W marcu 2014 roku, w ramach działań finansowanych z funduszy norweskich, pięć organizacji rozpoczęło projekt systemowy „STRAŻNICTWO – profesjonalnie i trwale w interesie publicznym”. Celem zaplanowanych na dwa lata działań jest wzmocnienie inicjatyw strażniczych – zarówno organizacji społecznych zajmujących się na co dzień kontrolowaniem instytucji publicznych, jak i osób indywidualnych, realizujących podobną misję w swoich lokalnych środowiskach.

„Bezpośrednie wsparcie otrzyma ponad 100 NGOsów oraz osób. Przeanalizowaliśmy ich potrzeby i na tej podstawie opracowaliśmy ofertę” – wyjaśnia Katarzyna Batko-Tołuć z Sieci Obywatelskiej Watchdog Polska, autorka koncepcji i koordynatorka merytoryczna projektu. – “Zaprosiliśmy znakomitych partnerów: Fundację Centrum Edukacji Obywatelskiej, Fundację Court Watch Polska, Helsińską Fundację Praw Człowieka oraz Stowarzyszenie Homo Faber”.

Strażnictwo dla każdego

Dziś kontrola obywatelska uznawana bywa za działanie zarezerwowane dla wyspecjalizowanych organizacji społecznych. W ramach projektu systemowego chcemy to zmienić. Szeroko zakrojona kampania informacyjna ma uświadomić, że strażnictwo może być normalnym elementem funkcjonowania w społeczeństwie. „Chodzi o odruch. By każdy z nas widząc jakąś nieprawidłowość w działaniu instytucji publicznych, zainteresował się, dopytał o przyczyny, zaproponował rozwiązanie lub poszukał kogoś, kto mógłby przyczynić się do poprawy stanu rzeczy” – wyjaśnia Katarzyna Batko-Tołuć.

„Dla” – nie „przeciw”

Ważne są też standardy. Kontrola obywatelska to nie okazja do karania urzędniczek i urzędników, a działanie w interesie publicznym. Jej celem jest ochrona praw i wsparcie instytucji we wprowadzaniu zmian – jeśli są konieczne. Czasem może to wymagać nawet pójścia do sądu. Warto jednak zadawać sobie pytanie o to, do czego zmierzamy. „Nie przez przypadek podczas szkoleń kładziemy nacisk, zarówno na wywodzące się z praw człowieka prawo obywateli do kontrolowania władz, jak i odpowiedzialność, jaka spoczywa na strażniku” – podkreśla Danuta Przywara z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, współodpowiedzialnej (w ramach projektu systemowego) m.in. za Szkołę Inicjatyw Strażniczych.

Strażnictwo w szkołach

O postawy, motywacje i wiedzę najmłodszych przyszłych strażników zadba Centrum Edukacji Obywatelskiej. W ramach pilotażu edukacji watchdogowej przeszkoli 40 nauczycieli oraz doradców metodycznych. Przygotuje dwa scenariusze lekcji i zestaw 10 ćwiczeń. Zorganizuje kilka szkoleń regionalnych; a wcześniej kurs internetowy. – „Temat najbardziej zainteresuje wkraczającą w dorosłość młodzież ze szkół ponadgimnazjalnych i to do jej nauczycielek i nauczycieli kierujemy naszą propozycję” – wyjaśnia Sylwia Żmijewska-Kwiręg z CEO.

By moc wzmóc

Głównie z myślą o organizacjach już realizujących działania strażnicze (ale również, dopiero rozważających ich podjęcie), Fundacja Court Watch Polska przygotowała zestaw 2/3 dniowych warsztatów pt. „Szkoła doskonalenia”, z których każdy może wybrać najbardziej interesujące. „Proponujemy innym watchdogom i osobom chcącym zacząć prowadzić profesjonalnie działania strażnicze wymianę umiejętności, które realnie zwiększają siłę oddziaływania watchdoga – wyjaśnia Bartosz Pilitowski z Fundacji Court Watch Polska – Zaplanowaliśmy szkolenia m.in. z wykorzystania metod nauk społecznych w prowadzeniu monitoringu; analizy statystycznej; crowdsourcingu, czyli oparcia działań na masowym wolontariacie; wykorzystania narzędzi IT; komunikacji i współpracy z interesariuszami; planowania i wdrażania zmian. Chcemy także zachęcić uczestników do dzielenia się swoimi umiejętnościami z innymi”. 

Zaawansowaną grupę odbiorców mają również cykle szkoleniowe poświęcone budowie stabilności watchdogów. Uczestnicy (zawsze członek zarządu oraz osoba odpowiedzialna za komunikację) pod opieką ekspertów przeprowadzą analizę obszarów kluczowych dla trwania, działania i rozwoju ich organizacji – m.in. umiejętności angażowania zwolenników (również w aspekcie fundraisingowym), działania na rzecz zmiany i rzecznictwa. Jeden z cykli adresowany jest dla przedstawicieli organizacji działających w skali całego kraju, drugi – dla NGOsów, których pole działania zawęża się do pojedynczych miejscowości lub regionów. – „W sytuacji, kiedy z Polski wycofują się zagraniczni grantodawcy, musimy postawić na naszą samodzielność. Wypracować zupełnie nowe standardy funkcjonowania” – wyjaśnia Joanna Gucman-Muż z Sieci Obywatelskiej Watchdog Polska.

A może…?

