W spotkaniu udział wzięły/li:

Ze strony Departamentu Pożytku Publicznego (DPP) w MPiPS Andżelika Wardęga i Jakub Szewczyk.

Ze strony organizacji: Katarzyna Batko-Tołuć, Sieć Obywatelska Watchdog Polska; Paulina Lota, INSPRO; Eliza Ostojska, SOS Wioski Dziecięce; Julia Wygnańska, Fundacja Ius Medicinae; Witold Zakrzewski, Fundacja OPOR.

Na spotkaniu rozmawialiśmy o funduszach na działalność strażniczą i o specyfice tej działalności. Dyskusja oscylowała wokół tego, że w FIO jest w kolejnych latach coraz mniej pieniędzy – jako, że projekty są wieloletnie i trzeba brać pod uwagę to, że wcześniejsze dotacje uszczuplają dostępna kwotę.

Z tym faktem obecne organizacje nie mogły polemizować, wskazywaliśmy jednak na to, że można przemyśleć priorytety w finansowaniu. Po różnych obliczeniach wychodzi bowiem na to, że przy proponowanych przez DPP środkach, udział projektów strażniczych, wśród wszystkich związanych z aktywnością obywateli wyniósłby około 5-6% (trudno to określić ze względu na brak wiedzy ile dokładnie będzie pieniędzy w priorytecie). Jest to proporcja mało znacząca, gdy mowa o kluczowych w demokracji działaniach z zakresu aktywności obywatelskiej, o których od lat mówi się, że potrzebują wsparcia, które je rozwinie, a jako słaby punkt polskiej demokracji wskazuje się, że obywatele nie korzystają ze swoich praw, nie miewają „innego zdania”, nie starają się poprawić tego, jak sprawowane są rządy.

Ponadto, patrząc kwotowo, ze wsparcia na strażnictwo i rzecznictwo zniknął około milion złotych i obniżono finansowanie w stosunku do wcześniejszych założeń, które i tak były bardzo skromne (podobny jest jedynie udział procentowy, a nawet lekko wyższy). W latach 2014-2016 miało być przeznaczone na komponent strażniczy 1,5 mln. zł, które pomniejszała kwota obsługi dotacji przez operatora w wysokości maksymalnie 150 tys. zł*. Nie wydano pieniędzy w 2014 roku. W 2015 roku nie ma komponentu, a projekty walczą w ogólnym konkursie, w 2016 roku ma nie być operatora i zmniejszono proponowaną kwotę do 385 tys. zł (w kolejnym zaplanowano 200 tys. na kontynuację projektów dwuletnich i można by zapewne liczyć na kolejne środki). Ostatecznie zatem wygląda na to, że zostawiono na strażnictwo i rzecznictwo 26% zaplanowanych środków (które i tak były bardzo małe). Ponad milion złotych został przeznaczony na inne działania i nie zaproponowano żadnej rekompensaty.

Wyraziliśmy zatem zdziwienie jak mają się te liczby do deklarowanego wsparcia i priorytetowego traktowania oraz dlaczego skoro dofianansowano wcześniej organizacje inne niż strażnicze i rzecznicze, nie można wyrównać tego w kolejnych latach.

Właśnie latach 2016 i 2017 będzie kluczowy moment, kiedy FIO mogłoby spełnić ważną rolę w rozwoju strażnictwa i rzecznictwa. Organizacje rozwiną swoje działania w ramach programu Obywatele dla Demokracji (do kwietnia 2016), a następnie nastąpi luka w finansowaniu w latach 2016 i 2017 (skończą się środki z funduszy Europejskiego Obszaru Gospodarczego i środki norweskie). W tym czasie FIO mogłoby wypełnić lukę i przy deklarowanym priorytetowym traktowaniu podnieść swoje zaangażowanie finansowe z 5 do np. 30% . Przy tym jak często w FIO wspierane są projekty, które oparte są tylko na czasowej aktywności osób zaangażowanych, zapewnienie kontynuacji inicjatyw, które mają do zrealizowania konkretny cel i zmianę, wydaje się wysoce pożądane społecznie. W przypadku wielu z dofinansowywanych inicjatyw nie ma tak wielkiego znaczenia kiedy się wydarzą. Taka propozycja wydaje się warta do rozważenia przez osoby decydujące, jeśli naprawdę myślą o całokształcie rozwoju aktywności obywatelskiej.

