Rzecznik Praw Obywatelskich Marcin Wiącek podjął decyzję o odwołaniu Hanny Machińskiej z funkcji zastępcy RPO. Organizacje społeczne obserwujące przez ostatnie lata działania dr Machińskiej na rzecz ochrony praw człowieka, jej zaangażowanie i oddanie, ze smutkiem przyjęły tę wiadomość. Wystosowaliśmy w gronie organizacji list do RPO prosząc m.in. o wskazanie powodów takiej decyzji.

Poniżej treść listu.

Szanowny Panie Rzeczniku,

jako przedstawicielki i przedstawiciele organizacji społecznych – inicjatywy “Nasz Rzecznik”, Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych, ruchów ulicznych, organizacji strażniczych i wielu innych, zwracamy się z prośbą o wyjaśnienie przyczyn odwołania dr Hanny Machińskiej ze stanowiska Zastępczyni Rzecznika Praw Obywatelskich. Działania Pani Doktor stanowiły bowiem dowód wiarygodności i otwartości urzędu Rzecznika Praw Obywatelskich, a jej troska o tych, którzy znaleźli się w najtrudniejszej sytuacji, budowała zaufanie do kierowanej przez Pana instytucji.

To ona dbała o to, by prawa osób uchodźczych na granicy polsko-białoruskiej były respektowane. Wielokrotnie odwiedzała Podlasie i wraz z aktywistkami i aktywistami ratowała uchodźców i uchodźczynie przed wywózką do Białorusi, a następnie towarzyszyła im (wraz z innymi osobami pracującymi w Biurze RPO) w placówkach Straży Granicznej. Jeździła do lasu, przywoziła pomoc humanitarną i była zawsze tam, gdzie prawa człowieka były łamane. Dzięki działalności Hanny Machińskiej osoby uchodźcze mogły korzystać z przewidzianych prawem procedur. Była zawsze dostępna i pozostawała do dyspozycji niezależnie od dnia tygodnia czy pory dnia. To ona potem odwiedzała te osoby w ośrodkach strzeżonych, gdzie zostały zatrzymane, i pokazywała warunki, w jakich osoby poszukujące ochrony są przetrzymywane.

To ona odwiedzała komisariaty, gdy zatrzymywano aktywistów i aktywistki LGBT+, protestujące kobiety czy osoby manifestujące przeciw faszyzmowi. Przyjeżdżała, często w godzinach nocnych, do oddalonych od centrum Warszawy miejsc, gdzie dokonywano zatrzymań pokojowo protestujących w obronie praw człowieka i przeciwko decyzji TK w sprawie zakazu aborcji. To ona weryfikowała wtedy warunki, w których przetrzymywano protestujących i była wsparciem dla pełnomocników i pełnomocniczek, dowodząc, że nie muszą walczyć z całym aparatem państwowym. Jako Zastępczyni RPO była dowodem niezłomności i nadziei na siłę praw człowieka i praworządności w najtrudniejszych momentach.

Dr Hanna Machińska była tam, gdzie Rzecznik Praw Obywatelskich powinien być obecny. Działała na rzecz ochrony praw człowieka, w realnie dziejących się sytuacjach, na bieżąco. Nie odkładała działania na później. Nie badała post factum, jak naruszane są prawa człowieka, by przedstawić rekomendacje na przyszłość. Używała całej swojej wiedzy i możliwości działania tego najbardziej obywatelskiego z urzędów, by ratować ludzi przed śmiercią, cierpieniem i poniżeniem.

Tak właśnie rozumiemy art. 208 ust. 1 Konstytucji RP: “Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.”

Rzecznik Praw Obywatelskich jest nie tylko niezależny od polityków, ale też odpowiada przed wszystkimi, których praw ma chronić. Decyzje, które Pan podejmuje, podlegają osądowi publicznemu. Obywatelki i obywatele zadają pytania – o motywy zwolnienia, o moment zwolnienia, ale przede wszystkim o Pańskie plany dotyczące zapewnienia odpowiedniego standardu ochrony praw człowieka w obszarach, za które odpowiadała do tej pory dr Hanna Machińska.

