Uwagi Stowarzyszenia Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich (Sieć Obywatelska Watchdog Polska) do Projektu Wytycznych w sprawie Grantu Blokowego dla Organizacji Pozarządowych i Polsko-Szwajcarskich Regionalnych Projektów Partnerskich

Stowarzyszenie Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich z uznaniem przyjmuje przygotowany projekt Wytycznych, których treść wskazuje na dogłębne przeanalizowanie problematyki, dotyczącej obszarów priorytetowych. Pragniemy jednak podnieść kilka kwestii, które wydają się wymagać dodatkowego wyjaśnienia, aby na etapie wdrażania nie nastąpiły nieoczekiwane konsekwencje.

1. W opisie obszarów priorytetowych i zakresu tematycznego, strona 7 pojawia się następujący fragment:

Konieczne wydaje się przeciwdziałanie tym zjawiskom, co musi mieć charakter ciągły. Działania w tym zakresie wymagają współpracy wielu środowisk (administracji, różnego rodzaju organizacji, mediów itd.), a na wyraźne efekty potrzeba czasu, gdyż dotyczą one zmiany postaw, co jak wiadomo, jest procesem powolnym.
Zakłada się, że aktywność obywatelska wymaga jednocześnie istnienia trzech elementów: odpowiednich instytucji demokratycznych (prawnych procedur i reguł społecznych), rozpowszechnionej wiedzy na temat istnienia tychże  procedur wraz z umiejętnościami korzystania z nich i wreszcie przywiązania, a przynajmniej rozumienia idei dobra wspólnego i publicznego.
A zatem wzmacnianie nie dość rozwiniętego w Polsce społeczeństwa obywatelskiego w pierwszej kolejności zmierzać zatem musi do aktywizowania samych obywateli.

Zgadzamy się z diagnozą postawioną w projekcie Wytycznych, jednak uważamy, że działania aktywizacyjne kierowane jedynie do obywateli stanowią ograniczenie powodujące niepowodzenie wielu przedsięwzięć w zakresie edukacji obywatelskiej. Obywateli edukuje się bowiem w oderwaniu od realnej rzeczywistości, w której żyją. Najlepiej przygotowany do podejmowania działań publicznych obywatel czy obywatelka często nie jest w stanie działać w wyniku niechętnej postawy decydentów. Kilkuletnie doświadczenia naszej organizacji w zakresie społecznego nadzoru we wspólnotach lokalnych, doprowadziły nas do konkluzji, że aktywizowanie obywateli nie może być oderwane od pracy z decydentami i egzekwowania istniejącego prawa. Ten kierunek myślenia odnajdujemy zresztą w pierwszym akapicie cytowanego tekstu oraz na stronie 9 Wytycznych, dlatego proponujemy usunięcie fragmentu tekstu – nie wnosi on bowiem dodatkowej informacji, a jedynie powoduje niespójność.
Fragment , który sugerujemy usunąć:
A zatem wzmacnianie nie dość rozwiniętego w Polsce społeczeństwa obywatelskiego w pierwszej kolejności zmierzać zatem musi do aktywizowania samych obywateli.

2. W Wytycznych wskazuje się także na konieczność skoncentrowania tematycznego Grantu Blokowego:

(…) w przypadku niniejszego Grantu Blokowego skoncentrować się przede wszystkim na tych działaniach realizowanych przez organizacje pozarządowe, które mają na celu aktywizację obywateli w sprawach publicznych.

Zgadzamy się w tym podejściem, jednak pewne zamieszanie wprowadza sformułowanie definicji aktywności obywatelskiej na stronie 7:

Aktywność ta może mieć różny zakres poczynając od poziomu sąsiedzkiego i lokalnego na krajowym kończąc. Aktywność ta może mieć zarówno wymiar społeczny (horyzontalny) zorientowany na pomoc wzajemną i komunikację między poszczególnymi osobami, jak i obywatelski (wertykalny), odnoszący się do sfery publicznej, partycypacji obywatelskiej i relacji z władzą, rozumianych jako coś więcej niż uczestnictwo w wyborach (choć i ono to jest ważne).

Proponujemy uproszczenie opisu poprzez usunięcie ww. fragmentu – sformułowanie Aktywność ta może mieć zarówno wymiar społeczny (horyzontalny) zorientowany na pomoc wzajemną i komunikację między poszczególnymi osobami jest bardzo pojemne. Następujący na kolejnych stronach zakres tematyczny nie dotyczy wielu obszarów, które ono sugeruje. Wydaje się, że taki opis może wprowadzać potencjalnych wnioskodawców w błąd. Cała informacja nie jest konieczna dla zrozumienia obszaru Priorytetowego 1.

3. Na stronie 8 znajdujemy także opis działań, które można podejmować w ramach edukacji obywatelskiej. Jednym z nich jest:

tworzenie narzędzi, w tym informatycznych, pozwalających na zwiększenie partycypacji obywatelskiej (np. wyspecjalizowane portale służące udostępnianiu informacji publicznej lub mobilizacji społecznej)

Proponujemy przesunąć sformułowanie tworzenie wyspecjalizowanych portali służących udostępnianiu informacji publicznej do punktu działania edukacyjne dotyczące praw wyborczych elektoratu (z wykluczeniem prowadzenia kampanii wyborczych i partyjnej agitacji) oraz mające na celu zwiększenie świadomości praw obywatelskich. Sformułowanie udostępnianie informacji publicznej nie jest do końca jasne, wydaje nam się, że chodzi o portale służące realizacji idei tzw. smart voting – zbierania informacji o osobach pełniących wybieralne funkcje publiczne lub o kandydatach na nie. Nie znamy natomiast portali, dzięki którym poprzez samo udostępnienie informacji publicznej znacząco zwiększałaby się partycypacja obywatelska. Tym niemniej za stronę służącą udostępnianiu informacji publicznych są uważane strony Biuletynu Informacji Publicznej, do których prowadzenia są zobowiązane podmioty dysponujące majątkiem publicznym. Niejasne wobec tego jest czy konkurs będzie obejmował tworzenie również takich stron. Jeśli tak, to wydaje nam się to bezzasadne.

4. Proponujemy także, aby przy wyborze operatora nie promować rozwiązań, które naszym zdaniem stanowią istotną trudność w realizacji projektów. Chodzi nam tutaj o drastyczne obniżanie kosztów administracyjnych, które organizacja ponosi przy realizacji projektu do wysokości 1000, 1500 czy 2000 złotych miesięcznie oraz o „karanie” organizacji, które otrzymały już dotację obniżaniem punktacji. Oba te działania przyczyniają się do działań fragmentarycznych, co przy pracy polegającej na uczestniczeniu w procesie zmiany przynosi wymierną szkodę.

5. Chcielibyśmy także szczególnie docenić rozwiązania, które uważamy za cenne. Zależałoby nam, aby w procesie konsultacji nie zniknęły z Wytycznych. Są to konkretnie:

a) założenie, że organizacja która wdraża projekt może zadbać o swój rozwój i rozwój swoich członków. Dobrze by było, gdyby dotyczyło to wszystkich wnioskodawców, a nie jedynie ich wybranych kategorii – np. organizacji nie działających dłużej niż rok. Ciągłe dokształcanie się i dbanie o spójność deklarowanych wartości i wewnętrznych procedur ma niezwykle istotne znaczenie dla osiągania celów wsparcia.

b) dopuszczenie jako partnerów organizacji nieformalnych i grup obywateli. Z punktu widzenia specyfiki wsparcia ma to rzeczywiście kluczowe znaczenie – pozwala aktywnym obywatelkom i obywatelom wybrać formę w jakiej chcą działać.