
Pod koniec stycznia uczestnicy kolejnej edycji Szkoły Inicjatyw Strażniczych spotkali się na pierwszym weekendowym zjeździe w Lublinie. Poznawaliśmy się, rozmawiając o etyce watchdogowych działań.
Nasze pierwsze spotkanie w realu z adeptami szkoły zdominował temat etycznych aspektów pracy watchdoga. Rozmawialiśmy o tym, czym w takich działaniach jest rzetelność, odpowiedzialność, czym watchdog różni się od dziennikarza i czy może robić politykę – zostać radnym czy wójtem.
Nasze rozmowy krążyły wokół działań lokalnych watchogów, które często są dużo większym wyzwaniem niż praca na poziomie ogólnopolskim. Trudniej jest kontrolować władzę w małej społeczności, gdzie wszyscy się znają, a wójt jest twoim sąsiadem. Inni mieszkańcy mogą odbierać takie działania jak atak na całą społeczność.
Miasto Obywatelskie Lubartów
Anna Gryta z Miasta Obywatelskiego Lubartów, która od kilkunastu lat kontroluje lokalne władze, potwierdziła, jak ważna jest etyka działań watchdoga. Szczególnie w lokalnych działaniach watchdogowych – może być naszą jedyną obroną przed różnymi atakami. Anna opowiedziała o działaniach prowadzonych w Lubartowie (organizacja ma na swoim koncie wiele sukcesów) i na terenie powiatu oraz o działaniach na rzecz jawności w samorządzie, m.in. propozycjach zmian w ustawie dotyczących rozliczania pracy radnych. Ta ostatnia sprawa była o tyle ważna, że propozycje zmiany ustawy poparł RPO i były one rozpatrywane na posiedzeniu komisji senackiej, co pokazuje, że watchdogi nie tylko identyfikują problemy, ale również działają na rzecz zmiany.

Fundacja Wolności
W czasie spotkania odwiedziła nas również lubelska Fundacja Wolności – jedna z największych lokalnych organizacji watchdogowych, która od 10 lat patrzy władzom Lublina na ręce. Krzysztof Jakubowski i Krzysztof Kowalik opowiedzieli, jak zostali watchdogami na cały etat, jak wygląda ich praca na co dzień oraz o realizowanych działaniach. Słuchaczy szczególnie zainteresował ich autroski program oceny pracy miejskich radnych – Badanie aktywności radnych.
Zjechali do Lublina
W czasie spotkania w Lublinie uczestnicy Szkoły mogli po raz pierwszy spotkać się w realu i podzielić doświadczeniami. Dla nas, zespołu Watchdoga, to również była niepowtarzalna okazja, by porozmawiać z osobami działającymi lokalnie.
Poprosiliśmy osoby osoby uczestniczące w spotkaniu w Lublinie, by napisały o sobie kilka słów. Poznajcie uczestników tegorocznej Szkoły Inicjatyw Strażniczych:
- Grażyna Czajkowska, Łomża, podlaskie. Od lat biorę udział w kształtowaniu polityk publicznych na poziomie lokalnym i regionalnym poprzez zaangażowanie w procesy partycypacyjne – budżet obywatelski, konsultacje, współpracę samorządu z NGO, tworzenie aktów prawa miejscowego i dokumentów strategicznych. Jestem członkinią organów doradczo-opiniodawczo-konsultacyjnych. Monitoruję/kontroluję polityki miejskie oraz gospodarkę mieniem i środkami finansowymi.
- Katarzyna Dytkowska, Siemichocze, podlaskie. Rolnik ekologiczny, edukatorka przyrodnicza, słuchaczka Studium Chrześcijańskiego Wschodu. Jestem zaangażowana w czynną ochronę mokradeł, bobrów oraz jeży. Jestem współzałożycielką Stowarzyszenia TU ŻYJEMY, które powstało, gdy zaangażowani mieszkańcy gminy Nurzec Stacja postanowili zostać stroną postępowań OOŚ dotyczących budowy dwóch kompleksów ferm przemysłowych. Trzy lata merytorycznej walki z uciążliwą i niechcianą inwestycją związane jest również z tym, że współprzygotowałam inwentaryzacje przyrodniczą części gminy. Widzę zaniedbania i indolencję samorządu i urzędu gminy dla kwestii środowiskowych, wspólnie z ekspertami-przyrodnikami rozpoznajemy cenne siedliska przyrodnicze na terenie gminy.