Rozumiejąc i szanując Pana prawo do samodzielnego dobierania najbliższych współpracowników i współpracowniczek oraz budowania zespołu, jesteśmy jednocześnie przekonani i przekonane, że decyzje te nie mogą wpływać na obniżenie standardu ochrony obywateli i cudzoziemców w tak kluczowych obszarach, jak przeciwdziałanie torturom oraz innemu okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu. Z tych powodów, kierując się troską o standard ochrony praw człowieka w Polsce, prosimy Pana o przedstawienie priorytetów RPO oraz planu działania Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur.

Po pierwsze – który z Pańskich zastępców zajmie się zapewnieniem funkcjonowania tego Mechanizmu na poziomie nie niższym niż do tej pory? To, czy nadzór i koordynację KMPT powierzy się bezpośrednio Wicerzecznikowi, jest kluczowe ze względu na większą samodzielność i kompetencje, które powinny wiązać się ze sprawowaniem tej funkcji.

Po drugie – jak będzie wyglądała praca KMPT w przypadku demonstracji, które w ostatnich latach wiązały się często z nieuzasadnionymi i nielegalnymi zatrzymaniami protestujących? Czy przedstawicielki i przedstawiciele KMPT będą – tak jak do tej pory – obecni na komisariatach, by monitorować sytuację zatrzymanych i zapewnić ochronę ich praw?

Po trzecie – jak będzie wyglądała ochrona życia ludzkiego na granicy, w sytuacji bezprawnych działań Straży Granicznej, co potwierdzają m.in. niedawne wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z września br. czy Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim, wydział zamiejscowy w Hajnówce z marca br.

Wierzymy, że łączy nas wspólna troska o właściwy poziom ochrony praw człowieka w Polsce. Z tych powodów zwracamy się z prośbą o udzielenie odpowiedzi na postawione wyżej pytania. Siła urzędu Rzecznika Praw Obywatelskich opiera się na autorytecie społecznym, którego podstawą jest zaufanie. Natomiast zaufanie budowane jest przez transparentność działań, jasną komunikację oraz czytelne motywy podejmowanych decyzji, także w sprawach kadrowych. W czasie konfliktów, niepokojów, łamania praw człowieka, wyzwań społecznych potrzebujemy liderów i liderek, którzy będą stanowić gwarancję obrony najsłabszych, dyskryminowanych, wykluczanych.

Zapraszamy też do bezpośredniej rozmowy na powyższe tematy. Jesteśmy pewni, że obecna sytuacja warta jest rozmowy RPO ze społeczeństwem obywatelskim na temat palących wyzwań dotyczących ochrony w Polsce praw człowieka.

Łączymy wyrazy szacunku,

SPIS ORGANIZACJI

• Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych
• Inicjatywa „Nasz Rzecznik”, Anna Duniewicz
• Alicja Molenda
• Fundacja Centrum im. Prof. Bronisława Geremka
• Fundacja Panoptykon
• Fundacja Projekt: Polska
• Fundacja Wolności
• Fundacja im. Stefana Batorego
• Nauka dla Przyrody
• Fundacja Stocznia
• Fundacja Artonomia, Inicjatywa „Nasz Rzecznik”
• Fundacja Hej Koniku
• Stowarzyszenie Szlakiem Kobiet, Inicjatywa „Nasz Rzecznik”
• Otwarta Rzeczpospolita – Stowarzyszenie przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii
• Stowarzyszenie Wiosna Bez Barier, Jagoda Gmachowska
• NaRencie.pl, Inicjatywa „Nasz Rzecznik”
• Fundacja dla Gigantów, Inicjatywa „Nasz Rzecznik”
• Green REV Institute, Inicjatywa „Nasz Rzecznik”
• Fundacja Polskie Forum Migracyjne
• Grupa Granica
• Konsorcjum Migracyjne
• Fundacja Równość.org.pl
• Fundacja Humanity in Action Polska
• Fundacja Picture Doc
• Protest OzN i ich opiekunów
• Stowarzyszenie Inicjatywa Obywatelska Pro Civium
• Fundacja Interakcja
• Fundacja eFkropka
• Stowarzyszenie na rzecz osób LGBT Tolerado
• Kampania Przeciw Homofobii
  Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego
• Talk to Loop
• Fundacja Feminoteka
• Wielka Koalicja za Równością i Wyborem (WKRW)
• Fundacja na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny FEDERA
• Akcja Demokracja
• Łódzkie Dziewuchy Dziewuchom
• Polonijna Rada Kobiet
• Fundacja Autonomia
• Fundacja na rzecz Różnorodności Społecznej (FRS)
• Komitet Obrony Demokracji
  Fundacja ClientEarth Prawnicy dla Ziemi
• Klub Inteligencji Katolickiej w Warszawie
• Stowarzyszenie “NIGDY WIĘCEJ”
• Stowarzyszenie Mudita, Inicjatywa „Nasz Rzecznik”
• Eliza Rutynowska, prawniczka
• Stowarzyszenie Egala
• Federacja Znaki Równości
• Fundacja dla Polski | Fundusz Obywatelski im. Henryka Wujca
• Stowarzyszenie Kongres Kobiet, Magdalena Środa
• Stowarzyszenie „Tęczowy Tarnów”, Inicjatywa „Nasz Rzecznik”
• Stowarzyszenie Miłość Nie Wyklucza
• Fundacja Rodzic w mieście, Inicjatywa “Nasz Rzecznik”
• Stowarzyszenie NOMADA
• Ogólnopolski Strajk Kobiet
• Stowarzyszenie Klucz Stop Społecznym Wykluczeniom z Katowic
• Fundacja Rodzić po Ludzku, Inicjatywa „Nasz Rzecznik”
  Fundacja Polska Gościnność
  Chlebem i Solą
• Granica dla Granicy Cieszyn
• Stowarzyszenie Interwencji Prawnej
• Klub Świadomej Młodzieży Fundacji Autism Team, Inicjatywa „Nasz Rzecznik”
• Stowarzyszenie Klon/Jawor
• Stowarzyszenie “Cała Naprzód”
• Inicjatywa obywatelska “Chcemy całego życia!”
• Fundacja „Przestrzeń dla edukacji”
• Fundacja Instytut Spraw Społecznych (Wielka Koalicja za Równością i Wyborem)
• Strajk Kobiet Berlin #FeminiBerlinPolska
• Manifest Wolnej Polki
• Fundacja “Różowa Skrzyneczka”
• Stowarzyszenie Zielone Dzieci, Inicjatywa „Nasz Rzecznik”
• Studencki Komitet Antyfaszystowski
• Fundacja Kongres Obywatelskich Ruchów Demokratycznych
• Stowarzyszenie Adwokackie Defensor Iuris
• Stowarzyszenie Jesteśmy Razem
• Partia Zieloni
• Fundacja dla Gigantów, Inicjatywa „Nasz Rzecznik”
• Stowarzyszenie Kobiecy Słupsk
• Fundacja Widzialne
• Fundacja Strefa WolnoSłowa
• Stowarzyszenie Dziewuchy Szwajcaria
• Polski Klub Ekologiczny
• Fundacja Greenpeace Polska
• Godność i Wsparcie Drogą i Nadzieją – ruch społeczny, Inicjatywa “Nasz Rzecznik”
• Instytut Spraw Publicznych
• Sieć Obywatelska Watchdog Polska
• Stowarzyszenie Dialog Społeczny
• Stowarzyszenie Fabryka Równości
• Stowarzyszenie Państwomiasto
• Stowarzyszenie Queerowy Maj
• Stowarzyszenie TAK Trójmiejska Akcja Kobieca w Gdańsku
• Stowarzyszenie HaKoach, Inicjatywa “Nasz Rzecznik”
• Forum Obywatelskiego Rozwoju
• Czarny Protest Bielsko-Biała / Strajk Kobiet Bielsko-Biała
• MY, RODZICE – stowarzyszenie matek, ojców i sojuszników osób LGBTQIA, Inicjatywa „Nasz Rzecznik”