20 maja 2024 roku organizacje społeczne przedstawiły swoje propozycje zmian w Kodeksie Wyborczym. Są one dyskutowane podczas konferencji “Równe i powszechne. Społeczne propozycje zmian w prawie wyborczym”. Dokument podpisały 23 organizacje społeczne.  

Link do dokumentu z propozycjami: Równe i powszechne. Społeczne propozycje zmian w prawie wyborczym

Nic na szybko

Jak piszemy w podsumowaniu:

Proponowane przez nas postulaty to tylko początek większych prac nad polskim prawem wyborczym, które powinien podjąć parlament oraz wszystkie podmioty bezpośrednio zaangażowane w proces organizacji i przeprowadzenia wyborów. (…) powinniśmy podjąć znacznie bardziej kompleksową debatę nad kształtem polskiego systemu wyborczego. Większość jego rozwiązań zakorzeniona jest w latach 90. XX wieku, a więc w Polsce o zupełnie innej rzeczywistości politycznej, innych problemach społecznych, innym stanie świadomości demokracji, wreszcie – innych technologiach. Zaprojektowanie gruntownej przebudowy systemu wyborczego to nie jest jednak zadanie na miesiące, lecz lata, i nie musi – a może nawet nie powinno – zamknąć się w jednej kadencji Sejmu. Naprawa polskiego systemu wyborczego musi dokonywać się w określonym porządku – zaczynając od tego, co pilne, ale względnie proste. Zmiany potrzebne, ale bardziej złożone, powinny być przeprowadzane z koniecznym namysłem, czego ostatnio brakowało. Prace nad zasadniczą reformą warto zacząć szybko – ale nastawiając się na to, że będzie to zadanie na lata.

Odrobina przejrzystości

A co znajdziecie w społecznych propozycjach?

To, co szczególnie bliskie Sieci Obywatelskiej Watchdog Polska, czyli sprawy związane z przejrzystością i kontrolą obywatelską.

Komisja Wenecka zaleca, aby „posiedzenia centralnych komisji wyborczych były otwarte dla wszystkich, łącznie z mediami”, a eksperci ODIHR (Office for Democratic Institutions and Human Rights) w odniesieniu dla Polski wprost rekomendują: „Państwowa Komisja Wyborcza mogłaby zwiększyć przejrzystość i dostępność informacji dla niższych szczebli administracji wyborczej i społeczeństwa. Aby zwiększyć przejrzystość procesu decyzyjnego PKW i zaufanie publiczne, posiedzenia tego organu, w tym porządki obrad, powinny być ogłaszane z wyprzedzeniem oraz otwarte dla mediów, obserwatorów społecznych i międzynarodowych, a także zainteresowanych obywateli”.

Rozwiązaniem mogą być: “jawne protokoły oraz transmisje na żywo z jej posiedzeń. W okresie wyborczym możliwość śledzenia procesu wyborczego przez obserwatorów społecznych powinna być rozszerzona również na Państwową Komisję Wyborczą – obecnie jedynie komitety wyborcze mają możliwość delegowania męża zaufania do monitorowania pracy PKW. Takie rozwiązania pozwoliłyby zwiększyć zaufanie społeczne do najwyższego organu wyborczego.
Dane o członkach komisji wyborczych (m.in. dane demograficzne typu płeć) czy dane dotyczące delegującego ich komitetu wyborczego powinny być dostępne publicznie, w jednej zbiorczej bazie danych, co umożliwi ich sprawną analizę pod kątem reprezentatywności.

Na tym nie koniec oczywiście

W rekomendacjach zajęliśmy się następującymi zagadnieniami:

• problem nadużywania zasobów publicznych w kampanii wyborczej,
• prowadzenie działań zwiększających niezależność Państwowej Komisji Wyborczej,
• zmiana nadzoru nad Centralnym Rejestrem Wyborców (obecnie jest to Minister Cyfryzacji, a powinna być Państwo Komisja Wyborcza),
• korekta demograficzna,
• wprowadzenie możliwości głosowania korespondencyjnego dla wszystkich,
• dostępność wyborów dla osób z niepełnosprawnościami,
• edukacją wyborców i komisji — w tym zwłaszcza w zakresie wagi tajności głosowania
• znaczenie protestów wyborczych.