- Adam Iwańczuk, Hajnówka, podlaskie. Jestem Adam, jestem z Hajnówki, jestem mężem i ojcem, jestem człowiekiem, zadaję pytania.
- Szymon Janczura, Lisie Jamy, gmina Lubaczów, podkarpackie. Przedsiębiorca, z wykształcenia inżynier budownictwa. Interesuję się architekturą, kwestią ładu przestrzennego i urbanistyki oraz racjonalnego wydawania budżetu. Zależy mi, aby przestrzeń publiczna była dobrze zorganizowana i estetyczna. Chciałbym mieć większy wpływ na otaczająca mnie rzeczywistość, ale do tego potrzebna jest wiedza, dlatego zdecydowałem się aplikować do SIS.
- Jolanta Jawień, Prace Duże, gmina Tarczyn, mazowieckie. Mieszkam w Pracach Dużych kolonia Leśna Polana, gmina Tarczyn, woj. mazowieckie. W 2021r. dowiedzieliśmy się, że gmina chce wyasfaltować jedną z dróg w Leśnej Polanie, niszcząc przy tym charakter tej kolonii i wyciąć przy okazji 421 drzew i krzewów. Stworzyliśmy grupę sąsiedzką, która za wszelką cenę próbowała temu zapobiec. W ramach naszych działań była petycja do władz gminy, która nie odniosła żadnych skutków. Zorganizowaliśmy spacer przyrodniczo-historyczny, aby zapoznać okolicznych mieszkańców z charakterem tej enklawy. Kilkakrotnie rozmawialiśmy z Panią burmistrz Tarczyna. Ponieważ nasze działania nie dały rezultatu, zrobiliśmy zbiórkę sąsiedzką na kancelarie prawną , która w naszym imieniu wysłała pisma do władz gminy, powiatu , województwa oraz innych instytucji, które miałyby wpływ na decyzję gminy. Wszystko zawiodło, byliśmy zdeterminowani, wiec przygotowaliśmy wniosek do konserwatora zabytków aby ten teren wpisać do ewidencji zabytków. To nam się udało, ale połowicznie, ponieważ konserwator wpisał Leśną Polanę do wojewódzkiej ewidencji, ale nie może zmusić gminy do wpisania tego miejsca do gminnej ewidencji zabytków. Pomimo tego burmistrz Tarczyna na razie odstąpiła od realizacji tej inwestycji, ale cały czas ma możliwość to zrobić. Wszystkie dokumenty są gotowe, a większość w radzie miejskiej zapewnia jej dowolne działanie. Założyliśmy stronę na FB Leśna Polana i Przyjaciele, aby informować o naszych działaniach i wydarzeniach, której jestem administratorem. W między czasie okazało się, że las przylegający do Leśnej Polany jest w planach Nadleśnictwa Chojnów w części do wycięcia a w części do trzebieży. Nawiązaliśmy kontakt z Alarmem Dla Klimatu z Piaseczna i dzięki nim udało się sprowadzić audyt FSC, który uznał nasz las za ważny społecznie, co spowodowało znaczne ograniczenie wycinki. Ponieważ wycinanie lasów stanowi ogromny problem zaangażowaliśmy się w PILCH(Porozumienie Inicjatyw Lasów Chojnowskich), które współdziała z ruchem Zielony Pierścień dla Warszawy. Poprzez moje zaangażowanie w te działania chcę doprowadzić do tego, aby instytucje publiczne traktowały osoby fizyczne jako partnerów do dyskusji i współdziałania, a nie jak namolne, nawiedzone jednostki. Tak się wielokrotnie czułam w zderzeniu z administracją publiczną.
- Agnieszka Jensz-Stawowczyk, Brzezinka, małopolskie. Jestem wiceprezeską Stowarzyszenia Jurasto. Od wielu lat inicjuję akcje związane z zachowaniem jurajskiego krajobrazu i ochrony przyrody. Jestem współzałożycielką nieformalnej grupy Klub Włóczykija zrzeszającej dzieci w wieku szkolnym i przedszkolnym wraz z rodzicami. W grupie realizujemy zajęcia edukacyjne w terenie, połączone z praktycznym działaniem np: sprzątanie dolinek Krakowskich. Aktywnie działam w lokalnej społeczności na rzecz krajobrazu.
