Po tym, jak Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok korzystny dla jawności pytań egzaminacyjnych, przyjęto ustawę, która wprowadza jawność tych pytań, ale… po 5 latach od dnia egzaminu. Staraliśmy się przekonać łódzki sąd o niekonstytucyjności przepisów, ten jednak oddalił złożoną przez nas skargę na Dyrektora Centrum Egzaminów Medycznych.

Sprawa, w której zapadł dzisiaj wyrok (II SAB/Łd 14/19) rozpoczęła się 11 lutego 2019 r. Tego dnia Stowarzyszenie skierowało do CEM wniosek o udostępnienie następujących informacji:

1. pytań egzaminacyjnych z Lekarskiego Egzaminu Końcowego, który odbył się w 2018 r. (zarówno w sesji wiosennej, jak i w sesji jesiennej),
2. pytań egzaminacyjnych z Lekarsko-Dentystycznego Egzaminu Końcowego, który odbył się w 2018 r. (zarówno w sesji wiosennej, jak i w sesji jesiennej),
3. pytań egzaminacyjnych z Państwowego Egzaminu Specjalizacyjnego z Onkologii klinicznej, który odbył się w 2018 r. (zarówno w sesji wiosennej, jak i w sesji jesiennej).

Dyrektor Centrum Egzaminów Medycznych w odpowiedzi wskazał, że ujawnienie pytań z egzaminów medycznych regulują inne przepisy, wykluczające stosowanie ustawy o dostępie do informacji publicznej. Skierowaliśmy skargę na bezczynność dyrektora CEM, gdyż w sprawie nie została wydana decyzja administracyjna, ani też nie otrzymaliśmy żądanych informacji na wniosek.

TK orzekł o jawności pytań z egzaminów medycznych, ale parlament swoje

Przypomnijmy, że jawności pytań egzaminacyjnych dotyczył wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 7 czerwca 2016 r. (K 8/15). W jego uzasadnieniu wskazano m.in., że:

(…) ujawnienie pytań egzaminacyjnych pozwala uniknąć sytuacji, w której dobrze przygotowany lekarz ma problem ze zdaniem egzaminu z uwagi na nieznajomość techniki stawiania pytań. Znajomość pytań powinna być odbierana nie jako zagrożenie dla poziomu nauczania, a wręcz przeciwnie – jako korzystny element procesu nauczania. Powszechnie wiadomo, że zazwyczaj osoby dobrze przygotowane śledzą pytania egzaminacyjne z lat ubiegłych i weryfikują swoje umiejętności z wymaganiami stawianymi na egzaminie w latach ubiegłych. Samo zapoznawanie się z pytaniami z lat ubiegłych każe sięgnąć do źródeł wiedzy, książek, podręczników, nie sposób traktować tego inaczej jak pogłębiania wiedzy. Jak zauważają uczestnicy postępowania, udostępnienie pytań maturalnych, pytań z egzaminu gimnazjalnego czy pytań na aplikacje prawnicze z lat ubiegłych nie zniweczyło celu owych procedur egzaminacyjnych, jakim jest rzetelna weryfikacja wiedzy osób przystępujących do tych egzaminów; to samo można powiedzieć w odniesieniu do udostępniania pytań z przeprowadzonych już egzaminów lekarskich. (…)
Istotniejszą wagę z konstytucyjnego punktu widzenia ma jednak argument przytoczony przez Prokuratora Generalnego, że dostęp do testów wykorzystanych na egzaminie służy nie tylko osobom przygotowującym się do egzaminu, ale także ochronie interesu całego społeczeństwa. Wprowadzenie norm, które uniemożliwiają udostępnianie testów z egzaminów lekarskich, które się odbyły, blokuje kontrolę społeczną nad właściwym wykonywaniem obowiązków powierzonych CEM, polegających na przygotowywaniu testów. w interesie społeczeństwa jest możliwość kontrolowania jakości pytań i w konsekwencji sposobu dopuszczania do zawodu lekarza osób właściwie do tego przygotowanych. Na tym właśnie polega dwoistość celów prawa do informacji, dzięki której prawo to uzyskało nie tylko status prawa podmiotowego, ale mogło zostać zaliczone do kategorii publicznych praw podmiotowych.

(wyrok TK z 9 czerwca 2016 r., K 8/15)
Trybunał Konstytucyjny w wyroku odniósł się także do stanowiska Ministra Zdrowia, zgodnie z którym „Jeśli zadania testowe byłyby upubliczniane, przygotowanie do egzaminu sprowadzałoby się do nauczenia się odpowiedzi do zadań, które następnie w nieunikniony sposób byłyby wykorzystywane na kolejnym egzaminie. Postępowanie takie byłoby wysoce niewskazane w kontekście rzetelności egzaminu i jego funkcji weryfikacyjnej” (pkt 5.5.3. wyroku). Trybunał wskazał, że:

Ten w istocie pozaprawny argument nie wytrzymuje konfrontacji z przesłankami ograniczenia prawa do informacji, sformułowanymi w art. 61 ust. 3 Konstytucji. (…) Gdyby nawet powiązać argument o „rzetelności egzaminu i jego funkcji weryfikacyjnej” z którąkolwiek wartością wskazaną w art. 61 ust. 3 Konstytucji, co jest wysoce wątpliwe, to i tak nie przesądzałoby to o zgodności zakwestionowanych przepisów z Konstytucją.
W międzyczasie parlamentarzystki i parlamentarzyści pracują nad kolejnymi przepisami…
W uzasadnieniu wskazanego wyroku, Trybunał zwrócił uwagę, że W trakcie postępowania przed Trybunałem wpłynął do Sejmu rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 3763/VII kadencja), który przewidywał istotne zmiany także w przepisach ustawy o lekarzach, dotyczących egzaminów medycznych. TK wskazał, że ustawa nowelizująca, w zakresie regulacji jawności pytań egzaminacyjnych, miały wejść w życie 1 maja 2016 r. Tak się jednak nie stało, gdyż na mocy ustawy z dnia 13 kwietnia 2016 r. termin wejścia w życie przepisów został przesunięty na 1 maja 2017 r.

Po wyroku TK, nowelizując ustawę, wprowadzono 5-letni ograniczający dostępność pytań egzaminacyjnych, o których stanowi art. 14c ust. 5 i art. 16rc ust. 7 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty.

Skarga Sieci Watchdog

W treści złożonej skargi na bezczynność przekonywaliśmy, że ograniczenie dostępności pytań egzaminacyjnych z LEK, LDEK i PES stanowi niedopuszczalne ograniczenie prawa do informacji publicznej, znajdującego swoją gwarancję w art. 61 ust. 1 i 2 Konstytucji RP. Wskazaliśmy, że standard jawności pytań egzaminacyjnych wyznaczył wyrok TK, a przepisy ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty – wprowadzone po tym wyroku – wyłączają możliwość uzyskania bieżącej wiedzy o sprawach publicznych. Informacja uzyskana po 5 latach traci aktualność, co jest szczególnie widoczne w przypadku ujawnienia pytań z egzaminów medycznych.
Wskazywaliśmy, że ujawnienie pytań po egzaminów po 5 latach uniemożliwi bieżącą kontrolę społeczną funkcjonowania egzaminu państwowego, a osobom które mają zamiar przystąpić do egzaminu – przygotowanie się do tego egzaminu poprzez analizę pytań z egzaminów, które już się odbyły. Takie ograniczenie konstytucyjnego prawa do informacji nie spełnia wymogu konieczności ograniczenia prawa, proporcjonalności tego ograniczenia, a ponadto nie znajduje uzasadnienia w wartościach prawnie chronionych, wskazanych w art. 61 ust. 3 Konstytucji RP.
Z uwagi na to, że w ocenie Sieci Watchdog art. 14c ust. 5 i art. 16rc ust. 7 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty są niezgodne z art. 61 ust. 1 w zw. z art. 61 ust. 3 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, zwróciliśmy się o zastosowanie przez WSA w Łodzi bezpośrednio wskazanych przepisów Konstytucji RP, stosownie do art. 8 ust. 2 Konstytucji RP.
Na marginesie wskazaliśmy, że przepisy art. 14c ust. 3-5 oraz art. art. 16rc ust. 5-7 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty stanowią podstawę innego trybu i zasad dostępu do informacji. Przepisy te bowiem stanowią tylko podstawę określonych obowiązku, związanych z opracowywaniem, przetwarzaniem, dystrybuowaniem i przechowywaniem w sposób uniemożliwiający dostęp do nich przez osoby inne niż uczestniczące w ich opracowywaniu, przetwarzaniu, dystrybuowaniu, przechowywaniu, przeprowadzające, jak również zasady reglamentowanego dostępu do pytań egzaminacyjnych przez osoby, które przystąpiły do egzaminu. Z tego powodu, w naszej ocenie, w sprawie powinna zostać wydana decyzja administracyjna (której nie wydano).
WSA w Łodzi oddala skargę
Jednakże argumenty te nie przekonały WSA w Łodzi, gdyż oddalono naszą skargę. Do motywów tego rozstrzygnięcia odniesiemy się szerzej, gdy poznamy uzasadnienie wyroku, o którego sporządzenie się zwrócimy.