Przedstawiamy Wam naszą koncepcję tego, jak należy wspierać rozwój organizacji strażniczych w Polsce. Tekst składa się z czterech części – celów naszego działania, grup do jakich kierujemy wsparcie, obszarów nastręczających problemy i proponowanych rozwiązań.

To, co Wam przedstawiamy jest zaledwie szkicem. Ale opiera się na naszych obserwacjach. Piszemy bezosobowo „organizacje strażnicze”, ale nie wykluczamy siebie z tej grupy. My tak samo, jak i Wy napotykamy na szereg problemów, mamy swoje słabe punkty. Wiele działań projektujemy tak, jakbyśmy to my mieli z nich korzystać, wiele wynika z podpowiedzi innych organizacji, jeszcze inne wynikają z naszego doświadczenia.

Chcemy ubiegać się o sfinansowanie tych pomysłów w programie Obywatele dla Demokracji. Ale najpierw musimy wiedzieć, czy to ma sens, czy jesteście tym zainteresowani i czy dobrze wyważyliśmy to, co można zrobić z zewnątrz dla Waszej organizacji/działalności. Wiadomo, że konkretną zmianę każda organizacja czy inicjatywa nieformalna musi zrobić sama. Pytanie, jakich można dostarczyć bodźców i wiedzy, żeby ta zmiana była szybsza i łatwiejsza. A czasem, żeby w ogóle się wydarzyła.

Powiedzcie, co byłoby dla Was intersujące. Dla tych z Was, którzy nie chcą się wgłębiać w naszą analizę polecamy krótką ankietę.

 http://www.ankietka.pl/ankieta/126254/co-potrzebne-jest-watchdogom.html
A dla ambitnych, chętnych do dyskusji, mamy poniższe rozważania. Jesteśmy ciekawi co o tym sądzicie. Przeczytajcie, pomyślcie i dajcie nam znać mailowo pod adresem biuro@siecobywatelska.pl lub telefonicznie. Dajcie znać mailowo, że prosicie o telefon, podajcie numer, oddzwonimy.

Na informację zwrotną czekamy do 10 listopada.

CZĘŚĆ 1:  Cele planowanych działań

• wzmocnienie organizacji strażniczych w obszarach, które mają znaczenie dla skuteczności działań, zdobywania poparcia społecznego i trwałości działań;
• zbudowanie zrozumienia dla działalności strażniczej u opinii publicznej;
• zwiększenie liczebności trwałych i skutecznych organizacji strażniczych.

CZĘŚĆ 2: Grupy docelowe

Nasz projekt chcemy skierować do trzech typów podmiotów działających w obszarze strażnictwa.
Grupa 1. Organizacji ogólnopolskich – zajmujących się strażnictwem lub problemami grup mniejszościowych, ekologią, rozliczalnością władzy czy prawami człowieka, które widzą w monitoringu i rzecznictwie szansę na poprawienie sytuacji w obszarach, w których do tej pory realizowały działania samopomocowe, edukacyjne, kulturalne i inne. Mówimy tu o organizacjach posiadających płatny personel, kontakty z ekspertami, które kierują swoje działania do instytucji i mediów centralnych.

Grupa 2. Organizacji działających w miastach i wsiach, na rzecz lokalnej społeczności które monitorując swoje władze, ale też pełnią często inne role lokalne i nieustannie próbują wyważyć pomiędzy tymi działaniami. Nie dostarczają usług publicznych, ale są zaangażowane w działania animujące lokalną społeczność czy pracę z młodzieżą. Te organizacje nie korzystają z pieniędzy gminnych, a w ogólnopolskich konkursach dotacyjnych muszą konkurować z dużymi organizacjami, zajmującymi się rozwiązywaniem problemów centralnych.

Grupa 3. Lokalnych aktywistów, którzy od dłuższego czasu działają samotnie lub w parze (mają osiągniecia, ale są osamotnieni, zmęczeni, zbudowali zaplecze merytoryczne, ale nie mają prawie żadnego zaplecza organizacyjnego) oraz grupy nieformalne, które pojawiły się na fali protestów i mogą się rozpaść po ich zakończeniu.

