Natychmiastowa przejrzystość własności firm w UE jest niezbędna, aby odkryć ukryty majątek rosyjskich oligarchów w Europie – apeluje Access Info Europe do Komisji Europejskiej i państw członkowskich UE.  Równocześnie organizacja wskazuje, że nawet przy politycznej woli i obecnej mobilizacji, bez silnego, solidnego i przejrzystego rejestru własności przedsiębiorstw i własności rzeczywistej w UE nie za wiele można zrobić. 

Madryt, 2 marca 2022 – Helen Darbishire i Rachel Hanna z Access Info Europe wyjaśniają, dlaczego przejrzystość jest niezbędna do zapewnienia skuteczności sankcji wobec Rosji.

Po inwazji na Ukrainę doszło do globalnego oburzenia z powodu rażącego lekceważenia przez Rosję prawa międzynarodowego, praw człowieka i zasady suwerenności państwa.

Próbując powstrzymać Putina od eskalacji działań militarnych na Ukrainie, UE i jej sojusznicy wspólnie uchwalili sankcje wymierzone bezpośrednio w rosyjskich oligarchów, zamrażając ich aktywa – często będące owocem korupcji i prania pieniędzy – oraz utrudniając im prowadzenie transakcje w Unii Europejskiej, Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych.

Tymczasem Ukraina w ciągu ostatnich kilku lat poczyniła znaczne postępy w walce z korupcją, będąc drugim krajem na świecie, który otworzył swój rejestr beneficjentów rzeczywistych, ustanawiając również otwarty rejestr spółek oraz otwarty system zawierania umów ProZorro, który stał się globalnym wzorcem. 

Obywatele Ukrainy walczą teraz o to, aby ten demokratyczny postęp nie został odwrócony. Według słów przewodniczącej Komisji Europejskiej Ursuli von der Leyen jest to zderzenie demokracji z autokracjami.

Access Info z zadowoleniem przyjmuje mobilizację woli politycznej w celu ukierunkowania działań na majątki rosyjskiej elity, ale obawiamy się, że bez silnego, solidnego i przejrzystego systemu własności przedsiębiorstw i własności rzeczywistej w UE można zrobić tylko tyle. Skorumpowana rosyjska kleptokracja już dawno nauczyła się, jak poruszać się po systemie UE, bezpośrednio czerpiąc korzyści ze słabego poziomu przejrzystości korzyści i własności firm, ukrywając swoje masowe bogactwo, wykorzystując rodziny i firmy-przykrywki do przenoszenia i ukrywania aktywów.

Mimo trwającej dyskusji na temat zwalczania prania pieniędzy, w ostatnich latach państwa członkowskie UE wyjątkowo wolno wdrażały nawet te przepisy, które same uzgodniły. Komisja Europejska toczy obecnie postępowanie sądowe przeciwko 21 państwom członkowskim w związku z niepełną transpozycją lub wdrożeniem piątej dyrektywy w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy, z naruszeniami, w tym nieutworzeniem publicznych rejestrów beneficjentów rzeczywistych do stycznia 2020 r.

Innym poważnym problemem jest brak postępów w bezpłatnym udostępnianiu i otwieraniu danych z rejestrów firm oraz własności przedsiębiorstw, mimo że obiecano to w dyrektywie w sprawie otwartych danych z 2019 r. Termin wdrożenia dyrektywy przez państwa członkowskie minął, ale mają one związane ręce, ponieważ Komisja nie poczyniła prawie żadnych postępów w zakresie niezbędnego aktu wykonawczego. Jednym z usprawiedliwień tego opóźnienia jest koszt przekształcenia i digitalizacji tych rejestrów, aby można je było otworzyć.

To są fałszywe argumenty. Koszty otwarcia danych są minimalne w porównaniu z kosztami zaniechania, kosztami korupcji i prania pieniędzy, kosztami demokratycznymi, a nawet kosztami ludzkiego życia.

W pierwszych dniach wojny dziennikarze i aktywiści próbujący uzyskać dostęp do rejestrów firm, aby sprawdzić, gdzie osoby objęte nowymi sankcjami mogą ukrywać swoje bogactwo, kontaktowali się z zespołem Access Info. Nie zawsze jesteśmy w stanie im pomóc, ponieważ odpowiednie rejestry nie są w pełni otwarte, a w niektórych krajach jeszcze nawet nie powstały rejestry beneficjentów rzeczywistych.

Teraz, gdy widzieliśmy, co UE może zrobić, gdy istnieje determinacja i wola polityczna, nadszedł czas, aby ta wola polityczna została skierowana na unijne wysiłki antykorupcyjne.

Priorytetem musi być przejrzystość i rozliczalność europejskiego systemu finansowego. Tylko wtedy możemy skutecznie walczyć z korupcją, podtrzymywać demokrację i wzmacniać rządy prawa.

Aby zagwarantować, że sankcje UE rzeczywiście wpłyną na rosyjską kleptokrację i jej ukryte majątki, a także na podobne reżimy na całym świecie, które przywożą swoje pieniądze do Europy, UE musi naciskać na wdrożenie narzędzi antykorupcyjnych, które pomogą śledzić aktywa, w tym publiczne udostępnianie rejestrów przedsiębiorstw i rejestrów beneficjentów rzeczywistych, aby dziennikarze śledczy i organizacje społeczeństwa obywatelskiego mogli wykonywać swoją pracę i ujawniać nielegalne przepływy finansowe.

Wiemy, co należy zrobić, a teraz jest na to pora!

Access Info niniejszym wzywa Komisję Europejską do:

• wypełnienia swoich zobowiązań wynikających z dyrektywy dotyczącej otwierania danych firmowych poprzez szybkie przedstawienie propozycji aktu wykonawczego i jego konsultacji publicznych, który zapewni pełną przejrzystość informacji o własności firm na podstawie rzeczywiście otwartej licencji;
• wspierania pracy dziennikarzy śledczych i organizacji antykorupcyjnych poprzez zapewnienie centralnego portalu na poziomie UE zapewniającego bezpłatny dostęp do krajowych rejestrów przedsiębiorstw i beneficjentów rzeczywistych.

Access Info wzywa państwa członkowskie UE do:

• działania w trybie pilnym w celu wypełnienia swoich zobowiązań wynikających z dyrektywy w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy, tak aby każdy kraj posiadał publicznie dostępny rejestr beneficjentów rzeczywistych oraz, jako kolejny środek ułatwiający pracę dziennikarzy i społeczeństwa obywatelskiego, zapewniał do rejestru bezpłatny dostęp;
• zobowiązania się do natychmiastowego działania w celu otwarcia krajowych rejestrów firm jako otwartych danych, przy czym kluczowe dane potrzebne do działań antykorupcyjnych będą dostępne dla wszystkich bezpłatnie.

Helen Darbishire & Rachel Hanna, 2 Marca 2022

Źródło: https://www.access-info.org/2022-03-02/transparency-help-ukraine/