1 lipca przestał obowiązywać stan zagrożenia epidemicznego, który, jak i stan epidemii, wprowadzał szereg kontrowersyjnych ograniczeń obywatelskich praw i wolności. Jednym z istotnych wyzwań dla transparentności życia publicznego czasów pandemii było wprowadzenie możliwości zwoływania zdalnych sesji rady gminy, co mogło prowadzić do zmniejszenia ich dostępności dla obywateli. Dlatego można by oczekiwać, że powrót do normalności przyniesienie koniec takich nadzwyczajnych obostrzeń.

Okazuje się jednak, że niektóre gminy ciągle korzystają z narzędzi wprowadzonych w czasie pandemii. Na przykład w gminie Wleń 14 lipca odbyła się LV Sesja Nadzwyczajna Rady Miasta i Gminy zwołana w trybie zdalnym. Czy takie działanie jest prawidłowe?

Przypomnijmy, że zgodnie z art. 15zzx ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (dalej jako: ustawa antycovidowa), w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego mogą zwoływać i odbywać obrady, sesje, posiedzenia, zgromadzenia lub inne formy działania właściwe dla tych organów, a także podejmować rozstrzygnięcia, w tym uchwały, z wykorzystaniem środków porozumiewania się na odległość lub korKodesespondencyjnie (czyli zdalny tryb obradowania).

Z kolei zgodnie z § 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 14 czerwca 2023 r. w sprawie odwołania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego, z dniem 1 lipca 2023 r. odwołuje się na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stan zagrożenia epidemicznego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2.

Tym samym, w obecnym stanie prawnym, przepis art. 15zzx ust. 1 ustawy antycovidowej nie obowiązuje.

Zgodnie zaś z art. 7 Konstytucji RP organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. W związku z tym należy uznać, że praktyka zwoływania i odbywania sesji rad gminy w trybie zdalnym, poza stanem epidemii i zagrożenia epidemicznego, jest niezgodna z prawem. Jak słusznie wskazuje WSA w Gliwicach w wyroku z dnia 20 sierpnia 2020 r. (sygn. akt III SA/Gl 409/20):

Przepis ten w dalszym ciągu stanowią podstawowy sposób przeprowadzania sesji, zaś art. 15 zzx ust. 1 u.COVID-19 wprowadza jedynie i tylko okresowo od 31 marca 2020 r. do czasu odwołania stanu epidemii (i, w przypadku jego ponownego wprowadzenia, stanu zagrożenia epidemicznego) rozwiązane alternatywne.

Należy zatem stwierdzić, że nieprawidłowe było zwołanie sesji w trybie online, skoro zakończył się stan zagrożenia epidemicznego. W związku z tym nasuwa się pytanie – jak traktować uchwały podjęte na takiej sesji?

Nadzór nad działalnością gminną sprawowany jest na podstawie kryterium zgodności z prawem (art. 85 ustawy o samorządzie gminnym, dalej jako: „u.s.g.”). Organami nadzoru są Prezes Rady Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw finansowych – regionalna izba obrachunkowa (art. 86 u.s.g.). Wójt zobowiązany jest do przedłożenia wojewodzie uchwał rady gminy w ciągu 7 dni od dnia ich podjęcia (art. 90 ust. 1 zdanie pierwsze u.s.g.). Uchwała lub zarządzenie organu gminy sprzeczne z prawem są nieważne. O nieważności uchwały lub zarządzenia w całości lub w części orzeka organ nadzoru w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia doręczenia uchwały (art. 91 ust. 1 u.s.g.). Podjęta uchwała jest nieważna, jeśli naruszone zostaną przepisy wyznaczające kompetencję organów jednostek samorządu terytorialnego do podejmowania uchwał, naruszono podstawę prawną podjętej uchwały lub przepisy prawa ustrojowego oraz prawa materialnego poprzez wadliwą ich interpretację oraz przepisów regulujących procedury podejmowania uchwał (tak orzekł WSA w Poznaniu w wyr. z 11 maja 2023 r., sygn. akt IV SA/Po 134/23).

Jeśli więc uchwały zostały podjęte podczas sesji w trybie zdalnym poza stanem epidemii bądź zagrożenia epidemicznego, to uchwały te zostały podjęte z naruszeniem prawa proceduralnego, i jako takie podlegają stwierdzeniu o ich nieważności przez organ nadzoru (wojewodę), ew. zaskarżeniu do sądu w trybie art. 93 ust. 1 u.s.g. Niedopuszczalne jest, aby organy działały z pominięciem przepisów prawa – a tak się dzieje, gdy organ gminy zwołuje sesję w sposób niezgodny z procedurą. W obecnym stanie prawnym sesje powinny się odbywać stacjonarnie, i być jawne i dostępne dla obywateli.