CZĘŚĆ 3 – Problemy

Obszarami ważnymi dla wszystkich tych grup, z punktu widzenia systemowego są:

1. Komunikacja
2. Trwałość działań
3. Poparcie i zaangażowanie społeczne
4. Sieciowanie i liczebność
5. Utrudniony dostęp do informacji i inne ograniczenia prawne
6. Ograniczona i niezwiązana z merytoryczną wartością pracy skuteczność działań na rzecz zmiany.

Dla każdej z grup docelowych problemy te przejawiają się w różny sposób, poniżej lista problemów z zaznaczonym numerem, której grupy naszym zdaniem dotyczy problem.

1. Komunikacja

• Ogólny brak wiedzy opinii publicznej co chodzi z tym watchdogowaniem – działalność jest niszowa i wybrzmiewają nazwy pojedynczych organizacji, nie wybrzmiewa natomiast ogólny przekaz że w demokracji prawo stoi nad uznaniowymi decyzjami (państwo prawa, praworządność). Że mamy prawo sprawdzać czy tak jest, i to jest właśnie działanie strażnicze. Że to działanie watchdogowe chroni nas obywateli przed nadużyciami władzy, że można się włączać w działania organizacji – czasem minimalnie – aby zadbać o swoje sprawy. A można po prostu szukać informacji i pomocy w organizacjach. (dotyczy 1,2,3 grupy, choć różnie trzeba by taki komunikat formułować)
• Nieumiejętność pokazania skomplikowanych i bardzo poważnych tematów ludziom, nakierowanie głównie na instytucje centralne, ewentualnie media. Mało mówienia do „nowych grup” (grupa 1)
• Nastawienie na poinformowanie i edukację, znacznie mniejsze na zaangażowanie do działania i wsparcie finansowe działań organizacji (1,2,3)
• Zapętlenie w walce, konflikcie – nieświadome komunikowanie celu innego niż wyobrażany (zamiast dobra wspólnego, konflikt z władzą lokalną) (3)
• Niedocenianie komunikacji, traktowanie jej marginalnie, brak strategii, jasności celu komunikacji, nie włączanie komunikacji jako obowiązkowego działania lub brak pomysłów na ulepszanie przekazu (szczególnie grupa 2)

2. Trwałość działań (łączy się z komunikacją)

• niewiele dostępnych źródeł finansowania (grupa 1,2)
• specyficzny sposób działania nie przekładający się na szybkie efekty, wskaźniki które są typowe dla watchdogów nie dają imponująco dużych liczb (1,2,3)
• lokalne interesy i poczucie zagrożenia, powodują że ludzie się nie chcą przyłączać i wspierać (2,3)
• zależność od grantów (zwłaszcza 1, także 2)
• coraz większe zaangażowanie własnych środków, brak zrozumienia, choroby, stres, poczucie mówienia do ściany powodują radykalizację, a potem wypalenie (grupa 3).
• traktowanie trwałości działań jako drugorzędnego zadania organizacji i odkładanie jej „na kiedyś”, incydentalne zajmowanie się sprawą, brak fachowców (grupa 1 i 2)

3. Poparcie i zaangażowanie społeczne (łączy się z komunikacją)

• akcyjność zaangażowana – podpisanie pojedynczego listu, rzadziej stałe wsparcie (grupa 1 i 2) i raczej oparcie się na złożeniu podpisu, niż zrobieniu czegoś dodatkowego czy wsparciu finansowym (ale też ludzie nie otrzymują komunikatu czego się od nich oczekuje) (grupa 1,2)
• ciche poparcie części społeczności, ale oczekiwanie że problemy zostaną rozwiązane bez angażowania się osób zainteresowanych rozwiązywaniem problemów. Obawy przed otwartym przyłączeniem się. Często bardzo silna opozycja w społeczność – osób które władza podburza. Wyrastanie samotnych rycerzy/dam (grupa 3)

4. Sieciowanie i liczebność

• mało inicjatyw strażniczych na poziomie lokalnym – w grupie 2 i 3 (my mamy kontakt z ok. 80 organizacjami/osobami). Mamy tu na myśli trwałą i efektywną działalność.
• mało inicjatyw centralnych – o regularnych działaniach strażniczych i stałym wykorzystywaniu wiedzy strażniczej możemy powiedzieć w około 20-30 przypadkach (grupa 1).

O części działań zapewne nie wiemy, ale niewątpliwym problemem cały czas jest brak dużej liczby podmiotów zajmujących się kontrolą społeczną.

• środowisko, które się zna jest w miarę zintegrowane, ale wyraża potrzebę poznawania się służącego wspólnym działaniom, wymienianiu się wiedzą, doświadczeniami, skutecznymi sposobami działania i budowaniu poczucia wartości własnych działań (1, ale bardziej 2,3). Czasem brakuje np. solidnego i szerokiego wystąpienia w Sejmie wielu organizacji.

5. Utrudniony dostęp do informacji i inne ograniczenia prawne (Problemy opisane tu str. 18-23  http://www.isp.org.pl/uploads/pdf/1444484346.pdf)

• problemy z dostępem do informacji (np. bezczynność, celowe powoływanie się na informację przetworzoną – gdy taka nie jest, niewykonywanie wyroków, próby wprowadzania dalszych ograniczeń legislacyjnych, trudności z pozyskiwaniem danych możliwych do odczytu maszynowego) – (grupy 1,2,3)
• trudności w uczestniczeniu procesie decyzyjnym na poziomie rządowym – grupa 1
• trudności w doprowadzeniu do wysłuchania publicznego – grupa 1
• nieco martwe (ale jednak) przepisy dotyczące konieczności reprezentowania organizacji w sadzie przez osobę będącą pracownikiem organizacji (grupa 1,2)
• systemowa zależność rad gmin i ograniczenia w skuteczności składania skarg na organy wykonawcze rady gminy (grupa 2,3)

6. Ograniczona i niezwiązana z merytoryczną wartością pracy skuteczność działań na rzecz zmiany.

• świetne przygotowanie i zbadanie tematu oraz najbardziej wyszukane sposoby oddziaływania na decydentów często nie dają rezultatów (grupa 1)

CZĘŚĆ 4: Proponowane działania 

1. Działania dotyczące 1. Komunikacji; 2. Trwałości działań; 3. Budowania poparcia i zaangażowanie społecznego

Kampania skierowana do mediów i stała współpraca z zaangażowaniem organizacji strażniczych mająca pokazać co organizacje strażnicze robią, jaki to ma wpływ na rzeczywistość. Praca z różnymi mediami – centralnymi i lokalnymi i z różnymi organizacjami strażniczymi wsparta przebudową portalu watchdog.org.pl, tak aby stała się miejscem gdzie dziennikarze znajdą stałą informację o tym, jakie aktualnie sprawy dzieją.
Działania edukacyjne i doradcze z wykorzystaniem ekspertów zewnętrznych: wsparcie organizacji (z grupy 1,2) w budowaniu ich własnych strategii komunikacji, planowanie kampanii, planowanie zmian w zespole, budowanie przekazu – zarówno dotyczącego tego co organizacja robi i kto na tym zyskuje, jak też jak można ją wspomóc. Otwarte szkolenia, prowadzone przez osoby ze świata biznesu, organizacji zagranicznych i organizacji opierających swoją działalność na pozyskiwaniu licznych wolontariuszy – Greenepeace i Amnesty International, jak także organizacje mające konkretne specyficzne doświadczenie np. w rzecznictwie przez filmy czy crowdfunduingu. Szkolenia prowadzone będą w małych grupach, dla kilku osób z organizacji, w formie aktywnej. Doradztwo będzie możliwe jako ciąg dalszy po szkoleniu. Wszystkie doświadczenia będą utrwalane na przyszłość, aby materiały z projektu służyły kolejnym organizacjom.

