Komitety Monitorujące działają przy dużych programach, dzięki którym do Polski trafią miliardy euro. Komitety decydują zazwyczaj o kryteriach wyboru projektów, sprawdzają jak postępuje realizacja programu, zatwierdzają sprawozdania, zapoznają się z wynikami kontroli, proponują zmiany.

W projekcie Wytycznych pojawił się następujący przepis (Rozdział 6, punkt. 9 lit. e)

“W części dotyczącej posiedzeń należy zawrzeć informacje dotyczące m.in.: (…) zobowiązania o nierozpowszechnianiu treści będących przedmiotem obrad do czasu podjęcia decyzji w ich sprawie. Jednocześnie zaznaczyć należy, że członkowie KM, zastępcy członków KM, obserwatorzy w KM, przedstawiciele KE oraz EBI mają prawo do konsultowania dokumentów będących przedmiotem obrad ze środowiskiem, które reprezentują. Niemniej jednak, zobowiązani są do zastrzeżenia statusu procedowanych dokumentów jako nieoficjalnych do czasu podjęcia przez KM decyzji w tej sprawie.”.

Pomijając fakt, że punkt ten wymaga sprzecznych ze sobą działań – upowszechniania informacji i jednocześnie trzymania jej w tajemnicy – oraz wybierania sobie osób do konsultacji, przede wszystkim łamie zasady demokratyczne dotyczące priorytetu jawności w życiu publicznym. Z tekstem naszej opinii – wskazującym, że jest to wprowadzanie „quasi tajemnicy służbowej” i że ujawnienie tych informacji (które są jawne) nie będzie powodowało żadnych skutków – można zapoznać się poniżej:

Uwagi do punktu 9 lit. e, w Rozdziale 6 projektu wytycznych w zakresie komitetów monitorujących na lata 2014-2020

Wprowadzenie tak zaproponowanego obostrzenia jawności w Wytycznych prowadzi do naruszenia art. 54 ust. 1 i art. 61 ust. 1 i 2 Konstytucji RP. Prawo do informacji publicznej jest częścią wolności uzyskiwania i rozpowszechniania informacji (por. wyroki Europejskiego Trybunału Praw Człowieka: TASZ przeciwko Węgrom (nr wniosku 37374/05, wyrok z 14 kwietnia 2009 r.), Młodzieżowa Inicjatywa na Rzecz Praw Człowieka przeciwko Serbii (nr wniosku 48135/06, wyrok z 25 czerwca 2013 r.), Österreichische Vereinigung zur Erhaltung, Stärkung und Schaffung eines wirtschaftlich gesunden land- und forstwirt¬schaftlichen Grundbesitzes przeciwko Austrii (nr wnioski 39534/07, wyrok 28 listopada 2013 r.).

Zasada jawności działania władz publicznych i organizowanych przez te władze instytucji stanowi podstawę demokratycznego państwa prawa. Identycznie do tego zagadnienie podchodzi Trybunał Sprawiedliwości np. wyrok Trybunału z 6 grudnia 2001 r. (Kuijer przeciw Radzie, T 211/00):

“zasada jawności ma na celu zapewnienie obywatelom możliwości odgrywania większej roli w procesie decyzyjnym oraz skłonienie administracji do działania większą poprawnością, wydajnością i odpowiedzialnością wobec obywateli w systemie demokratycznym. Zasada ta umożliwia umocnienie demokracji i poszanowanie praw podstawowych”.

Natomiast w wyroku z 18 czerwca 1991 r. w sprawie Elliniki Radiophonia Tiléorassi AE iPanellinia Omospondia Syllogon Prossopikou przeciwko Dimotiki Etairia Pliroforissis i Sotirios Kouvelas i Nicolaos Avdellas i inni, C 260/89, Trybunał Sprawiedliwości wskazał:

„W odniesieniu do art. 10 EKPCz, do którego odwołują się pytania dziewiąte i dziesiąte, przede wszystkim należy stwierdzić, że jak Trybunał stale orzeka, prawa podstawowe stanowią integralny składnik ogólnych zasad prawa, których poszanowanie Trybunał zapewnia. W tym celu Trybunał czerpie inspirację z tradycji konstytucyjnych wspólnych dla państw członkowskich oraz ze wskazówek, jakie dają w tym względzie międzynarodowe umowy o ochronie praw człowieka, w których przygotowaniu państwa członkowskie współpracowały lub których są one sygnatariuszami (zob. zwłaszcza wyrok w sprawie 4/73 Nold przeciwko Komisji [1974] ECR 491, w § 13). Europejska Konwencja Praw Człowieka ma w tym zakresie znaczenie szczególne (zob. zwłaszcza wyrok w sprawie 222/84 Johnston przeciwko Chief Constable of the Royal Ulster Constabulary [1986] ECR 1651, w § 18). Z tego wynika, jak Trybunał stwierdził w swym wyroku w sprawie 5/88 Wachauf przeciwko Republice Federalnej Niemiec [1989] ECR 2609, w § 19, że Wspólnota nie może godzić się na działania, które są niezgodne z poszanowaniem praw człowieka w ten sposób uznanych i gwarantowanych.” [podkreślenia nasze].

