W kwietniu Ministerstwo Finansów zorganizowało konferencję na temat wdrożenia Centralnego Rejestru Umów. Jej uczestnicy mieli okazję wypowiedzieć się w ankiecie na temat proponowanego progu publikacji umów (10 tys. zł). O badaniu, w którym jedynie 9% respondentów uznało, że ten próg jest za wysoki, niewiele wiadomo. 

Konferencję „Centralny Rejestr Umów JSFP jako narzędzie jawności życia publicznego. Plany i wyzwania” resort finansów zorganizował we współpracy z  wydziałami prawa i administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego i Uniwersytetu Łódzkiego. Uczestnikom przedstawiono harmonogram uruchomienia systemu (planowanego na 1 stycznia 2026 r.), dyskutując o kwestiach prawnych, technicznych i organizacyjnych, ochronie danych osobowych oraz obowiązkach instytucji publicznych. W dyskusji pojawił się oczywiście temat progu, od którego należy publikować umowy w rejestrze. 

Uznaliśmy, że ta kwota jest odpowiednia. Od 10 tys. zł liczy się wartość środka trwałego, który należy wprowadzić do ewidencji, od tej kwoty liczy się zakup majątkowy, a nie wydatki bieżące, od tej kwoty można dokonać jednorazowego odpisu amortyzacyjnego.

– broniła progu 10 tys. zł. Barbara Brodowska – Mączka z Kancelarii Prezydenta RP, która pracowała w zespole przygotowującym projekt.

Również w kwietniu rozpoczęto konsultacje projektu ustawy. W naszym stanowisku oponowaliśmy przeciwko podwyższeniu progu w rejestrze umów. Do naszych uwag ministerstwo odniosło się w odpowiedzi Juranda Dropa, podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów:

Spośród 66 podmiotów, do których skierowano pismo informujące o uruchomieniu etapu uzgodnień międzyresortowych, opiniowania i konsultacji publicznych naszego projektu, tylko Instytut Finansów Publicznych i Sieć Obywatelska Watchdog Polska wyraziły jednoznaczny sprzeciw wobec propozycji progu kwotowego. Większość podmiotów nie odniosła się do tej kwestii, co sugeruje brak wątpliwości w tym kontekście.

Kwestię tej rozbieżności dostrzegamy od dawna. Między innymi dlatego zapytaliśmy uczestników konferencji „Centralny Rejestr Umów JSFP jako narzędzie jawności życia publicznego. Plany i Wyzwania” o opinię w sprawie wysokości zaproponowanego progu kwotowego umów. Z analizy otrzymanych odpowiedzi na pytanie dotyczące tej kwestii wynika, że 64% respondentów uważa, że zaproponowany próg jest odpowiedni, 27% wypełniających tę ankietę jest zdania, że próg 10 000 zł jest za niski, a 9% ankietowanych, że za wysoki.

Czy rzeczywiście jedynie nasze dwie organizacje widzą problem w za wysokim progu, a cała Polska kibicuje tym 10 tys. zł? 

W listopadzie 2024 roku Instytut Finansów Publicznych wraz z agencją OpinionWay przeprowadził ogólnopolskie badanie na temat przejrzystości finansów publicznych i planowanego uruchomienia Centralnego Rejestru Umów. Wyniki pokazują, że Polacy oczekują pełnej jawności — 91% uważa, że CRU zwiększy przejrzystość wydatków publicznych, a 97% popiera ujawnianie wszystkich faktur i umów. A co z 44 innymi organizacjami, które podpisały się pod naszym apelem w sprawie pozostawienia progu na poziomie 500 zł, który trafił do resortu jeszcze w kwietniu? O ponad dwóch tysiącach podpisów pod petycją w tej samej sprawie nie wspominamy, bo kiedy podsekretarz stanu przygotowywał swoją odpowiedź, jeszcze nie była złożona. 

Równie interesująca jest kwestia badania przeprowadzonego w czasie konferencji. Chcąc poznać jego szczegóły, zadaliśmy Ministerstwu Finansów kilka pytań. Poniżej publikujemy je razem z odpowiedziami: 

1) Jakiej wielkości była próba osób, które wzięły udział w badaniu opinii w sprawie wysokości zaproponowanego progu kwotowego umów publikowanych w Centralnym Rejestrze umów podczas konferencji „Centralny Rejestr Umów JSFP jako narzędzie jawności życia publicznego. Plany i wyzwania”?

