Dlaczego utajniono loty o statusie HEAD?

Czy można utajnić informacje dotyczące lotów o statusie HEAD z 2021 roku, powołując się na konflikt zbrojny w Ukrainie, który wybuchł w kolejnym roku? Marek Kuchciński tak zrobił, mimo wątpliwości Departamentu Prawnego KPRM. Poniżej przedstawiamy historię naszego wniosku o informację dotyczącego lotów najważniejszych osób w państwie.

30 sierpnia 2019 r. Sejm przyjął ustawę o lotach najważniejszych osób w państwie. Było to pokłosie afery związanej z lotami marszałka Kuchcińskiego, który – jak się wydaje – korzystał z rządowych samolotów jak z transportu publicznego i elementu majątku, którym rozporządzał jak własnym. Okazało się, że politycy potrzebują ustawy, która zabroni takiego dysponowania majątkiem publicznym.

Uchwalono zatem przepisy dotyczące „misji oficjalnych”. Zgodnie z nimi prezydent zawsze podróżuje z misją oficjalną, podczas gdy nie każdy lot marszałków Sejmu i Senatu oraz prezesa Rady Ministrów jest taką misją. Ważnym elementem systemu miał być centralny rejestr lotów wykonywanych w misji oficjalnej prowadzony przez szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. [Opinia Sieci Obywatelskiej Watchdog Polska do ustawy]

1 lutego 2023 zapytaliśmy Kancelarię Prezesa Rady Ministrów o dane z Centralnego rejestru lotów o statusie HEAD od stycznia 2022 r. do dnia udostępnienia odpowiedzi. W odpowiedzi zostaliśmy odesłani do złożenia wniosku nie do KPRM, a do Szefa KPRM, czyli… Marka Kuchcińskiego.

25 sierpnia 2023 roku, czyli pół roku później, dowiedzieliśmy się, że dane „decyzją Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów zostały wyłączone z publicznego udostępnienia”. 

24 stycznia 2024 roku zapadł wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (II SAB/Wa 533/23). Sąd zgodził się z nami i uznał, że unikając odpowiedzi szef Kancelarii Premiera dopuścił się rażącej bezczynności. Odniósł się też do owej decyzji Marka Kuchcińskiego.

Organ odwołał się w sposób wielce enigmatyczny do bliżej niesprecyzowanej własnej decyzji o wyłączeniu żądanych treści z publicznego udostępniania. (…) Ze stanowiska zaprezentowanego przez organ nie wynika nawet to, czy owa decyzja o wyłączeniu spornych treści z publicznego udostępniania została wydana w niniejszej sprawie, nie mówiąc już o tym, że organ nie przesłał ani stronie, ani sądowi treści decyzji, na jakie się powołał.

20 lutego 2024 roku otrzymaliśmy dwie notatki — z lipca i października 2023 roku.

 

