Prezentujemy wspólne stanowisko organizacji społecznych przeciwko zmianom w Kodeksie wyborczym.

Poniższe stanowisko zostało przygotowane w związku z planowanym na 25 stycznia 2023 r. II czytaniem ustaw zmieniających kodeks wyborczy (rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy, rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy oraz niektórych innych ustaw oraz poselski projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy oraz niektórych innych ustaw (druki sejmowe nr 2651, 2800, 2897 i 2930) przez organizacje społeczne: Odpowiedzialna Polityka, Obserwatorium Wyborcze, Komitet Obrony Demokracji.

Sieć Obywatelska Watchdog Polska jest zaangażowana w działania na rzecz praworządności i transparentności procesu wyborczego. W ciągu ostatnich lat podjęliśmy liczne działania dotyczące wyborów prezydenckich w 2020 roku oraz najbliższego cyklu wyborczego rozpoczynającego się w 2023 roku od wyborów do parlamentu RP. Działanie te wpisują się w cel stowarzyszenia – upowszechnianie i ochronę wolności i praw człowieka oraz swobód obywatelskich, a także działań wspomagających rozwój demokracji, dlatego zdecydowano o podpisaniu ww. stanowiska. Jego treść publikujemy poniżej.

NIE dla pośpiesznych i nieprzemyślanych zmian w Kodeksie wyborczym!

Stanowisko organizacji społecznych

Jako organizacje obserwujące od lat proces wyborczy w Polsce oraz wspierające rozwój demokracji i społeczeństwa obywatelskiego z niepokojem przyjmujemy rozpoczęte w Sejmie prace nad projektem nowelizacji Kodeksu wyborczego, wprowadzającym daleko idące zmiany w procesie organizacji i przeprowadzenia wyborów.

Problemu nie stanowi jedynie termin (ustawa prawdopodobnie nie zostanie przyjęta na 6 miesięcy przed zarządzeniem wyborów, co jest wymagane przy wprowadzaniu istotnych zmian w prawie wyborczym), ale przede wszystkim tryb tych zmian – bez konsultacji społecznych, oszacowania ich kosztów i doprecyzowania regulacji. Narusza to zasady dobrej legislacji, ale przede wszystkim podważa zaufanie do wyborów i sposobu ich przeprowadzania, które systematycznie maleje wśród wyborców.

Próbuje się zatem w roku wyborczym wprowadzić obszerne, różnorodne i przede wszystkim niedopracowane zmiany, które szczególnie uderzają w kontrolę procesu wyborczego, a jednocześnie w sposób nadmierny zwiększają rolę rządu w organizacji wyborów.

Projekt ustawy proponuje między innymi:

• odejście od wyłącznie sędziowskich składów okręgowych i rejonowych komisji wyborczych oraz zastąpienie sędziów “osobami z wykształceniem prawniczym”, co budzi obawy o stopień gwarancji dla zachowania bezstronności i niezależności organów wyborczych,
• przekazanie rządowi administrowania rejestrem wyborców, co oznacza centralizację i zarządzanie danymi wyborców de facto bez żadnej zewnętrznej kontroli,
• wprowadzenie diet dla mężów zaufania, uzależniając ich wypłatę od przewodniczącego komisji, co oznacza, że wynagrodzenie osoby kontrolującej zależy od podpisu osoby, której praca ma być kontrolowana,
• obowiązek zgłaszania obserwatorów społecznych i mężów zaufania w celu umożliwienia im przesyłania zarejestrowanych filmów i zdjęć zawierających nieprawidłowości w procesie wyborczym na specjalnie stworzoną – nieistniejącą dzisiaj i niesprawdzoną – platformę internetową oraz wymóg niezwłocznego usunięcia tych treści z własnych aparatów i telefonów, co uniemożliwia wykorzystanie nagrania jako dowodu przed wymiarem sprawiedliwości,
• przyznanie administracji rządowej uprawnienia do zarządzania tymi nagraniami oraz listą wszystkich mężów zaufania i obserwatorów społecznych, którzy mogą potencjalnie przekazać nagrania procesu wyborczego,
• zmiany i ułatwienia w dostępie do lokali wyborczych, prezentowane jako profrekwencyjne, skierowane zostały do mieszkańców małych miejscowości. Pomija się jednocześnie problemy wynikające ze zbyt dużych obwodów wyborczych w miastach, a także z trudności, które z głosowaniem mają obywatele mieszkający za granicą. Dodatkowo nie wskazuje się, jak rozwiązać problem rekrutacji i przeszkolenia członków ok. 6 tys. nowych obwodowych komisji wyborczych, które miałyby powstać na skutek wprowadzonych zmian.