Odpowiedź: „Do wypełnienia ankiety zostało zaproszonych 1890 uczestników konferencji, którzy podczas zapisu na nią wyrazili zgodę na otrzymywanie informacji o działaniach ministerstwa dotyczących Centralnego Rejestru Umów JSFP. Według stanu na dzień złożenia wniosku ankieta została wypełniona przez 189 uczestników.”

2) Ile osób łącznie uczestniczyło w tej konferencji?

Odpowiedź: „Udział w konferencji był możliwy w dwóch trybach: stacjonarnym i online. Stacjonarnie w konferencji wzięło udział około 100 osób, natomiast nie ma możliwości jednoznacznego wskazania liczby uczestników biorących udział w tej konferencji w trybie online. Z danych przechowywanych przez narzędzie, za pośrednictwem którego możliwy był udział online w konferencji (Microsoft Teams Events) wynika, że na link konferencji wchodzono ponad 5152 razy. Raport zaangażowania uczestników, pozyskany z tego narzędzia, nie pozwala jednak stwierdzić, ile wśród tych połączeń zostało zrealizowane przez te same osoby.

3) Kto opracował badanie (prosimy o podanie podmiotu lub osób odpowiedzialnych za przygotowanie badania)?

Odpowiedź: „Zbieranie opinii dotyczącej wysokości progu kwotowego umów, o których informacje potencjalnie będą objęte obowiązkiem upubliczniania w Centralnym Rejestrze Umów JSFP, realizowany był w ramach przygotowanej przez pracowników ministerstwa ankiety ewaluacyjnej.”

4) Prosimy o udostępnienie pełnej treści badania, tj.:

a) wszystkich pytań zadanych uczestnikom konferencji,

b) proponowanych odpowiedzi (jeśli były przewidziane),

Odpowiedź a i b: „W załączeniu przekazuję pełną listę pytań zawartych w ankiecie ewaluacyjnej wraz z treścią dostępnych w niej opcji odpowiedzi.” (załącznik do pobrania)

c) pełnych wyników badania (także tych, które nie zostały zawarte w publicznych wypowiedziach Ministerstwa Finansów).

Odpowiedź c: „Wskazać należy, że wyniki badania zostały opracowane w formie dokumentu wewnętrznego, w związku z tym nie stanowią informacji publicznej. Zgodnie  z orzecznictwem sądowo-administracyjnym nie są informacją publiczną dokumenty wewnętrzne, które wprawdzie służą realizacji jakiegoś zadania publicznego, ale nie przesądzają o kierunku działania organu w konkretnej sprawie. Dokumenty takie służą wymianie informacji, zgromadzeniu niezbędnych materiałów, uzgadnianiu poglądów i stanowisk. Nie są jednak wiążące co do sposobu załatwienia sprawy, nie są w związku z tym wyrazem stanowiska organu, nie stanowią więc informacji publicznej. (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 8 czerwca 2020 r. o sygn. akt II SAB/Wa 257/20). (…)

Reasumując, badanie, o którym mowa we wniosku, nie miało wpływu na podjęte decyzje co do kierunku działania organu i dlatego nie stanowi informacji publicznej. Informacje, które zostały zawarte w odpowiedziach na pytania zawarte w ankiecie ewaluacyjnej przedstawiają odczucia i subiektywną ocenę wydarzenia. Zadaniem przygotowanej ankiety było opisanie wrażeń uczestników konferencji, czyli subiektywnych opinii osób ankietowanych, a nie sfery faktów. Udzielone w ankiecie odpowiedzi nie skutkowały jakimkolwiek wpływem na zrealizowane dotychczas działania Zamawiającego w trwającym procesie legislacyjnym.”

5) Prosimy również o informację, w jakiej formie badanie zostało przeprowadzone (papierowej, elektronicznej, innej) i w jakim momencie konferencji je przeprowadzono.

Odpowiedź: „Ankieta prowadzona była elektronicznie, przy wykorzystaniu aplikacji MS Forms. Informacja o ankiecie została przesłana do uczestników 17 kwietnia 2025 r., tj. 6 dni po zakończeniu konferencji.”

W związku z niepełną realizacją wniosku złożyliśmy do WSA skargę na bezczynność. W naszej ocenie wyniki badania to informacja publiczna i powinny być udostępnione, tym bardziej że resort się na nie powołuje. Opinia publiczna powinna mieć do nich dostęp. Ministerstwo w odpowiedzi na skargę podtrzymało swoje stanowisko, wskazując, że wyniki badania to „dokument wewnętrzny”, a zawarte w nich odpowiedzi i tak nie miały wpływu na decyzje legislacyjne. To po co robiono to badanie? – zadajemy sobie pytanie, czekając na rozprawę przed WSA.