- Monika Karasek, gmina Radziejowice woj. mazowieckie. Z zawodu księgowa lubiąca przyrodę dobrą książkę, film i sztukę . Uczestniczka nieformalnej grupy, której udało się zatrzymać budowę spalarni śmieci w Mszczonowie i “asfalciarni ” w środku lasu .Optymistka, z wiarą że więcej nas łączy niż dzieli i że to jest baza w działaniach dla lepszego jutra
- Krzysztof Krawczyk, Czasław, małopolskie. Działam na rzecz zwiększenia wpływu mieszkańców na władzę samorządową. Aktywizuję mieszkańców, wskazuję im narzędzi, którymi mogą wpływać na samorząd. Prowadzę grupy na FB. Grupa Raciechowice 2027
- Agnieszka Krzaczek, Józefów/Chyliczki, mazowieckie – Zbierając moja historię do krótkiego opisu, zajmuje się praworządnością w szkole, prawami dzieci, przypominając, że dzieci to tacy sami ludzie jak my DOROŚLI. Staram się poprzez edukację obywatelską pokazywać na przykładach, co dzieciom odbieramy, odmawiając im tego, co dla nas, dorosłych, jest oczywiste. My, dorośli, mamy władzę nad dziećmi i często ją wykorzystujemy. Uważam, że jest jak, bo od lat system edukacji w naszym kraju nie edukuje, nie działa. Nie edukuje się o prawach człowieka, o demokracji. Bardzo ważna jest dla mnie edukacja prodemokratyczna od najmłodszych lat, poprzez np. tworzenie w szkołach samorządów szkolnych, w których oddaje się sprawczość w ręce dzieci/młodzieży. Kolejnym takim narzędziem są działające przy urzędach rady młodzieżowe, ale nie jako narzędzie burmistrzów, tylko organy dla młodych. Prowadzi profil Mama z Józefowa.
- Łucja Kucmin, Węglarczyk, małopolskie. Do Szkoły Inicjatyw Strażniczych sprowadziła mnie potrzeba zwiększenia skuteczności działań podejmowanych przeze mnie w ramach mojej Fundacji Przestrzeń do życia.
Fundacja podejmuje tematy środowiskowe, mierzy się z wyzwaniami klimatycznymi w skali mojej dzielnicy, Krakowa, ale też włącza się w wspieranie różnych działań na poziomie ogólnopolskim. Lokalnie podejmujemy działania na rzecz zwiększenia zazielenienia dzielnicy, ochrony ważnych miejsc przed ich przekształcaniem w sposób niezgodny z oczekiwaniami mieszkańców. Ale przede wszystkim tworzenie przestrzeni dobrej dla wspólnej egzystencji człowieka, zwierząt i roślin.
Krakowska polityka samorządowa ostatnich lat obfituje niestety w niedomówienia, narzucane rozwiązanie, ale też kształtuje od lat w mieszkańcach Grodu Kraka nieprawdziwe przekonanie, że mają niewielki lub wręcz żaden wpływ na otaczającą ich rzeczywistość. Każde kolejne szkolenie, spotkanie czy warsztat w ramach Szkoły upewnia mnie, że tak nie jest. Stąd już tylko krok do prawdziwie watchdogowych działań. - Michał Olszewski, Lublin. Interesuje mnie problematyka zagospodarowania przestrzeni publicznej, ochrony krajobrazu i przyrody. Uważam, że potrzebujemy poszerzania dostępu do danych opisujących rzeczywistość, działania władz i wielkich firm. Dzięki udziałowi w SIS chciałbym poznać skuteczne sposoby monitorowania i naprawiania problemów, które widzę w swoim otoczeniu.
- Anna Piotrowska, Stanisławów, mazowieckie, Z wykształcenia jestem iranistką, zawodowo zajmuję się nauczaniem języka angielskiego dzieci i dorosłych. Angażuję się w działania społeczne w gminie, w której mieszkam: prowadziłam kurs języka angielskiego dla dzieci, kurs języka polskiego dla uchodźców z Ukrainy. Głównym obszarem mojej działalności jest opieka nad bezdomnymi zwierzętami. W przyszłości zamierzam zająć się kwestiami ochrony środowiska.