W przypadku grupy 3 będziemy szukać przykładów w Polsce, pracować nad komunikowaniem sensu działań lokalnej społeczności i pokazywania że warto się przyłączyć.

Efektem powinno być angażowanie ludzi do działania w kampaniach organizacji i umiejętność zwrócenie się o wsparcie finansowe, zbudowanie strategii fundraisingowej i komunikacyjnej, świadomość celowości różnych działań i stworzenie struktury organizacyjne wspierającej tej zmiany.

W przypadku pojedynczych osób, które działają samotnie, efektem będzie pozyskanie wsparcia innych obywatelek i obywateli, zaangażowanie ich do działania i w ten sposób odciążenia pojedynczej osoby. Będzie to wstęp do budowania trwałej struktury. Dla grup protestu, efektem będzie przejście do planowania i wykonywania działań pozytywnych.

Trwałość: pozostaje wspólny portal, umiejętności w organizacji, materiały dostępne dla każdej/każdego.

2. Działania w kwestii: 4. Sieciowania i zwiększania liczebności; 6. Zwiększania skuteczności działań

Dwa wydarzenia sieciujące – jedno o prawach człowieka, a drugie o standardach rządzenia polegających na przejrzystości i rozliczalności. Są to tematy wspólne, na tle których łatwiej będzie się wymieszać wszystkim trzem grupom, zrozumieć co dzieje się w Polsce, ale też uczyć się zaufania. Każde spotkanie potrwa 2 dni i weźmie w nim udział 80 osób.
Efektem powinno być zwiększenie zaufania, ośmielenie, poznanie się osób z rożnych poziomów. W przyszłości może to spowodować, że organizacje liczniej wystąpią w obronie konkretnej sprawy, organizacje działające lokalnie będą miały lepsze wsparcie ze strony organizacji centralnej, więcej będzie pomocy rówieśniczej.

Spotkania sieciujące to będzie jedyna realna szansa wymieszania grup docelowych i budowania szerokiego środowiska.

Kontynuacja kursu Na straży (2 edycje) i lokalnych monitoringów – sport i korkowe (lub inne tematy) (po jednej edycji). Utrwalanie doświadczeń i zachęcanie do samodzielnego promowania działań strażniczych. Dociążenie programów szkoleń o element komunikacji, angażowania, wychodzenia do ludzi.

Efektem powinien być znaczny wzrost liczebny środowiska, co sprzyja poczuciu siły, a przy wsparciu komunikacyjnym na poziomie centralnym i licznych utrwalonych materiałach, dostępie do informacji kto i co robi, powinno spowodować naturalny rozwój organizacji strażniczych w przyszłości oraz spowodować przekształcenie działań pojedynczych aktywistów w bardziej trwałe i zorganizowanie inicjatywy.

3. Działania w kwestii 5 związanej z utrudnionym dostępem do informacji i innymi ograniczeniami prawnymi

• bieżące wspieranie prawne organizacji strażniczych
• prowadzenie i przystępowanie do postępowań sądowych
• stanie na straży zmian w ustawie do informacji publicznej i aktywne rzecznictwo zmian projawnościowych
• zgłaszanie uwag i aktywne wywoływanie zmian w obszarach, które wymagają poprawek, w tym współpraca z już istniejącymi ciałami – Obywatelskim Forum Legislacji, innymi projektami systemowymi w zakresie zmian prawnych.
• Wciąganie organizacji w działania na poziomie centralnym

Efekt: budowanie świadomości prawnej środowiska i konieczności występowania wspólnie w sprawach o kluczowym znaczeniu. Miejmy nadzieję, że także zbudowanie lepszego otoczenia prawnego oraz skutecznej egzekucji informacji i zmienianie kultury politycznej.