Rok 2024, podobnie jak poprzedni, okazał się rekordowy dla naszej poradni — wpłynęło do nas aż 1561 spraw! Kolejnymi latami „na podium” są: 2023 z 1306 sprawami i 2021 z 1250. 

Dla porównania — jeszcze w 2019 r. tych spraw było mniej niż tysiąc, a w 2015 roku 316. Cieszymy się, że jesteśmy w stanie pomóc coraz większej liczbie osób i że wzrasta zainteresowanie naszym poradnictwem prawnym.

Równocześnie tak duża liczba zgłoszeń świadczy o istotnych i realnych utrudnieniach w dostępie do informacji i niedziałających procedurach.

Czym zajmuje się poradnia prawna Watchdoga?

Nasza bezpłatna poradnia prawna funkcjonuje od 2009 roku, a dziewięć lat temu uruchomiliśmy elektroniczny system poradnictwa. Obecnie zespół poradni to 8 ekspertek i ekspertów wspieranych przez merytorycznego opiekuna poradni. Do naszych prawników i prawniczek można wysłać pytanie dotyczące dostępu do informacji i wpływania na decyzje rządzących, przede wszystkim (choć nie tylko) na poziomie lokalnym. Udzielamy odpowiedzi na pytania i wyjaśniamy wątpliwości związane z jawnością życia publicznego,  przygotowujemy projekty pism, a także przystępujemy do wybranych spraw i interweniujemy bezpośrednio jako Sieć Obywatelska Watchdog Polska.

W ubiegłym roku udzielaliśmy także porad w sprawach związanych z funduszem sołeckim, ale od października 2024 r. nie zajmujemy się tym tematem.

Swoją sprawę można zgłosić, korzystając z formularza na stronie lub pisząc na adres porady@siecobywatelska.pl. Udzielamy również porad przez telefon – telefoniczny dyżur prawnika jest w każdy wtorek w godzinach 11-17 pod numerem 697 932 643.

Co nam mówi poradnia?

Sprawy, z którymi się do nas zwracacie, to cenny zasób wiedzy o stanie jawności w naszym kraju. Dlatego opisujemy je i katalogujemy, dzięki czemu mamy pewien wgląd w problemy i wyzwania związane z dostępem do informacji.

Czego dotyczą pytania?

Podobnie jak w 2023 roku, najwięcej Waszych pytań dotyczyło sposobu funkcjonowania urzędów (281 spraw) i finansów publicznych (203). Relatywnie dużo spraw dotyczyło wymiaru sprawiedliwości (69) oraz transportu i zagospodarowania przestrzennego (67).

Cieszy nas też, że osoby korzystające z poradni wiedzą, że nie zajmujemy się wyłącznie dostępem do informacji, ale też innymi sprawami, związanymi przede wszystkich z kontrolą i wpływaniem na sprawy lokalne — mieliśmy aż 271 takich spraw. Między innymi pomagaliśmy w sprawach dotyczących radnych (77) oraz skarg, wniosków i petycji (52).

Trafiło też do nas 189 spraw, które co prawda dotyczyły prawa do informacji, ale były na tyle specyficzne, że nie byliśmy w stanie przyporządkować ich do żadnej kategorii. Mieliśmy też 133 sprawy niezwiązane z zakresem naszego poradnictwa.

Jakie są problemy dostępu do informacji?

Podobnie jak w 2023 roku, duża część problemów, z jakimi mierzyli się nasi klienci, była na tyle nietypowa, że nie mieściła się w żadnej z przyjętych przez nas kategorii — było ich aż 177. Tradycyjnie (niestety) dużym problemem pozostaje informacja przetworzona (130 spraw), ale nawet częściej spotykaliśmy się z wątpliwościami, czy dana informacja w ogóle stanowi informację publiczną bądź czy dany podmiot ma obowiązek odpowiedzieć na wniosek (132). Istotnym problemem jest też udzielanie niepełnej bądź wymijającej odpowiedzi na wniosek (124) i przyjmowanie przez urzędy, że dana informacja nie stanowi informacji publicznej (110). Mniejszym, choć też zauważalnym problemem było ograniczanie prawa do informacji ze względu na prywatność (66).

