19 lutego 2022 roku zostaliśmy zaproszeni na Wiec Przyzwoitości. Było to zgromadzenie z okazji setnych urodzin profesora Władysława Bartoszewskiego. Każda i każdy z nas zna słowa profesora “Bądź przyzwoity”. Organizatorzy postawili gościom trudne zadanie opowiedzenia, co ono znaczy. Nas zaproszono, żeby zrobić to przez pryzmat jednej z 7 wartości profesora – Pamiętaj!. 

Podczas uroczystości wygłosiliśmy ustne przemówienie, które zostało oparte na przygotowanym wystąpieniu pisemnym. Jego treść poniżej.

W imieniu Sieci Obywatelskiej Watchdog Polska serdecznie dziękujemy za zaproszenie. Bardzo doceniamy, że nasza praca, która głównie polega na sprawdzaniu tego, jak działają instytucje publiczne i politycy, jest widoczna także w kontekście “Przyzwoitości”. 

My w zasadzie sprawdzamy, czy instytucje i politycy działają, kierując się zasadą przyzwoitości. Ale przyzwoitość to dziś bardzo względne pojęcie. Bardziej konkretnie o tej przyzwoitości rozmawia się, gdy sięgniemy do wartości. 

Wartość Władysława Bartoszewskiego, do której się odnosimy dziś, to “Pamiętaj!”. W zasadzie to taka wartość, która łączy się z pamięcią historii. Na pierwszy rzut oka pasuje do organizacji, które nie pozwalają byśmy zapomnieli o historii, o uczeniu się z przeszłych wydarzeń, o winie, którą każdy ponosi, o odpowiedzialności.

My zajmujemy się współczesnością. Gromadzimy fakty i dokumenty, które pozwalają nam pokazywać opinii publicznej pewne mechanizmy władzy. Niby po współczesnym świecie pozostanie mnóstwo materiałów. Ale czy za kilka lat, jeśli nie zostaną udokumentowane obiektywne zjawiska, ktoś będzie w stanie ustalić, jak wyglądała rzeczywistość?

Z drugiej strony, zbierając fakty i dokumenty, zbieramy też dowody tego, jak działa władza. Jeśli łamie prawo, to będzie można wyciągnąć konsekwencje w przyszłości. Przecież o to także chodzi w pamięci, by winni ponieśli karę.

W końcu zaś, czasem fakty i dokumenty zebrane dziś, budują wiedzę jutra. Z czasem dochodzą kolejne informacje i nagle wszystkie kropki się łączą. 

Gdyby nie było bieżącego dokumentowania, ludzkość nie uczyłaby się z przeszłości. Współczesność musi być zapamiętana dla przyszłości. 

Profesor Władysław Bartoszewski opisywał czasy wojny i ta jego działalność na rzecz pamięci jest najbardziej znana. Ale jako dojrzały człowiek, mając 60 lat, został internowany w stanie wojennym. Wtedy już na bieżąco i świadomie podejmował pewne działania. I jak pisze we wstępie do swojego Dziennika z Internowania w latach 1981 i 1982 : “Od pierwszej chwili internowania zdawałem sobie sprawę, że jest potrzeba dokumentowania przebiegu wydarzeń”.

Wartość, z którą skojarzono nas, jest wyjątkowo trafiona. Ale wcale nie była dla nas oczywista. Zachęcamy do tego, by wartościach Profesora szukać swojego miejsca.