Kancelaria Prezesa Rady Ministrów Dyrektor Generalny Anna Nałęcz KMZ-Z-2427/10/2023 Warszawa, 4 października 2023 r. Na liście pieczątka z datą 10-04-2023 Minister Członek Rady Ministrów Marek Kuchciński I ręczny podpis AKCEPTUJĘ Poza tym pieczątka "Zniesiono klauzulę tajności" NOTATKA SŁUŻBOWA DLA: Pana Marka Kuchcińskiego, ministra-złonka Rady Ministrów, Szefa KPRM DOT. wyłączenia z publicznego udostępnienia danych w zakresie lotów Kancelarii Prezesa Rady Ministrów przekazywanych do Centralnego Rejestru Lotów OD: Pani Anny Nałęcz, Dyrektor Generalnej KPRM Mając na uwadze ważny interes państwa, jak również bezpieczeństwo osób,o których mowa w art. 1 ust 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2019 r. lotach najważniejszych osób w państwie (DZ.U. Poz 1967) oraz szczególne okoliczności związane z obecną sytuacją geopolityczną, konfiktem zbrojnym na terytorium Ukrainy, zwiększeniem działań dyplomatycznych i prowadzoną polityką zagraniczną w tym zakresie proszę wyrażenie zgody na wyłączenie z publicznego udostępniania danych, o których mowa w art. 7 ust. 2 ww. ustawy przekazywanych do Centralnego Rejestru Lotów przez Kancelarię Prezydenta RP, Kancelarię Sejmu RP, Kancelarię Senatu RP oraz Kancelarię Prezesa Rady Ministrów od dnia 16 kwietnia 2020. do odwołania. „Jednocześnie w przypadku pytań kierowanych w trybie ustawy o dostęgie do informacji publicznej które nie będą dotyczyły danych zawartych w rejestrze, ale mimo wszystko będą wskazywały że day lot sięodył - np. koszty przelotu zasadnym est rozważenie wydawania decyzji odmownych opartych na fakcie wyłączenia przez Szefa KPRM danych 2 Rejestru z publicznego udostępnienia względami ważnego interesu państwa. Załacznii 1-3 na stronach-tylko adresat: Zał. nr 1 jawny - Opinia Departamentu Prawnego KPRM dot. wyłączenia z pubicznego dostępniania danych znajdujących się w Centralnym Rejestrze Lotów [3 strony]. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów Dyrektor Generalny Anna Nałęcz KMZ-Z-1807/07/2023 Warszawa, 14.07.2023 r. Na liście pieczątka z datą 14-07-2023 Minister Członek Rady Ministrów Marek Kuchciński I odręczna adnotacja “Zgoda od 1.01.2021” i podpis Poza tym pieczątka "Zniesiono klauzulę tajności" i przekreślony napis “Zastrzeżone” NOTATKA SŁUŻBOWA DLA: Pana Marka Kuchcińskiego, ministra-członka Rady Ministrów, Szefa KPRM DOT. wyłączenia z publicznego udostępnienia danych w zakresie lotów Kancelarii Prezesa Rady Ministrów przekazywanych do Centralnego Rejestru Lotów OD: Pani Anny Nałęcz, Dyrektor Generalnej KPRM Mając na uwadze ważny interes państwa jak również bezpieczeństwo osób, o których mowa w art 1 ust 1 ustawy z dnia 3 sierpnia 2019 r. lotach najważniejszych osób w państwie (DZ.U. Poz 1967) oraz szczególne okoliczności związane z obecną sytuacją geopolityczną, konfliktem zbrojnym na terytorium Ukrainy, zwiększeniem działań dyplomatycznych | prowadzoną polityką zagraniczną w tym zakresie, proszę wyrażenie zgody na wyłączenie z publicznego udostępniania danych, o których mowa w art. 7 ust. 2 ww. ustawy przekazywanych do, Centralnego Rejestru Lotów przez” Kancelarię. Prezydenta RP, Kancelarię Sejmu RP, Kancelarię Senatu RP oraz Kancelarię Prezesa Rady Ministrów od dnia 1 stycznia 2022. do odwołania. „Jednocześnie w przypadku pytań kierowanych w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej, które nie będą dotyczyły danych zawartych w rejestrze ale mimo wszystko będą wskazywały że dany lot się odbył ! - n. koszty przelotu zasadnym jest rozważenie wydawania decyzji odmownych opartych na fakcie wyłączenia przez Szefa KPRM danych z Rejestru publicznego udostępnienia względami ważnego interesu państwa. Załączniki 3 na 5 stronach tylko adresat: Zał nr 1 zastrzeżony — Pismo KPRP znak: BOP.Z.1.2023 z dnia 9.03.2023 r. nr wch. [sygnatura niewyraźna] (1 strona) Zał nr 2 jawny — Opinia Departamentu Prawnego KPRM dot. wyłączenia z publicznego udostępniania danych znajdujących się w Centralnym Rejestrze Lotów [3 strony]. Zał nr 3 zastrzeżony - Pismo znak: KMZ-Z-1393/2023 z dnia 30.05.2023 do Szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego (1 strona)

Notatki wysłała Anna Nałęcz, Dyrektor Generalna KPRM. Szef kancelarii je zaakceptował. I to była ta jego decyzja.

