Temat nagród przyznawanych pracownikom różnych państwowych instytucji wraca jak bumerang. Próbujemy rozświetlić spowijające go ciemności niezależnie od panującej władzy z co najmniej kilku przyczyn.

Po pierwsze na nagrody wydawane są środki publiczne, a co za tym idzie, obywatele i obywatelki mają prawo wiedzieć, kto te nagrody i za co otrzymuje. Po drugie uważamy, że jawność w zakresie przyznawania nagród przyczynia się do lepszej motywacji wśród pracowników. Jest ona różna, jeśli wszyscy dostają takie same niskie nagrody lub jeśli dostają je faktycznie najlepsi w uznaniu ich szczególnych zasług. Inaczej też wygląda nagroda przyznana pracownikowi merytorycznemu za rzetelne wywiązywanie się z jego obowiązków, a inaczej przyznana krewnemu lub znajomemu “kogoś ważnego” zatrudnionemu niedawno i na podrzędnym stanowisku.

Dość dawno utarło się w orzecznictwie, że jawne są informacje dotyczące kosztów utrzymania określonego stanowiska pracy. Samo wynagrodzenie otrzymywane przez pracownika “na rękę” stanowi dla sądów dobro osobiste tego pracownika i podlega ochronie. Sądów nie przekonuje fakt, iż wynagrodzenie to jest wypłacane z publicznych pieniędzy.

W ostatnich latach toczymy batalię o jawność nagród przyznawanych pracownikom różnych instytucji. Mamy na koncie częściowe sukcesy. Sądy uznają, iż informacja o nagrodach przyznawanych osobom pełniącym funkcje publiczne to informacja publiczna podlegająca udostępnieniu i niepodlegająca ograniczeniom ze względu na prywatność tych osób. Ostatnim bastionem tajności pozostaje jednak sfera nagród przyznawanych innym pracownikom – urzędnikom niepełniącym funkcji publicznych (tzn. przykładowo niepodpisującym decyzji administracyjnych) oraz personelowi technicznemu.

Nagrody w NSA

27 października 2017 r. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznawał naszą skargę kasacyjną od wyroku WSA w Rzeszowie (II SA/Rz 715/15). Sprawa dotyczyła nagród przyznawanych w Urzędzie Miasta Krosna, którego prezydent odmówił udostępnienia informacji dotyczącej tożsamości nagrodzonych pracowników (imię i nazwisko) oraz kwot przyznanych nagród, powołując się na ochronę prawa do prywatności nagrodzonych pracowników. Jego stanowisko zostało uznane za prawidłowe przez WSA w Rzeszowie.

Co istotne, WSA w Rzeszowie wskazał:

Ponadto wniosek dotyczył wszystkich pracowników Urzędu, podczas gdy osobami pełniącymi funkcje publiczne, do których w myśl art. 5 ust. 2 zastosowanie mają przepisy udip, jest Prezydent Miasta i jego zastępcy, sekretarz oraz skarbnik i żądana informacja w takim zakresie może zostać udostępniona na wniosek. W przypadku pozostałych pracowników możliwe jest ujawnienie schematu wynagrodzeń (nagród) poprzez wskazanie wysokości najwyższych i najniższych nagród przyznanych pracownikom w poszczególnych grupach stanowisk. Możliwe jest również wskazanie wysokości nagród osób zajmujących określone stanowisko, jednakże bez precyzowania, kto konkretnie takie stanowisko zajmuje. Niemniej wnioskodawca nie był zainteresowany udostępnieniem informacji w takiej postaci, co skutkowało wydaniem decyzji odmownej.

Nie zgodziliśmy się z niekorzystnym dla nas wyrokiem WSA w Rzeszowie i wnieśliśmy skargę kasacyjną do NSA. NSA oddalił naszą skargę kasacyjną, ale, wbrew pozorom, to nie jest zła wiadomość. Zgodnie ze starym przysłowiem, lepiej z mądrym zgubić, niż z głupim znaleźć. Z zachowaniem wszelkich proporcji rzecz ma się podobnie ze sprawami sądowymi – czasem lepiej przegrać jedną sprawę, ale dzięki niej móc wygrywać kolejne. Otóż Sąd, a w szczególności Sędzia Sprawozdawca – Sędzia NSA M. Jaśkowska – odnotowując pewną niekonsekwencję w naszym dotychczasowym działaniu (niech pierwszy rzuci kamieniem, kto nie popełnia błędów!), klarownie wyjaśniła, w jakich przypadkach konstytucyjnie chronione prawo do prywatności “zwykłych” urzędników oraz pracowników obsługi musi ustąpić przed tak samo konstytucyjnym prawem do informacji publicznej. Innymi słowy, NSA podał sposób na doprowadzenie do ujawnienia informacji o nagrodach przyznawanych tym kategoriom pracowników instytucji publicznych.

Sąd podpowiada

NSA w swej argumentacji oparł się zarówno na stanowisku prezydenta Krosna, jak i na przykładach przytaczanych przez pełnomocnika SOWP na rozprawie. Pełnomocnik wskazywał bowiem, że na stanowiskach niezwiązanych z wykonywaniem funkcji publicznych mogą być zatrudniani, z niewielkimi wynagrodzeniami wynikającymi ze stosownych przepisów, przysłowiowi “krewni i znajomi królika”, którzy mogą następnie otrzymywać bardzo wysokie nagrody, które w żaden sposób nie są związane z ich odpowiedzialnością służbową czy rangą wykonywanych zadań. Osoby takie, w świetle obecnego orzecznictwa, pozostają poza społeczną kontrolą, co stanowi doskonałą pożywkę dla nepotyzmu i lukratywnych synekur. Sąd uznał wagę tego argumentu, ale zwrócił uwagę na dodatkową okoliczność. Otóż, zdaniem Sądu, można zasadnie wnioskować o podanie informacji o tożsamości konkretnej nagrodzonej osoby, która nie pełni funkcji publicznych, jeśli z przekrojowych i anonimizowanych informacji wynikałoby, że jakaś nagroda jest nieproporcjonalna do określonego stanowiska, stażu, odpowiedzialności itp. Innymi słowy, zdaniem Sądu, społeczna kontrola nagród przyznawanych “zwykłym” urzędnikom i pracownikom obsługi powinna być dwuetapowa – w pierwszym etapie informacje powinny być anonimizowane, ale mieć szeroki, przekrojowy i niejako statystyczny walor, natomiast w etapie drugim, w razie podejrzenia jakiś nieprawidłowości można wnioskować o szczegółowe informacje dotyczące konkretnego pracownika wraz z ujawnieniem jego tożsamości. Zdaniem Sądu dopiero w takich okolicznościach prawo do informacji przeważa nad prawem do prywatności. Sąd uznał, że skoro nie byliśmy zainteresowani taką przekrojową i zanonimizowaną informacją, to nasza skarga nie mogła zostać uwzględniona.

Czekamy na szczegółowe pisemne uzasadnienie wyroku. Po jego otrzymaniu z pewnością zapytamy jeszcze o niejedną nagrodę!