Jako organizacje zaangażowane w obserwację procesu wyborczego, a także dbające o demokratyczne podstawy prawne przeprowadzenia wyborów wzywamy do zaniechania prób zmian w Kodeksie wyborczym ze względu na czas i tryb ich wprowadzenia oraz zawarte w proponowanej ustawie treści.

Nasze działania jako organizacji społecznych nakierowane są przede wszystkim na zwiększenie aktywnego udziału obywateli w procesie wyborczym, a także zaufania do wyborów i ich wyniku. Tym bardziej ubolewamy, że nie dopuszczono odpowiednio wcześnie do publicznej dyskusji o zmianach w prawie wyborczym, a ocena proponowanych zmian odbywa się tylko w kontekście zbliżających się wyborów.

Jest to oznaka braku szacunku wobec uczestników procesu wyborczego: administracji wyborczej, samorządów, przyszłych kandydatów, a przede wszystkim nas – obywateli.

Fundacja Odpowiedzialna Polityka

Komitet Obrony Demokracji – Obywatelska Kontrola Wyborów

Obserwatorium Wyborcze

1. Akcja Demokracja
2. Alliance4Europe
3. European Fem Institute 
4. Forum Obywatelskiego Rozwoju – FOR
5. Fundacja Centrum im. Profesora Bronisława Geremka
6. Fundacja dla Polski
7. Fundacja Grand Press
8. Fundacja im. Stefana Batorego
9. Fundacja Kongres Obywatelskich Ruchów Demokratycznych
10. Fundacja Panoptykon
11. Fundacja Pro Diversity
12. Fundacja Pro Edu Cadis
13. Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego
14. Fundacja Stocznia
15. Fundacja trzeci.org 
16. Fundacja Wolności
17. Fundacja Wolności Gospodarczej
18. Green REV Institute
19. Helsińska Fundacja Praw Człowieka
20. Inicjatywa Wolne Sądy
21. Instytut Spraw Publicznych
22. Kampania Przeciw Homofobii
23. Kongres Świeckości
24. Obywatele RP
25. Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych 
26. Otwarta Rzeczpospolita – Stowarzyszenie przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii 
27. Protest z Wykrzyknikiem
28. Sieć Obywatelska Watchdog Polska
29. Stowarzyszenie 61 / MamPrawoWiedziec.pl
30. Stowarzyszenie Adwokackie Defensor Iuris
31. Stowarzyszenie Ekologiczne EKO-UNIA, Wrocław
32. Stowarzyszenie Europejska Demokracja – Nadzieja i Otwartość
33. Stowarzyszenie Inicjatywa Obywatelska Pro Civium
34. Stowarzyszenie “Jesteśmy Razem” w Kaliszu Pomorskim
35. Stowarzyszenie Klucz Stop Społecznym Wykluczeniom.
36. Stowarzyszenie Kongres Kobiet
37. Stowarzyszenie Prokuratorów LEX SUPER OMNIA
38. Stowarzyszenie Radomianie dla Demokracji
39. Stowarzyszenie Sędziów Polskich IUSTITIA
40. Stowarzyszenie Sędziów THEMIS
41. Stowarzyszenie Szlakiem Kobiet 
42. Stowarzyszenie Wiosna bez Barier 
43. Stowarzyszenie Wolność Równość Demokracja
44. Towarzystwo Dziennikarskie, Warszawa
45. Queer UW

Reprezentujesz organizację społeczną i chcesz, aby Twoja organizacja podpisała się pod stanowiskiem? Napisz na obserwatorzy@odpowiedzialnapolityka.pl.