Jeszcze ciekawszy jest ujawniony załącznik do notatek. Jest to mail z maja 2023 roku, stanowiący rodzaj opinii Departamentu Prawnego w KPRM.  Wynika z niego, że pytano o to, jak utajnić loty od początku obowiązywania ustawy. O ile Departament Prawny zgadza się, że wojna w Ukrainie jest dobrym powodem utajnienia lotów, to ma wątpliwości, czy można się na ten powód powołać w przypadkach sprzed wojny. Doradza znalezienie innego powodu. W przypadku odwoływania się do trudnej sytuacji międzynarodowej zwraca uwagę na konieczność przedstawienia w piśmie “solidnego uzasadnienia merytorycznego” .

Jak jednak widać z ujawnionych notatek (obrazy powyżej) i otrzymanej przez nas odpowiedzi, mimo że opinia wychodziła naprzeciw potrzebie utajniania lotów, była zbyt konserwatywna. W rzeczywistości bowiem także loty sprzed wojny zostały utajnione na tej samej podstawie. A uzasadnienie, które otrzymaliśmy brzmiało “wnioskowane dane decyzją Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów zostały wyłączone z publicznego udostępnienia”. I na tym kończyło się “solidne uzasadnienie”.

analiza obowiązujących przepisów wskazuje, że Szef KPRM może z własnej inicjatywy wyłączyć z udostępnienia wszelkie dane zawarte w Rejestrze. Przepisy nie przewidują także żadnych ograniczeń zarówno co do zakresu danych objętych wyłączeniem, okresu objętego wyłączeniem jak co do czasu trwania takiego wyłączenia."Tym niemniej należy wskazać na następujące kwestie: 1. brzmienie at. 8 ust 2 ustawy o lotach... wskazuje, że czynność „wyłączenie z udostępnienia” jest czym innym, niż „odmowa udostępnienia z uwagi na wyłączenie”. Oznacza to, że proponujemy nie wyłączać danych z udostępnienia dopiero gdy dostaniemy pytanie o dane zawarte w Rejestrze, tylko pismem (od Szefa KPRM) generalnie I bezterminowo wyłączyć dane zawarte obecnie w Rejestrze z udostępniania. Oczywiście konieczne będzie przedstawienie w takim piśmie solidnego uzasadnienia merytorycznego, z powołaniem się na aktualną sytuację międzynarodową; 2). pewne wątpliwości DP budzi możliwość wyłączenia wszystkich danych wstecz” od początku istnienia Rejestru, a to dlatego,że uzasadnienie, którym mowa powyżej, nie będzie adekwatne do wyłączenia z udostępnienia danych np. o locie PRM do Brukseli, który miał miejsce w maju 2021 r. W ocenie DP musimy mieć zatem odrębne, równie dobre uzasadnienie dla nieudostępniania również danych o lotach sprzed agresji Rosji na Ukrainę. Nie wyklucza to oczywiście wyłączania z udostępnienie również danych o lotach wcześniejszych, ale na podstawie „jednorazowych wyłączeń zat. ust, 2 ustawy o lotach... 3). w przypadku interpelacji zapytań poselskich /senatorskich, w ramach których pytania obejmowałyby dane z Rejestru, DP proponuje rozważenie udzielania odpowiedzi, w której będzie wskazane, że z uwagi na wyłączenie a) poseł/senator mogą zapoznać się z danymi z Rejestru w siedzibie KPRM, b) dane nie są co prawda klauzulowane, ale ich wyłączenie z udostępnienia przez Szefa KPRM powoduje, że poseł/senator mogą z się z nimi tylko zapoznać, ale nie mogą ich upubliczniać (na analogicznej zasadzie udostępniliśmy posłom/senatorom niektóre wrażliwe acz nieoklauzulowane dane „węglowe” - otrzymywali je, ale potem faktycznie nigdzie ich nie udostępniali. c) z ww. powodów odpowiedź na interpelacje nie może zawierać wyłączonych danych (go jest ona publiczniana na BIP Sejmu/Senatu; 4). najpoważniejszy problem rysuje się przy ewentualnych pytaniach kierowanych w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej, które nie będą dotyczyły stricte danych zawartych w rejestrze, ale mimo wszystko będą wskazywał że dany lot się odbył — np. pytanie o koszty przelotu, z których też można wiele wywnioskować. W takich przypadkach powołanie się na wyłączenie przez Szefa KPRM danych z Rejestru z publicznego udostępnienia nie będzie wystarczające do odmowy udostępnienia wnioskowanych danych. Przesłanką do odmowy, w ramach ustawy o dostępie do informacji publicznej, mogą być tylko tajemnice ustawowo chronione, np. wynikające z ustawy o ochronie informacji niejawnych, DP proponuje rozważenie wydawania decyzji odmownych opartych na fakcie wyłączenia przez Szefa KPRM danych z Rejestru z publicznego udostępnienia uzasadnionego względami ważnego interesu państwa. Co prawda, nie każda odmowa udostępnienia informacji publicznej musi się wiązać nałożoną na daną informację klauzulą niejawności —są bowiem informacje formalnie nie klauzulowane, a mimo to nieudostępniane, gdyż stanowią informacje, których nieuprawnione ujawnienie spowodowałoby lub mogłoby spowodować szkody dla Rzeczypospolitej polskiej albo byłoby z punktu widzenia jej interesów niekorzystne, Przyjmując zatem, że nastąpi wyłączenie z udostępnienia danych z Rejestru, każdorazowo przy wnioskach udip należałoby przeanalizować, czy wnioskowana informacja wiąże się pośrednio lub bezpośrednio z danymi z Rejestru które zostały wyłączone przez Szefa KPRM z udostępnienia, a w przypadku odpowiedzi twierdzącej - wymagane byłoby wydanie odmownej decyzji administracyjnej wraz z szczegółowym uzasadnieniem wykazaniem, że ujawnienie takich danych mogłoby spowodować szkody dla RP albo byłoby z punktu widzenia jej interesów niekorzystne). Natomiast generalne wyłącznie danych zawartych w Rejestrze: udostępnienia „w obliczu aktualnej sytuacji "międzynarodowej, wydaje się jak najbardziej możliwe do przeprowadzenia.
Treść opinii Departamentu Prawnego w KPRM z maja 2023 roku

Wnioski dotyczące powodów utajnienia lotów musicie wyciągnąć sami. Pewną podpowiedzią jest analiza dokonana przez dziennikarzy portalu tvn24.pl, wedle której w dniu miesięcznicy pogrzebu Marii i Lecha Kaczyńskich Mateusz Morawiecki latał na południe kraju. Były to 34 loty w trzy lata, każdy o statusie HEAD. Aby lot Premiera miał taki status musiał być “odbywany w celu realizacji zadań bezpośrednio związanych z pełnioną (…) funkcją” (Art. 2 ust. 4 Ustawy o lotach najważniejszych osób w państwie). Dziennikarze zestawili informacje z innych źródeł i zadają pytają o prawdziwe powody uruchamiania specjalnej i drogiej procedury HEAD w przypadku co najmniej niektórych z tych lotów. To wskazuje, że ustawa o lotach HEAD miała dla uchwalającej jej Zjednoczonej Prawicy znaczenie głównie jako element zarządzania kryzysowego i budowania pozytywnego wizerunku. Nie jest to zaskoczenie. Pokazywaliśmy to w naszej opinii do ustawy i podsumowując przedwyborcze pomysły Zjednoczonej Prawicy z 2019 roku [Co rząd zrobił dla jawności w 2019 roku?]

Więcej na temat całego procesu starań o ujawnienie informacji o lotach przeczytacie w tekście Roksany Maślankiewicz pt. Loty HEAD ,,wyciśnięte na siłę”.

Pomóż jawności i naszej niezależności!

Komentarze

Dodaj komentarz

Przed wysłaniem komentarza przeczytaj "Zasady dodawania i publikowania komentarzy".

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *