Po zapoczątkowanym w ubiegłym roku cyklu spotkań w Ministerstwie Finansów i obietnicy przygotowania nowej ustawy dotyczącej rejestru umów, doczekaliśmy się propozycji. 3 września 2024 roku Ministerstwo Finansów przedstawiło propozycję przepisów, które mają doprowadzić do powstania rejestru i uśmierzenia niepokojów podmiotów, które miałyby przekazywać dane do rejestru. Jeszcze w październiku ma ruszyć rządowy proces legislacyjny.

O pracach nad zmianami pisaliśmy Wam wielokrotnie [Spotkanie w sprawie rejestru umów – 9 listopada 2023 roku; Spotkanie w sprawie określenia celu i zakresu rejestru umów; Po spotkaniu eksperckim na temat rejestru umów; Centralny rejestr umów – o czym rozmawialiśmy w Ministerstwie Finansów?] 

Przedstawione 3 września 2024 roku propozycje uwzględniają nasze uwagi, które pojawiały się we wcześniejszych dyskusjach. Dostrzegamy możliwość odblokowania dodatkowego potencjału projektu w cyfryzacji administracji i dalszego ograniczenia nakładu pracy urzędników związanego z udostępnianiem informacji.

Deklarowane cele zmian to zwiększenie przejrzystości sektora finansów publicznych, bezpieczeństwa, efektywności wykorzystania informacji oraz wprowadzenie standardu międzynarodowego. 

Zgodnie z zaproponowanymi zmianami rejestr umów będzie systemem teleinformatycznym w rozumieniu ustawy z dnia 17 lutego 2005 roku o informatyzacji podmiotów realizujących zadania publiczne. Minister Finansów będzie administratorem użytkowników, którzy będą zobowiązani do udostępniania rejestru umów, z kolei kierownicy jednostek, które będą udostępniać dane do rejestru umów będą administratorami danych w rozumieniu przepisów RODO. Znikają odwołania do ustawy o dostępie do informacji publicznej, co – wbrew pozorom – jest o tyle korzystne, że zmniejsza niepewność prawną. 

Obowiązek przekazywania danych do Centralnego Rejestru Umów będzie dotyczyć umów odpłatnych zawieranych przez jednostki sektora finansów publicznych, czyli urzędów gmin, miast, ale też m.in. szkół czy  przedszkoli. Niestety ta definicja dalej nie obejmie spółek skarbu państwa czy spółek komunalnych. Do rejestru wprowadzenie mają być umowy, których wartość wyniesie ponad 10 000 zł (bez VAT).

W proponowanej zmianie wskazano, że w rejestrze umów powinny się znaleźć co najmniej następujące dane: numer umowy, data, czas na jaki zawarto umowę, oznaczenie stron, przedmiot umowy, wartość umowy. Nowością są informacje o statusie umowy (np. obowiązująca, zakończona, niezrealizowana, w trakcie aneksowania itp.) oraz informacja o wykorzystaniu środków europejskich. Ma pojawić się także informacja o wyłączeniu jawności umowy – jeżeli ich podstawą będzie ochrona informacji niejawnych czy inne tajemnice ustawowo chronione. Jako osobne podstawy do wyłączenia wskazano także prywatność osoby fizycznej lub tajemnicę przedsiębiorcy oraz zasady związane z przymusową restrukturyzacją.

Ministerstwo proponuje, by nie publikować informacji o umowach związanych z zakupem broni, amunicji i bezpieczeństwem państwa (zgodnie ze wskazaniem w art.12 ust.1 prawa zamówień publicznych). Wyłączone mają być także umowy związane z zatrudnieniem, a także podmiotowe wyłączenie służb specjalnych i placówek zagranicznych. 

Zapowiedziano również wydłużenie czasu na wprowadzenie informacji o umowie do systemu z 14 do 30 dni. 

Jaki dokładnie kształt przybiorą zapowiadane zmiany zobaczymy w momencie opublikowania projektu zmian ustawy. Jest szansa, że już w październiku dokument będzie opublikowany w systemie RCL i zostanie poddany konsultacjom w ramach rządowego procesu legislacyjnego. Na wiosnę 2025 r. zaplanowano pierwsze testy systemu.

W spotkaniu poza przedstawicielami Ministerstwa Finansów wzięli udział Grzegorz Kubalski (Związek Powiatów Polskich), Dorota Bąbiak-Kowalska (Unia Metropolii Polskich), dr hab. Agnieszka Piskorz-Ryń, dr hab. Marlena Sakowska-Baryła, Sylwester Szczepaniak (Unia Metropolii Polskich), Krzysztof Izdebski (Open Spending EU Coalition), Joanna Martyniuk (Urząd Miasta Szczecina), Anna Kalina-Dzwonkowska (Urząd Miasta Szczecina), Kamil Jerzewski. Sieć Obywatelską Watchdog Polska reprezentowali: Katarzyna Batko-Tołuć, Adam Dobrawy i Marzena Błaszczyk.