9 września 2020 roku upłynęła kadencja Rzecznika Praw Obywatelskich, Adama Bodnara. Rzeczpospolita, gdyby miała odpowiedzialną władzę, powinna się na to przygotowywać najpóźniej do 10 sierpnia. Niestety jedynym środowiskiem, które te przygotowania rozpoczęło, byli sami obywatele i obywatelki zgłaszający społeczną kandydatkę dzięki wsparciu partii opozycyjnych. Partia rządząca nie była skłonna rozmawiać o kandydatce, choć my – organizacje społeczne – reprezentowaliśmy zarówno całą Polskę, jak też szerokie spektrum spraw, którymi zajmuje się Rzecznik Praw Obywatelskich.

Skoro jednak partia większościowa miała jako jedyna moc sprawczą wybrania RPO, powinna przedstawić swojego kandydata lub kandydatkę. Nie zrobiła tego do 29 grudnia. Jednocześnie, już we wrześniu posłowie Prawa i Sprawiedliwości złożyli w Trybunale Konstytucyjnym wniosek o stwierdzenie zgodności z Konstytucją przepisu artykułu 3 ust. 6 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich – „dotychczasowy Rzecznik pełni swoje obowiązki do czasu objęcia stanowiska przez nowego Rzecznika”.  Konstytucja wyznacza bowiem pięcioletnią kadencję. W tym świetle trudno zrozumieć wielomiesięczną bezczynność w wybieraniu Rzecznika.

Rozprawa w sprawie kadencji Rzecznika Praw Obywatelskich, była dziewięciokrotnie przesuwana, by ostatecznie rozpocząć się w tygodniu zaczynającym się 12 marca 2021 roku. Sędziowie wypowiedzieli się ostatecznie 15 marca 2021 uznając przepis zapewniający ciągłość działania urzędu za niezgodny z ustawą. W zamian uznali, że konieczne jest wprowadzenie instytucji „osoby pełniącej obowiązki Rzecznika”.

Skąd wzięło się to rozwiązanie? Otóż w Konstytucji napisane jest, że RPO wybierany jest przez Sejm za zgodą Senatu. Prawo i Sprawiedliwość proponuje na stanowisko RPO czynnych polityków. To przeczy zasadzie niezależności urzędu i niemożliwe jest zbudowanie konsensusu wokół kandydatów. Jeśli Prawo i Sprawiedliwość nie zmieni podejścia, poprzez zaproponowanie niezależnego kandydata lub zaakceptowanie kandydata opozycji, Rzecznik Praw Obywatelskich jest „niewybieralny” w zgodzie z Konstytucją. Wymyślono zatem „obejście”. Tyle tylko, że w praktyce to oznacza pozbawienia obywateli Rzecznika Praw Obywatelskich.

Zarchiwizowaną transmisję z Trybunału Konstytucyjnego można obejrzeć na stronie organizacji społecznej. Organ państwowy, jakim jest Trybunał Konstytucyjny, nie zapewnia proaktywnego dostępu do informacji w tej dziedzinie. Transmisje można oglądać jedynie na żywo.

Retransmisja znajduje się na Video KOD

Dzień 1 – https://www.facebook.com/1612238282413536/videos/478927366586144

Dzień 2 – https://www.facebook.com/1612238282413536/videos/242489947618396

Dzień 3 – https://www.facebook.com/1612238282413536/videos/800474547262983

Komentarze konstytucjonalistów można przeczytać w mediach społecznościowych i na stronach organizacji społecznych.

Profesor Piotr Tuleja https://www.facebook.com/piotr.tuleja.79/posts/295803701900966

Zespół ekspertów prawnych Fundacji im. Stefana Batorego (opinia złożona zaraz po wpłynięciu wniosku do TK) https://publicystyka.ngo.pl/przedluzenie-kadencji-rzecznika-praw-obywatelskich-stanowisko-zespolu-ekspertow-prawnych-fundacji