Dyskutowaliśmy także nad tzw. „komplementarnością” z Programem Operacyjnym Wiedza Edukacja Rozwój (POWER). W kilku miejscach pojawia się w nim kwestia monitorowania polityk publicznych, rzecznictwo i strażnictwo. Nie są to jednak działania nakierowane na wzmacnianie konkretnego typu działań organizacji pozarządowych (tak jak zamierzano pierwotnie zrobić w FIO), a na zadania do wykonania w ramach strategii związanej z wprowadzeniem w Polsce zmiany w konkretnych obszarach. Są one bardzo wyraźnie wskazane i pojawiaj się trzech miejscach. Mowa o:

• wzmocnieniu potencjału podmiotów zaangażowanych w proces stanowienia prawa na szczeblu krajowym i prowadzeniu w związku z tym monitoringu przez organizacje strażnicze, str. 143.
• zwiększeniu zdolności podmiotów polityk publicznych do wdrażania postanowień Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych i monitoringu działań jednostek administracji rządowej i samorządowej pod kątem realizacji praw osób z niepełnosprawnościami, str. 87.
• ewentualnie działaniach rzeczniczych na poziomie regionalnym i ponadregionalnym w zakresie spójności polityk publicznych w obszarze ekonomii społecznej, str. 105. W tym wypadku jednak nie jest pewne czy mogłyby to być działania organizaci pozarządowych.

Jako organizacje wyrażaliśmy wiele wątpliwości co do zakresu takiego wsparcia i faktycznego rozwoju idei obywatelskości. Od 2005 roku – kiedy rozpoczęło się FIO – Departament Pożytku Publicznego wykonał ogromną drogę uczenia się jak dobrze wspierać rozwój organizacji pozarządowych. I skoro mowa o tym, że po prostu trzeba rozwinąć taką kompetencję u organizacji, to akurat DPP może to zrobić najlepiej. Natomiast trudno nam było się nie zgodzić z faktem, że skoro pewne działania będą wspierane gdzie indziej, to powinno to znaleźć odzwierciedlenie w Regulaminie FIO. Wydaje się jednak, że o takim rozwiązaniu można myśleć później, zwłaszcza że w PO WER na razie można bazować tylko na ogólnych sformułowaniach.

Również ważna była rozmowa o tym, jak organizacje usługowe prowadzą rzecznictwo. Zazwyczaj bowiem borykają się z konkretnymi wyborami priorytetów finansowania, np. wydać pieniądze na psychologa (bezpośrednia pomoc) czy na badanie (zebranie danych do rzecznictwa, które zaowocuje po kilku latach). Z drugiej strony to właśnie takie organizacje najlepiej znają problemy konkretnych grup.

Patrzyliśmy także jakie projekty były wspierane w poprzednich latach i otrzymaliśmy wiadomość, że od tego roku Departament ma wiedzę ile wpłynęło projektów w kategorii rzecznicze i strażniczej (około 30), gdyż generator wniosków wymusza wybranie dziedziny. To znacznie ułatwi wszelkie analizy, jednak jako organizacje byliśmy sceptyczni co do tezy, że należy już teraz oceniać poziom zainteresowania tymi obszarami po liczbie zgłoszeń. Powodów niewybierania tej kategorii może być wiele m. in. fakt, że teraz organizacje mają wsparcie z programu Obywatele dla Demokracji oraz że mają swoje strategie i przekonania, że na jakie działania można dostać środki z FIO. Inną sprawą jest, że sytuacja dynamicznie się zmienia i Sieć Obywatelska Watchdog Polska zaczyna już teraz widzieć znaczny wzrost zainteresowania strażnictwem, do którego skierowany jest projekt systemowy w ramach programu Obywatele dla Demokracji. Jednym słowem, dobrze że pojawiają się jakieś obiektywne dane, ale oceny będzie można dokonać dopiero mając dane porównawcze i po podjęciu konkretnych działań mających zmieniać sytuację. A z tych, jak dotąd, podjęto półgodzinne spotkanie z ekspertami oceniającymi wnioski i wyodrębnienie takiego punktu w generatorze.

***
*Wysokość wnioskowanej dotacji dla operatora: Możliwa wysokość dotacji dla jednego wykonawcy: 1 500 000,00 zł (500 000,00 zł w 2014 r., 500 000,00 zł w 2015 r., oraz 500 000,00 zł w 2016 r.). Min. 90% środków z dotacji musi być przekazane na dotacje dla organizacji rzeczniczych lub strażniczych (z Regulaminu na 2014 r.)

Działania prowadzimy dzięki wsparciu programu Obywatele dla demokracji