- Emilia Roskosz, Kraków, małopolskie. Z pasji i zawodu jestem artystką, natomiast społeczniczką z poczucia obowiązku. Jakiś czas temu dołączyłam do stowarzyszenia Pravda, gdzie poza regularnymi utarczkami z dezinformacją działam w edukacji dzieci i młodzieży w zakresie nauki krytycznego myślenia. Jako członkini Fundacji Centrum Inicjatyw na rzecz Społeczeństwa edukuję na temat klimatu i komunikacji z nim związanej oraz zawiaduję kilkoma projektami w strefie artystyczno-kulturalnej wśród brytyjskiej Polonii w Londynie. Udzielam się też okazjonalnie w działaniach innych organizacji takich jak Efektywny Altruizm, Posł lub szkoły do edukacji Domowej. Staram się propagować partycypację społeczną i poczucie odpowiedzialności i patriotyzmu lokalnego.
- Robert Sierzputowski, Nasielsk, mazowieckie, Mieszkaniec ma głos każdego dnia, nie tylko przy wyborach, wrzucając kartkę wyborczą do urny. Głos ten oznacza dyskusję, zadawanie pytań i żądanie na nie odpowiedzi. Głos ten oznacza wpływ na podejmowane przez władze decyzje. Stowarzyszenie Aktywny i Czysty Nasielsk, które reprezentuję w SIS, działa od 2018 roku. Uczestniczymy w komisjach i sesjach rady miejskiej. Obserwujemy sposób wydawania publicznych pieniędzy, a nasze obserwacje strażnicze publikujemy w mediach społecznościowych i gazecie. Z osiągnięć spektakularnych udało nam się: Zablokować powstanie największego wysypiska odpadów i uchwalenie prawa, które ostatecznie zablokowało inwestycje; Zmianę decyzji dot. sprzedaży placu w centrum miasta przeznaczonego na miejski plac zabaw; Zmianę kilku wskazanych przez nas przepisów w Statucie Gminy; Doprowadzenie do uchwalenia przepisów, które wprowadziły pomoc materialną dla mieszkańców wymieniających “kopciuchy”; Szereg decyzji na zasadzie akcja-reakcja, tzn. nagłaśniany problem i jest reakcja. Przykładem może być powołanie Młodzieżowej Rady Miejskiej – z takim projektem wzięliśmy udział w ubiegłorocznej akcji Masz Głos.
- Łukasz Stępniak, Ząbki, mazowieckie, dziennikarz gospodarczy specjalizujący się w tematyce sektora handlu detalicznego, hurtowego, przemysłu, technologii i logistyki, a także szeroko pojętej branży FMCG.
Od ponad 8 lat redaktor naczelny portalu wiadomoscihandlowe.pl, a od dwóch lat naczelny magazynu „Wiadomości Handlowe”, przedtem także dyrektor ds. mediów elektronicznych w Wydawnictwie Gospodarczym. Wcześniej przez ponad 8 lat dziennikarz, a następnie redaktor naczelny serwisu portalspozywczy.pl i magazynu „Rynek Spożywczy” (Grupa PTWP). Pracę w mediach zaczynałem od lokalnego dodatku Gazety Wyborczej w Lublinie, a następnie pracowałem w Instytucie Monitorowania Mediów i wydawnictwie Brog Media Biznesu, na stanowisku dziennikarza, a następnie zastępcy redaktora naczelnego serwisu retailnet.pl oraz magazynów drukowanych. Jestem także współorganizatorem i moderatorem konferencji sektorowych i gospodarczych, czy webinarów i debat. Doświadczenia związane ze współpracą z organizacjami pozarządowymi sprowadza się do wsparcia działalności (opisy projektów, redakcja treści) Stowarzyszenie Centrum Kobiet w Fajsławicach, w okresie gdy szefową projektu była Krystyna Stępniak. - Kazimierz Strzelec, Trojaczkowice, lubelskie, Polak, chrześcijanin, obywatel, gej, pracownik – mechanik. Członek Fundacji Wiara i Tęcza – organizacji skupiającej osoby wierzące – poszukujące LGBTQ+ z różnych denominacji, członek stowarzyszenia – Marsz Równości, miejsca społecznościowego przyjaznego osobom LGBTQ+ – Piwnica Labiryntu. Koordynator wraz z muzeum Martyrologii na Majdanku upamiętnienia mężczyzn i kobiet z różowym trójkątem i kobiet z czarnym skazanym z paragrafu 175 KK Niemiec za bycie osobą homoseksualną. Lokalny aktywista w gminie Niedrzewica Duża, gdzie po 3 latach walki udało mu się doprowadzić do uchylenia uchwały anty – LGBTQ, co otworzyło gminie drogę do korzyści z funduszy unijnych. Moje naciski spowodowały także budowę szosy w Trojaczkowicach. Jestem członkiem komitetów monitorujących wydawanie funduszy unijnych na lata 2021 – 27. Udzielam się również jako wolontariusz warsztatów kultury przy imprezach kulturalnych w Lublinie, takich jak jarmark jagielloński, noc kultury.
