naszą poradnię prawną pisaliśmy (oczywiście za zgodą osób, które je zgłosiły) na stronie informacjapubliczna.org:

Przyjrzeliśmy się między innymi obowiązkom informacyjnym samorządów zawodowych, w tym Izbie Architektów, której nieprawidłowe działania są często zgłaszane do poradni. Pochyliliśmy się nad tematem obchodów dnia papieskiego w pociągach Intercity,  jawności umów przekazujących realizację zadań publicznych podmiotom prawa prywatnego oraz obowiązków informacyjnych Polskiego Związku Wędkarskiego. Informowaliśmy o prawie do dalszego przekazania informacji uzyskanych na wniosek oraz ważnej decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych potwierdzających taką możliwość.

W kwestiach proceduralnych skupiliśmy się między innymi na możliwości złożenia wniosku w formie ustnej, braku podstaw do uzależnienia udostępnienia informacji od wykazania posiadania polskiego obywatelstwa oraz zasadach nakładania opłat za udostępnienie informacji.

Jak pomogliśmy?

Nasza pomoc w tych wszystkich sprawach polegała nie tylko na udzielaniu porad. Pomogliśmy sporządzić 251 skarg do sądów administracyjnych w ramach naszego poradnictwa. Przystąpiliśmy też do 21 postępowań — a więc średnio niemal dwukrotnie w ciągu miesiąca. 

Na tym jednak nie kończy się nasza pomoc — udzielamy Wam także odpowiedzi i porad za pośrednictwem social mediów, a także poprzez przygotowywanie tekstów na stronę informacjapubliczna.org. 

Działanie naszej bezpłatnej poradni prawnej finansujemy z 1,5% podatku. Dziękujemy wszystkim, którzy w 2023 roku zdecydowali się wesprzeć nas w ten sposób, i zachęcamy do wsparcia także w tym roku. Informacje o tym, jak przekazać nam 1,5% podatku, możecie znaleźć na stronie: https://siecobywatelska.pl/1-5-procent/ 

Jeśli i Ty potrzebujesz pomocy prawnej, zgłoś się do nas, pisząc na adres porady@siecobywatelska.pl lub rejestrując sprawę przez stronę www.porady.siecobywatelska.pl