Kraków był jednym z miast, w których realizowany był monitoring uspołeczniania procesów podejmowania decyzji, w ramach Projektu Społecznego 2012.

I choć Kraków na tle innych miast realizujących monitoring wypadł bardzo dobrze – krakowskie konsultacje mają uregulowane procedury, urzędnicy chcą rozwijać swoje konsultacyjne umiejętności, a Urząd Miasta prowadzi i regularnie aktualizuje portal internetowy Dialog Społeczny oraz przygotowuje i promuje konsultacje językiem zrozumiałym dla mieszkańców – to i w Krakowie Urząd nie ustrzegł się błędów. O tym, na jakie problemy natrafiają mieszkańcy, którzy chcą brać udział w konsultacjach, postanowili porozmawiać z mieszkańcami, urzędnikami i biznesmenami, realizatorzy krakowskiego monitoringu.

Dzięki grantowi uzyskanemu z Projektu Społecznego 2012 Fundacja Instytut Myśli Obywatelskiej im. Stańczyka przygotowała cykl trzech badań fokusowych na temat konsultacji społecznych, który rozpoczął się we wrześniu 2010 roku. 9 września odbyło się pierwsze badanie, na którym uczestnicy i uczestniczki krakowskich konsultacji społecznych, pod okiem profesjonalnej moderatorki, omawiali swoje pozytywne i negatywne doświadczenia, pomysły na idealne konsultacje i rekomendacje dla Urzędu Miasta.

Krakowskie problemy

Do największych problemów krakowskich konsultacji należy konsultowanie na zbyt późnym etapie, czyli wtedy, kiedy nie można już w zasadzie dokonywać żadnych istotnych zmian. Konsultowane są często warianty projektów, a nie ich rzeczywiste założenia. Często są to konsultacje pro forma, które są raczej badaniem opinii mieszkańców, niż prawdziwymi konsultacjami. Uczestnicy konsultacji zwracają również uwagę na to, że przed spotkaniami konsultacyjnymi nie są prezentowane cele i funkcje konsultacji, tak więc mieszkańcy, przed przyjściem na spotkanie, często nie wiedzą, co i dlaczego będą konsultować.

Na równie istotne problemy natrafiają mieszkańcy, którzy biorą udział w procesach konsultacyjnych. Już podczas styczniowego panelu dyskusyjnego „Skoro tak kochamy konsultacje społeczne, to dlaczego nas irytują?” Magdalena Antoszewska z Obywatelskiego Forum Demokratycznego z Krakowa, zwróciła uwagę na brak profesjonalnych moderatorów konsultacji. Na spotkaniach konsultacyjnych brakuje informacji dla mieszkańców, tworzonych jasnym, przystępnym, językiem, pomoce wizualne bywają nieodpowiednio dobrane do grupy konsultujących – na przykład przedstawiane są, niezrozumiałe dla większości uczestników, rysunki techniczne inwestycji. Samym prowadzącym spotkania brakuje wiedzy eksperckiej i zaangażowania w omawiane pomysły.

Innym problemem jest odpowiedzialność Urzędu za prowadzone konsultacje. Raporty z konsultacji nie są prezentowane na forum publicznym, a jeśli są to w zbyt ogólnej formie, w której nie ma informacji o uwagach mieszkańców i o tym, w jaki sposób zostały one uwzględnione przez prowadzących konsultacje.

Krakowskie sukcesy

Krakowscy uczestnicy konsultacji zauważają również sukcesy. Spotkania konsultacyjne są często dobrze zorganizowane od strony technicznej – godziny spotkań są, coraz częściej, dostosowane do tematu i uczestników konsultacji. Informacje o spotkaniach podawane są z wyprzedzeniem i różnymi kanałami, a na samych spotkaniach spotykają się różne grupy interesów związanych z konsultowanym przedsięwzięciem.

Zastanawiający jest jednak fakt, że konsultacje społeczne w Krakowie, ale również w innych miastach, są bardzo nierówne, a pomimo omawianych w debacie publicznej wytycznych dla konsultacji to, czy sam proces konsultacji (w tym spotkania konsultacyjne) będzie spełniał swoją rolę, zależy w dużej mierze od urzędników, czy komórki organizacyjnej, organizujących konkretny proces. Od ich pomysłów, zaangażowania i możliwości organizacyjnych.

Obecność ekspertów, kompleksowe dossier konsultowanego przedsięwzięcia, obowiązujący standard organizacyjny (termin, moderator, sala lub inne miejsce dostosowane do przedmiotu konsultacji, materiały informacyjne, informowanie z wyprzedzeniem), dostępność pełnej dokumentacji procesu w internecie – to tylko niektóre z rekomendacji wypracowanych podczas pierwszego spotkania.

Pierwsze spotkanie i co dalej?

Efektem krakowskiego badania, oprócz spisanych rekomendacji, jest tworząca się właśnie grupa ekspercka złożona z organizacji pozarządowych zainteresowanych tematem, przedstawicieli środowiska akademickiego oraz zainteresowanych kształtem swojego miasta i przestrzeni publicznej mieszkańców. Mieszkańcy obecni na spotkaniu zdecydowali, że chcą nadal współpracować nad udoskonalaniem procesów konsultacyjnych w mieście. Postawili przed sobą trzy zadania: monitoring i ewaluację konsultacji społecznych na terenie Miasta Krakowa, współpraca z grupą urzędników oraz włączenie do debaty firm prywatnych zajmujących się organizowaniem konsultacji społecznych.
Dodatkowym celem grupy eksperckiej będzie również przyjrzenie się temu, w jaki sposób wykorzystywane są nowoczesne technologie do promocji krakowskich konsultacji – platforma internetowa Dialog Społeczny, strony urzędu, czy tzw. social media służące do komunikacji pomiędzy urzędem, a mieszkańcami (na przykład strona fanowska portalu Dialog Społeczny w serwisie społecznościowy Facebook).

Organizatorzy i uczestnicy krakowskiego badania fokusowego mają nadzieję, że uda im się wspólnie utworzyć przestrzeń wymiany doświadczeń i rekomendacji, która podniesie jakość prowadzonego dialogu społecznego w mieście i umożliwi mieszkańcom bardziej efektywne współrządzenie swoim miastem.

Za pomoc w przygotowaniu artykułu dziękuję Janowi Niedośpiałowi z Fundacji Instytut Myśli Obywatelskiej im. Stańczyka.

Artykuł powstał w ramach Tygodnia Uczestnictwa Obywatelskiego. Tydzień Uczestnictwa Obywatelskiego, obchodzony od 2005 roku, jest inicjatywą CEE Citizens Network – sieci obywatelskiej działającej w dwudziestu państwach Europy Środkowowschodniej. Misją Sieci jest promowanie partycypacji oraz zapewnienie możliwości działania oddolnych inicjatyw społecznych.