Lokalne monitoringi to propozycja dla formalnych i nieformalnych organizacji oraz osób indywidualnych, które działają w swoim lokalnym otoczeniu, ale nie mają jeszcze doświadczeń w kontroli społecznej. Uczestnicy i uczestniczki spotkają się na szkoleniach w Warszawie, a w międzyczasie samodzielnie (wspierani przez ekspertów Sieci Obywatelskiej) przeprowadzą badanie (monitoring) wybranego aspektu funkcjonowania własnej gminy. Tematyka monitoringów zostanie ustalona na podstawie preferencji potencjalnych uczestników. W ubiegłym roku dotyczyła polityki sportowej w gminach oraz wydatkowania pieniędzy z tzw. funduszu korkowego.

W ramach projektu wydawany będzie również biuletyn poświęcony tematyce watchdogowej oraz prowadzona internetowa telewizja. – Zależy nam, by słowa watchdog i kontrola obywatelska kojarzyły się z działaniami na rzecz zmiany, by władze dostrzegły, że choć je kontrolujemy, to nie po to, by „znaleźć aferę”, ale sposób na usprawnienie działania instytucji publicznych. Również dlatego organizować będziemy cykl spotkań przedstawicieli organizacji strażniczych z reprezentantami władz publicznych.

***

1. Szkoła doskonalenia. Można wybrać jedno, można też kilka. Planowane tematy m.in.: wykorzystanie metod nauk społecznych w strażnictwie; analiza statystyczna; crowdsourcing; wykorzystanie narzędzi IT; komunikacja i współpraca z interesariuszami. Warsztaty prowadzone w trybie stacjonarnym.

termin rekrutacji: na bieżąco w okresie X’14-X’15 | więcej informacji oraz rekrutacja: Bartosz Pilitowski, Fundacja Court Watch Polska | b.pilitowski@courtwatch.pl

2. Program szkoleniowy dla doświadczonych watchdogów. Seria wykładów oraz wielomiesięczna praca pomogą wypracować i wdrożyć własną strategię angażowania zwolenników – zarówno finansowego, jak i np. wolontariuszy. Zaplanowano dwie serie – dla organizacji ogólnopolskich oraz działających lokalnie.

cykl „kraj”: informacja i rekrutacja Joanna Gucman-Muż, joanna.gucman@siecobywatelska.pl 

cykl „miasto”: Kinga Kulik, Stowarzyszenie Homo Faber, kinga.kulik@hf.org.pl

3. Przygotowanie do nauczania strażnictwa w szkole jako elementu praktycznej edukacji prawnej to propozycja Centrum Edukacji Obywatelskiej dla nauczycieli WOS-u oraz przedmiotów z elementami edukacji prawnej w szkołach ponadgimnazjalnych, a także dla doradców metodycznych. Zaplanowano m.in.: kurs internetowy (IX’14-I’15), szkolenie stacjonarne dla nauczycieli (20-22III’15) oraz doradców metodycznych (Vi’15), szkolenia regionalne (IX-XII’15) .

informacja oraz rekrutacja: Sylwia Żmijewska-Kwiręg, Centrum Edukacji Obywatelskiej sylwia.zmijewska-kwireg@ceo.org.pl

4. „Na straży” – kurs internetowo-stacjonarny polecamy organizacjom zainteresowanym gruntownym przygotowaniem strażniczym. Cykl opracowany we współpracy z Helsińską Fundacją Praw Człowieka oraz Stowarzyszeniem Homo Faber obejmuje moduły internetowe, trzy szkolenia weekendowe oraz przygotowanie i wdrożenie pilotażowego monitoringu.

informacja oraz rekrutacja: dla organizacji ogólnopolskich – Krzysztof Łoś, krzysztof.los@siecobywatelska.pl, dla działających lokalnie – Kinga Kulik, kinga.kulik@hf.org.pl

5. Co najmniej dwa monitoringi lokalne to ekspresowa szkoła watchdogowania w teorii i praktyce. Uczestnicy dwukrotnie spotkają się na szkoleniu w Warszawie, a w międzyczasie samodzielnie przeprowadzą badanie wybranego aspektu funkcjonowania własnej gminy. Obszar ten zostanie dostosowany do życzeń potencjalnych uczestników, w ubiegłych latach obejmowała m.in. wydatkowanie funduszu korkowego i sport.

rekrutacja: do pierwszego monitoringu X-XI’14, do drugiego VII-VIII’15 | więcej informacji oraz zgłoszenia: Agnieszka Zdanowicz, agnieszka.zdanowicz@siecobywatelska.pl

6. Szkoła Inicjatyw Strażniczych to cykl szkoleń przekazujących podstawowy pakiet wiedzy i umiejętności, jak kontrolować działania lokalnych instytucji samorządowych oraz jak wpływać dzięki temu na poprawę jakości życia w naszych miejscowościach. Podczas pięciu weekendowych zjazdów eksperci Sieci Obywatelskiej Watchdog Polska oraz Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, podzielą się z uczestnikami doświadczeniami, nie tylko z monitoringów, ale również działania na rzecz zmiany. rekrutacja: X-XI’14.

informacja oraz zgłoszenia: Karol Mojkowski, karol.mojkowski@siecobywatelska.pl

Koordynatorka projektu Katarzyna Kołodziejczyk, katarzyna.kolodziejczyk@siecobywatelska.pl

Zgłoszenia nowych pomysłów dotyczących potrzeb organizacji: Katarzyna Batko-Tołuć, Dyrektorka Programowa Sieci Obywatelskiej Watchdog Polska: katarzyna.batko@siecobywatelska.pl.

Projekt realizowany w ramach programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG.

oraz Trust for Civil Society in Central and Eastern Europe

Patronat: