Na początku kwietnia sfinalizowano prace nad długo oczekiwanymi rozwiązaniami dotyczącymi przeciwdziałania SLAPP-om. Komitet Ministrów Rady Europy przyjął rekomendację dotyczącą SLAPP-ów, z kolei w Parlamencie Europejskim podpisano dyrektywę antySLAPP-ową. 

Rekomendacja Rady Europy

Komitet Ministrów to ciało decyzyjne Rady złożone z ministrów spraw zagranicznych każdego państwa członkowskiego lub stałych przedstawicieli dyplomatycznych w Strasburgu. Rekomendacja, którą przyjęto 5 kwietnia 2024 r. w Vaduz w ramach prezydencji Liechtensteinu w Komitecie Ministrów Rady Europy, została wcześniej wypracowana przez komisję ekspercką i poddana dyskusji w Zgromadzeniu Parlamentarnym Rady Europy. Pisaliśmy o tym tu: Prawo przeciw SLAPP-om – na jakim jesteśmy etapie?

W przyjętej rekomendacji szeroko interpretuje się udział społeczeństwa i interes publiczny, rozszerzając je na demokratyczne prawo każdego człowieka do udziału w debacie publicznej i sprawach publicznych, w internecie i poza nim. Dlatego rekomendacja nie ogranicza się do dziennikarzy i mediów, ale obejmuje wszystkie podmioty i osoby biorące udział w debacie publicznej, w tym organizacje i aktywistów społeczeństwa obywatelskiego, obrońców praw człowieka i naukowców. Zalecenie zawiera zestaw wytycznych, które mają zastosowanie w procesach cywilnych, ale będą także przydatne w kontekście prawa administracyjnego i karnego czy taktyk zastraszania. Rekomendacja obejmuje wszystkie etapy działań prawnych, które może podjąć instytucja, polityk czy korporacja, w tym początkową groźbę podjęcia działań prawnych, mogącą wywołać efekt mrożący dla wolności wypowiedzi, dostępu do informacji czy partycypacji. Odnosi się także do działań prawnych podejmowanych w poszczególnych krajach oraz transgranicznie.

Aby ułatwić identyfikację SLAPP-ów, w zaleceniu wskazano otwartą listę 10 wskaźników, po których można rozpoznać tego typu działanie. Nie musi ono mieć tych wszystkich cech, by uznać je za SLAPP.

Rekomendacja zachęca państwa do dalszego wzmacniania istniejących ram prawnych i politycznych w celu przeciwdziałania SLAPP-om, szczególnie w odniesieniu do gwarancji strukturalnych i proceduralnych – w tym umożliwiających wcześniejsze oddalenie tego typu sprawy. Ważne są także programy szkoleniowe i podnoszące świadomość, które powinny być organizowane przez państwa.

Tekst rekomendacji dostępny jest pod tym linkiem.

Dyrektywa antyslappowa

11 kwietnia 2024 podpisano Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1069 w sprawie ochrony osób, które angażują się w debatę publiczną, przed oczywiście bezzasadnymi roszczeniami lub stanowiącymi nadużycie postępowaniami sądowymi („strategiczne powództwa zmierzające do stłumienia debaty publicznej”). 16 kwietnia 2024 r. dokument został opublikowany w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Wejdzie w życie po 20 dniach od publikacji. Następnie państwa członkowskie będą miały czas do 7 maja 2026 roku na przygotowanie i wprowadzenie przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych niezbędnych do wykonania dyrektywy.

Dyrektywa UE 2024/1069 wprowadza ochronę przed strategicznymi powództwami mającymi na celu stłumienie uczestnictwa publicznego (SLAPP) w sprawach cywilnych o charakterze transgranicznym. Dotyczy spraw cywilnych, wyłączając sprawy administracyjne, karnoprawne i arbitrażowe. Dyrektywa ustala minimalne wymagania dla państw członkowskich, aby zapewnić ochronę osobom uczestniczącym w debacie publicznej przed bezpodstawnymi roszczeniami i nadużywaniem procedur sądowych. To od państw będzie zależał stopień ochrony aktywistów, dziennikarzy i osób, które publicznie zabierają głos. 

Z opublikowaną dyrektywą można zapoznać się pod tym linkiem.

O tym, jaka ochrona przeciw SLAPP powinna być zagwarantowana w Polsce, będziemy rozmawiać podczas konferencji 25-26 kwietnia w Warszawie. Transmisja konferencji będzie dostępna na stronie: https://anti-slapp.pl/ Program konferencji dostępny jest pod tym linkiem.