Zwracamy uwagę, iż każde wyłączenie jawności musi spełniać kryterium wskazane w art. 31 ust. 3 i art. 61 ust. 3 Konstytucji RP. W tym zakresie wypowiedział się Trybunał Konstytucyjny w wyroku Trybunał z 15 października 2009 r., sygn. K 26/08:

„Zakres ograniczeń jest wyraźnie określany przez mechanizm proporcjonalności zawarty w art. 31 ust. 3 i art. 61 ust. 3 Konstytucji. Wzajemny stosunek obu wskazanych norm konstytucyjnych nie rysuje się jednoznacznie. Możliwy jest teoretycznie pogląd, że art. 61 ust. 3 stanowi regulację szczególną (lex specialis) w stosunku do ogólnej zasady wyrażonej w art. 31 ust. 3 Konstytucji. Oznaczałoby to nie tylko zawężenie samych przesłanek ingerencji (warto zauważyć, że art. 61 ust. 3 nie wskazuje na moralność publiczną, ochronę środowiska oraz zdrowie publiczne jako na wartości uzasadniające ingerencję ustawodawczą), ale wywoływałoby konsekwencje znacznie dalej idące. Odnosiłyby się one bowiem do samego mechanizmu proporcjonalności i jego konstrukcji, która opiera się na założeniu ważenia pozostających w konflikcie dóbr, wyraźnego zakreślenia granic niezbędności wkroczenia w sferę gwarantowanego prawa oraz zakresu zakazu takiego wkroczenia. Art. 31 ust. 3 Konstytucji wymaga uzasadnienia ingerencji zawsze wtedy, kiedy jest to “konieczne w demokratycznym państwie”, a ponadto bezwzględnie zakazuje wkraczania w istotą gwarantowanego prawa. Trybunał Konstytucyjny przychyla się do stanowiska, prezentowanego już wcześniej w orzecznictwie, że nawet jeśli norma szczegółowa Konstytucji wyznacza samodzielnie przesłanki ingerencji w sferze prawa, tak jak to czyni art. 61 ust. 3 w odniesieniu do prawa do informacji o działalności instytucji publicznych, nie może to oznaczać eliminacji pozostałych elementów mechanizmu proporcjonalności z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Przepisy te mają w stosunku do siebie charakter komplementarny (zob. sygn. K 17/05).” [podkreślenia nasze]

Zatem każde ograniczenie musi być konieczne w demokratycznym państwie prawa, wynikać z ustawy, nie naruszać zasad proporcjonalności. Projektowane Wytyczne nie mogą stać się podstawą do stworzenia nowego katalogu włączeń jawności. Treść tej części Wytycznych sprowadza się do wprowadzenia quasi tajemnicy służbowej, która nie występuje w ustawach. Stowarzyszenie nie znajduje żądanych przesłanek do wprowadzenia tego typu rozwiązania. Nadto raz jeszcze przypominamy, iż nie ma żadnych podstaw prawych do wprowadzenia tego typu rozwiązania – brakuje podstawy prawnej.

Dodatkowo wskazujemy, iż działanie Komitetów Monitorujących ma szczególne znaczenie m. in. w zakresie przeglądania wdrażania programów operacyjnych. W interesie publicznych może być właśnie ujawnianie np. nieprawidłowości, których upublicznienie nie może być w żaden sposób uzależnione od podjęcia decyzji ostatecznej przez dany Komitet Monitorujący. W tym zakresie podnosimy również, że wskazany zakaz w Wytycznych nie jest i nie może być sankcjonowany. Sytuacja tak prowadzi do wniosku, iż ujawnienie informacji (które są jawne) nie będzie nosiło żadnych skutków. 

Mając na uwadze ochronę prawa do informacji publicznej, która również jest obowiązkiem organów władzy publicznej wnosimy o wykreślenie zapisu rozdziału 6 pkt 9 lit e z projektu Wytycznych.