Unia Europejską jest poważną organizacją, opartą na pewności prawa. (…) Unia Europejska jest oparta na prawie. Prawo jest takie samo dla wszystkich. Ponieważ jest uczciwe, przewidywalne, ponieważ jest wypełniane* – usłyszał Premier Mateusz Morawiecki podczas debaty Parlamentu Europejskiego na temat rządów prawa w Polsce. Nie minął miesiąc, a Trybunał Konstytucyjny zajmie się przepisami niewygodnymi dla władzy i osób z nią związanymi.

Na 15 grudnia 2021 roku Trybunał Konstytucyjny w wielkim pośpiechu wyznaczył swoje posiedzenie, w czasie  którego ma rozstrzygać o konstytucyjności przepisów gwarantujących jawność w Polsce. Obszerny wniosek złożyła Małgorzata Manowska, Pierwsza Prezes Sądu Najwyższego. Wniosek czekał w Trybunale od lutego 2021 roku. W październiku nagle wyznaczono rozprawę. Sprawa stała się tak pilna, że prawie o połowę skrócono czas wymagany na przygotowanie się stron. Sejm w panice przyjmuje swoje stanowisko na dzień przed rozprawą. Co takiego się stało?

Trudno nie odnieść wrażenia, że kluczowe znaczenie ma zapowiadany na 9 grudnia 2021 roku wyrok w sprawie karnej Fundacji Lux Veritatis dotyczący nieudostępniania przez kilka lat informacji o jej publicznym finansowaniu. Podstawą do wydania wyroku ma być artykuł 23 ustawy o dostępie do informacji publicznej. To o konstytucyjności tego przepisu będzie wyrokował Trybunał. W zarządzie Fundacji zasiada Ojciec Tadeusz Rydzyk, redemptorysta, biznesmen i wpływowy lobbysta. Prowadzone przez niego radio Maryja i telewizja Trwam mobilizuje część elektoratu partii rządzącej.

Artykuł 23 ustawy o dostępie do informacji publicznej nie jest jednak jedynym przepisem, którego konstytucyjność może zostać zakwestionowana. Inne przepisy, dotyczą tego, czy obywatele mogą poznać finansowanie nowych tworów tworzonych przez władzę. Najwięcej skandali otacza Polską Fundację Narodową, która jest sowicie opłacana przez spółki skarbu państwa. I to właśnie ona może niedługo nie podlegać jawności, gdyż nie jest finansowana wprost z budżetu. A zdaniem Małgorzaty Manowskiej ustawa niesłusznie poszerza rozumienie podmiotów, które powinny jawnie działać.

Dużo zarzutów dotyczy relacji jawności i prywatności. I choć istnieje bogate orzecznictwo sądów administracyjnych, które ustawę interpretują od 20 lat, wyważając między tymi wartościami, teraz jednym ruchem Trybunał Konstytucyjny może uchronić polityków i ważnych funkcjonariuszy państwa na przykład przed ujawnianiem, jakie przyznają sobie nagrody.

Rzecznik Praw Obywatelskich podsumował tę próbę ograniczenia jawności w następujący sposób:

Intencją Wnioskodawczyni jest w istocie zakwestionowanie dotychczasowego dorobku orzeczniczego sądów administracyjnych dotyczącego stosowania u.d.i.p. i przeprowadzenie de facto fundamentalnej zmiany tej ustawy, a nie dokonanie hierarchicznej kontroli norm w rozumieniu art. 188 Konstytucji RP.

Być może wnioskodawczyni po prostu się myli. Gdyby Trybunał Konstytucyjny był niezależny, można by oczekiwać rozważenia racjonalnych argumentów. Skoro jednak nastąpiło takie przyspieszenie sprawy, bez uzasadnienia, trudno uznać, że prawo jest dla wszystkich takie samo. A najlepszym podsumowaniem niech będą dwa różne stanowiska Sejmu w sprawie tego samego artykułu.

Stanowisko przyjęte 1 października 2020 roku:

Sejm wnosi o stwierdzenie, że art. 23 u.d.i.p. jest zgodny z art. 2 i art. 42 ust. 1 Konstytucji.

Stanowisko, które zostanie przyjęte 16 listopada 2021 roku [projekt stanowiska]:

Art. 23 u.d.i.p jest niezgodny z art. 42 ust. 1 zdanie 1 Konstytucji RP oraz art. 7 ust. 1 KPCz.

* Cytat z debaty 1:00:00

Wszystkie zaniepokojone rozwojem sytuacji osoby zapraszamy na demonstrację pod Trybunał Konstytucyjny, 15 grudnia o godzinie 10:15. Planujemy ją do 14:30, ale zależy to od długości trwania rozprawy. Podczas demonstracji osoby uczestniczące będą słyszały co dzieje się w Trybunale. Rozpoczęcie rozprawy zapowiadane jest na godzinę 11:00. WYDARZENIE NA FB