Kogo pytacie?

Najczęściej trafiały do nas sprawy związane z wnioskami wysyłanymi do urzędów gmin (671). Na podobnym poziomie (prawie 60) była liczba spraw dotyczących dostępu do informacji w ministerstwach (w tym Kancelarii Prezesa Rady Ministrów), spółkach komunalnych i szkołach. Miewaliście problemy z dostępem do informacji w sądach (34), na policji (33) oraz w muzeach i domach kultury (32).

Kto korzysta z naszej pomocy?

Aż 1032 sprawy w naszej poradni zostały założone przez zwykłych obywateli, zainteresowanych sprawami publicznymi. Dużo pytają też członkowie Sieci Obywatelskiej Watchdog Polska — mieliśmy 74 takie sprawy, oraz dziennikarze (53). Często pomagaliśmy też organizacjom społecznym (79 spraw) i radnym (68).

Podobnie jak w ubiegłym roku, jedna osoba zgłasza się do nas więcej niż jedną sprawą (to średnio 1,5 sprawy na osobę).

Ciekawe sprawy

Wiele spraw, które do nas trafiają, są na tyle ciekawe (bądź bulwersujące), że decydujemy się je opisać. W tym 2024 roku pisaliśmy m.in. o tym, jak pomogliśmy skutecznie uzyskać informacje o standardach kształcenia farmaceutów, o tym czy informacje o karze wymierzonej pracownikowi urzędu stanowią informację publiczną, a także o tym, jak pomogliśmy przekonać NSA, że niesprawiedliwa jest sytuacja, kiedy organ dopuszcza się nieprawidłowości, a następnie sąd oddala wniosek obywatela o wymierzenie grzywny, przez co obywatel tylko płaci za nieprawidłowości organu. Pisaliśmy też o rażąco niskiej grzywnie dla organu, która nie spełnia swojej funkcji i może nawet zachęcać organy do niedbałości.

Jak pomagamy?

W ubiegłym roku przygotowaliśmy dla naszych klientów 167 skarg do WSA. W 2023 roku było ich więcej, bo 251. W międzyczasie jednak zaktualizowaliśmy i poprawiliśmy wzory skarg i pism, dostępne w naszym poradniku na stronie informacjapubliczna.org i mogliśmy częściej się nimi posługiwać. W 29 sprawach pomogliśmy też w przygotowaniu skargi kasacyjnej do NSA i przystąpiliśmy do 8 postępowań.

W 2024 r. zaczęliśmy też systemowo zajmować się problemem Strategicznych Działań Przeciwko Publicznej Partycypacji, czyli SLAPP-ami i do poradni wpłynęło 37 spraw, które uznaliśmy za potencjalnie SLAPP-owe (więcej o SLAPP-ach).

Na tym jednak nie kończy się nasza pomoc — udzielamy Wam także odpowiedzi i porad za pośrednictwem social mediów, a także poprzez przygotowywanie tekstów na stronę informacjapubliczna.org.

Działanie naszej bezpłatnej poradni prawnej finansujemy z 1,5% podatku. Dziękujemy wszystkim, którzy w 2024 roku zdecydowali się wesprzeć nas w ten sposób, i zachęcamy do dalszego wsparcia. Informacje o tym, jak przekazać nam 1,5% podatku, możecie znaleźć na stronie: siecobywatelska.pl/1-5-procent/

Jeśli i Ty potrzebujesz pomocy prawnej, zgłoś się do nas, pisząc na adres porady@siecobywatelska.pl lub rejestrując sprawę przez stronę www.porady.siecobywatelska.pl