- Marta Szperlich-Kosmala, Starachowice, świętokrzyskie. – w lokalnej społeczności Starachowic działam na rzecz zwiększenia transparentności i poprawy standardów w samorządzie. Pracuję nad doktoratem z zakresu przywództwa partycypacyjnego. Uważam, że udział mieszkańców i mieszkanek w procesy współdziałania i współprojektowania jest kluczowy dla funkcjonowania demokracji. Jestem badaczką zmiany społecznej, ale badaczką walczącą. Profil: Pracownia Sąsiedzka.
- Renata Szymańczuk, Włodawa, lubelskie. Jestem członkiem stowarzyszenia Inicjatywa Lokalna Między Drzewami. Zajmujemy się Zielenią miejską z naciskiem na drzewa. Staramy się edukować w zakresie prawidłowej pielęgnacji drzew. Zawnioskowaliśmy o ustanowienie 37 drzew na terenie miasta pomnikami przyrody. Osobiście jestem bardzo zainteresowana Biuletynami Informacji Publicznej. W 2022 roku nasze stowarzyszenie podjęło działania, by zwiększyć dostęp do informacji o środowisku. Złożyliśmy 6 wniosków o aktualizację BIP Urzędu Miejskiego. Prowadzi na FB profil Informacja nasze prawo.
- Anna Treit, Kleszczów, małopolskie, Z zawodu architektka, od niedawna absolwentka studiów podyplomowych Ochrony przyrody im. Stefana Myczkowskiego na UR, współzałożycielka inicjatywy Ratujmy kleszczowskie wąwozy, inicjatorka ogólnopolskiego protestu “Nie oddamy Bieszczad piłom!” w obronie Puszczy Karpackiej oraz inicjatorka ogólnopolskiej akcji Wspólny Las, która stoi za organizacją prawie 100 leśnych spacerów zorganizowanych w Międzynarodowy Dzień Lasów. Od ubiegłego roku wice-prezeska Stowarzyszenia Jurajski Ruch Społeczny, które powstało w trosce o ochronę przyrody i krajobrazu jury.
- Przemysław Waczyński, Choroszcz, podlaskie, Działacz społeczny i kulturalny, współtwórca niezależnego serwisu informacyjnego Horyzonty Choroszczy. Staram się działać na rzecz pozytywnej zmiany społecznej, która pozwoli na partycypację i udział mieszkańców w podejmowaniu decyzji dotyczących miasta i gminy oraz zwiększenie świadomości o prawach im przysługujących. Prowadzi m.in. stronę: Horyzonty Choroszczy.
- Marta Wiloch, Ostróda, warmińsko-mazurskie. Interesuje mnie przede wszystkim tematyka działania lokalnych władz w zakresie zarządzania zielenią miejską, dbałości o drzewostan oraz ochrony wód i terenów podmokłych. Działam w lokalnym stowarzyszeniu Ekipa z bagien Uwielbiam lasy. Szczególną sympatią darzę dęby, brzozy i buki :). Nie wyobrażam sobie życia w przestrzeni bez dużej ilości zieleni.
Szkoła Inicjatyw Strażniczych organizowana jest w ramach projektu “Szkoła Inicjatyw Strażniczych – 2 regiony”. Projekt finansowany z Funduszy EOG w ramach Programu Aktywni Obywatele – Fundusz Regionalny.
“jestem człowiekiem, zadaję pytania”
Krótko,dosadnie i w tzw.punkt.
Dobra prezentacja.