Wnioski o udostępnienie informacji publicznej nie wymagają podstawy prawnej – ani ustawowej, ani konstytucyjnej. To organ samodzielnie kwalifikuje wpływające do niego wnioski. Kto tego nie wie?

Składanie wniosku – proste i skuteczne

Mimo wielu problemów z jawnością życia publicznego, jakich doświadczamy w Polsce, sama procedura wnioskowania o informację nie jest jednym z nich. Jest bardzo prosta: wystarczy wskazać przedmiot żądania (czyli informację, o którą wnioskujemy), formę udostępnienia (np. skan na dany adres e-mail), no i podmiot, od którego domagamy się informacji. Nie trzeba wypełniać żadnych formularzy, przynosić żadnych zaświadczeń ani przedstawiać jakichkolwiek wyjaśnień; nie trzeba nawet podpisu! Wniosek może być jednozdaniowy, anonimowy (organ może wezwać wnioskodawcę do podpisu wniosku tylko wtedy, gdy planuje wydać decyzję administracyjną w sprawie), i wysłany z adresu e-mail o wdzięcznej nazwie „kwiatuszek72” tudzież „koziolek_matolek”. Organ musi go rozpatrzyć dokładnie tak samo, jak każdy inny.

Spełnienie powyższych, niewygórowanych wymogów, pozwala na skuteczne korzystanie z prawa do informacji. Wśród nich nie ma podstawy prawnej. Nie musi być przytoczona w ramach wniosku. Jak słusznie wskazał WSA w Rzeszowie w wyroku z 6 października 2021 r. (sygn. akt II SAB/Rz 88/21):

Rzeczą organu, do którego wpływa wniosek o udostępnienie informacji publicznej, jest załatwienie go w przepisany sposób, czyli udostępnienie informacji jeśli ją wytworzył bądź jest w jej posiadaniu, albo odmowa lub umorzenie postępowania z przyczyn uregulowanych u.d.i.p., albo wreszcie poinformowanie, że żądane dane nie stanowią informacji publicznej w rozumieniu tej ustawy.

Zatem nawet ktoś, kto nie wie o istnieniu ustawy o dostępie do informacji publicznej, może złożyć wniosek.

Bez żadnego trybu?

Wszystko to wydawało nam się oczywiste. Okazuje się jednak, że nie jest to oczywiste dla wszystkich: w odpowiedzi na jeden z naszych wniosków, zostaliśmy wezwani do… wskazania trybu, w jakim pismo (przedmiot naszego wniosku) ma być udostępnione. W ramach wniosku odwołaliśmy się co prawda do Konstytucji RP, ale, w ocenie organu „samo odwołanie się do ww. przepisu jest w tym kontekście niewystarczające, albowiem samo unormowanie zawarte w art. 61 Konstytucji RP wyraża jedynie publiczne prawo podmiotowe obywatela dostępu do informacji, którego realizacja następuje na zasadach określonych w ustawach szczególnych”.

Autor tej odpowiedzi „stawia wóz przed koniem”. Prawa wynikają z samych ustaw, a nie z powołania się na ich przepisy (Co do zasady. Wyjątkiem jest choćby skarga kasacyjna). Wniosek o informację nie staje się takim wnioskiem dlatego, że powołujemy się na u.d.i.p. – to u.d.i.p. jedynie organizuje procedurę rozpatrzenia wniosku. Ustawa „działa”, nawet jeśli jej nie przywołamy w treści wniosku.

Co więcej, trzeba pamiętać, że to na organie ciąży obowiązek prawidłowego zakwalifikowania wniosku i rozpoznania go we właściwym trybie (tak WSA w Kielcach w wyroku  z 15 września 2021 r., sygn. akt II SAB/Ke 103/21). Nie może on delegować tego obowiązku na wnioskodawcę. Wbrew powiedzeniu, nieznajomość prawa nie zawsze szkodzi – a przynajmniej nie w tym przypadku. Zgodnie z art. 9 Kodeksu postępowania administracyjnego, organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego.

Organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek. Tym samym to organy mają obowiązek znać prawo i procedury, a nie wnioskodawcy. Wezwanie jest więc bezpodstawne i świadczy o całkowitym niezrozumieniu podstawowych zasad postępowania administracyjnego.

Winowajca

Nie zdradziliśmy jeszcze, o jakim podmiocie mowa. Oceniając jednak po samej „wtopie”, obstawiać można by organ, który zwyczajnie nie ma doświadczenia w rozpatrywaniu wniosków o informację publiczną, a nawet w postępowaniach administracyjnych w ogóle, na przykład dyrektora małej szkoły.

Niestety, twórcą cytowanego potworka jest… Biuro Prezydialne Prokuratury Krajowej. Nie żartujemy. Takie wezwanie byłoby szokujące nawet dla prokuratury rejonowej. A dla Prokuratury Krajowej? Pozostawmy to bez komentarza.

Skoro wezwanie jest bezprawne, to zarazem nie może być uznane za sposób rozpatrzenia wniosku, i Biuro pozostaje w bezczynności. W tym konkretnym przypadku postanowiliśmy jednak, że odpowiemy własnym pismem, w którym wskażemy organowi nieprawidłowość jego postępowania. Liczymy, że nie spotkamy się więcej z podobnym wezwaniem.

Ciąg dalszy…

Biuro Prokuratury Krajowej odniosło się do naszego wezwania – i przyniosło ono pewien skutek, choć nie dostaliśmy wnioskowanej informacji. Zamiast tego zostaliśmy jedynie powiadomieni, że ma ona charakter dokumentu wewnętrznego, i z tego względu nie podlega udostępnieniu.

Nasze stanowisko na temat tzw. “dokumentów wewnętrznych” jest jasne – ani Konstytucja RP, ani ustawa nie ograniczają prawa do informacji publicznej tylko do tych informacji, które dotyczą “zewnętrznej” działalności podmiotów władz publicznych; co więcej, nie sposób jednoznacznie wyważyć, które aspekty funkcjonowania organu są skierowane na “zewnątrz”, a które do “wewnątrz”, a próby ustalenia tego mogą tylko przynieść szkodę prawu do informacji. Szerzej o naszej ocenie tego pojęcia i jego wpływie na jawność mogą Państwo poczytać choćby tutaj.

Tak czy owak – teraz przynajmniej, gdy nasz wniosek został rozpatrzony, wiemy, jakie jest stanowisko Organu. Możemy więc odpowiednio się do tego odnieść, i dochodzić naszego prawa do informacji. Czy nie można było tak od razu? Naszym zdaniem – można było.

I nie wiemy, czy organ tego nie wiedział – czy też wiedział, ale postanowił postąpić inaczej. I nie wiemy nawet, która opcja jest gorsza…

A jak postąpić, gdyby to na Państwa wniosek udzielono takiej “odpowiedzi”? Podpowiedzi i porady znajdą Państwo w tym artykule.