Tajny jak leśniczy

Od prawie dwóch lat staramy się o ujawnienie informacji o sprzedaży drewna w poszczególnych Nadleśnictwach. Lasy Państwowe nie lubią jawności – właśnie zasugerowały swoim kontrahentom, by ci zastrzegali tajemnicę przedsiębiorcy, bo do jednostek Lasów Państwowych wpływają wnioski różnych osób o udostępnienie w trybie dostępu do informacji publicznej szczegółowych danych. Załączają nawet wzór takiego oświadczenia.

Odmowa przez „kalkę”

Wszystko zaczęło się od naszego wniosku o informację publiczną wysłanego do wszystkich Nadleśnictw. Pytaliśmy w nim o ilość sprzedanego drewna, listę odbiorców i skany umów z nimi (więcej w tekście Głos wołającego na puszczy?). Najpierw wszystkie nadleśnictwa odpowiedziały w identyczny sposób, przedłużając czas odpowiedzi. Następnie przesłały nam informacje na temat ilości pozyskanego drewna, listę firm kupujących drewno (pominięto odbiorców prywatnych), odmówiono natomiast udostępnienia skanów umów. Odmowy wyglądały, jak z szablonu. W skargach do sądu pisaliśmy:

Część nadleśnictw wysyłała nam odpowiedzi nie tyle podobne, co identyczne, nawet co do podkreśleń w tekście. Wskazywało to jasno, że nie dokonały indywidualnej oceny zasadności stosowanych ograniczeń, a po prostu skorzystały ze wspólnego wzoru.

Takie automatyczne (identyczne) odmowy udostępnienia umów na sprzedaż drewna w zasadzie były uchylne przez sądy. W niemal 15 wyrokach, które zapadły po naszych skargach, stwierdzono, że nadleśnictwa nie uargumentowały w wystarczającym stopniu konieczności ograniczenia dostępu do informacji publicznej.

Warto zwrócić uwagę na komentarze, jaki pojawiły się na naszym profilu na FB po informacjach o wygranych sprawach.

W wyroku z 19 czerwca 2018 r. WSA w Gliwicach (IV SA/Gl 108/18) wskazał m.in.:

Nie wystarczy samo przekonanie podmiotu dysponującego informacją o działalności przedsiębiorcy, że posiadane przez niego dane mają charakter poufny. Poufność danych musi być wyraźnie lub w sposób dorozumiany zamanifestowana przez samego przedsiębiorcę. To on powinien podjąć w stosunku do danych informacji niezbędne działania w celu zachowania ich poufności, ponieważ to na nim spoczywa w razie sporu ciężar wykazania, że określone dane stanowiły tajemnicę przedsiębiorcy [zaznaczenie – S.O].

Ponadto musi zostać spełniona przesłanka materialna, tzn. aby określone informacje mogły zostać objęte tajemnicą przedsiębiorcy muszą ze swojej istoty dotyczyć kwestii, których ujawnienie obiektywnie mogłoby negatywnie wpłynąć na sytuację przedsiębiorcy (informacje o charakterze technicznym, technologicznym, organizacyjnym przedsiębiorstwa, informacje posiadające choćby minimalną wartość gospodarczą, np. szczegółowy opis stosowanych technologii, urządzeń) z wyłączeniem informacji, których upublicznienie wynika np. z przepisów prawa (por. wyrok NSA z dnia 10 stycznia 2014 r., sygn. akt I OSK 2112/13, LEX nr 1456979).

(…)

 Oznacza to, że podmiot zobowiązany do udostępnienia informacji publicznej nie może ograniczyć się do zdawkowego oświadczenia o istnieniu takiej tajemnicy. Wskazanie konkretnej podstawy i zakresu utajnienia danej informacji jest konieczne ze względu na specyficzny charakter objęcia ochroną tajemnicy przedsiębiorcy. W tych przypadkach organ musi szczegółowo określić, biorąc pod uwagę podstawy ochrony tajemnicy przedsiębiorcy, z czego wywodzi daną przesłankę odmowy i w czym znajduje ona uzasadnienie. Ewentualne przesłanki nieudzielenia informacji publicznej ze wskazanego powodu muszą być omówione i wyjaśnione w sposób wyczerpujący i precyzyjny (por. wyrok NSA z dnia 17 stycznia 2017 r., sygn. akt I OSK 1993/16, LEX nr 2226910).

Utajniamy jak możemy, a jak nie możemy, to się postaramy

Po korzystnych dla nas wyrokach oczekiwaliśmy, że Nadleśnictwa udostępnią nam umowy zawierane z kontrahentami, a jeśli odmówią, odmowy te będą dobrze uzasadnione. Nic bardziej mylnego.

W styczniu 2019 r. dostaliśmy informację, iż Lasy Państwowe wysyłają do przedsiębiorców maila o takiej treści:

Szanowni Państwo,

pragniemy poinformować, że do jednostek Lasów Państwowych wpływają wnioski różnych osób o udostępnienie w trybie dostępu do informacji publicznej szczegółowych danych dotyczących Państwa relacji kontaktowych z Lasami Państwowymi takich jak np. indywidualne dane o wielkości historii zakupów, ilości zakupionego drewna czy nawet pełnej treści zawieranych umów.

Lasy Państwowe konsekwentnie uznają takie informacje za tajemnicę przedsiębiorcy przysługującą każdemu z Klientów Lasów Państwowych jak również samym Lasom Państwowym i nie zamierzają tych informacji udostępniać w żadnym przypadku. Lasy Państwowe stoją na stanowisku, że obowiązek ochrony takich informacji wynika z przepisów prawa a także z treści umów sprzedaży drewna zawieranych przez jednostki PGL LP z poszczególnymi Klientami. Lasy

Państwowe są gotowe bronić tego stanowiska w postępowaniach sądowo-administracyjnych. 

W związku z tym, mając na uwadze toczące się postępowania uprzejmie prosimy każdego Klienta Lasów Państwowych, któremu zależy na ochronie jego tajemnicy przedsiębiorcy (przedsiębiorstwa), o przekazanie do Państwa jednostki macierzystej  pisemnego oświadczenia (podpisanego przez osoby uprawnione do reprezentacji) potwierdzającego wyraźny sprzeciw wobec udostępniania informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorcy (przedsiębiorstwa). 

Dla Państwa wygody przygotowaliśmy przykładowy wzór takiego oświadczenia – do pobrania pod adresem (…)

 

A tak wyglądał załącznik:

Instytucja publiczna, jaką są Lasy Państwowe, w mało elegancki i subtelny sposób chce obejść zasady jawności. Na dokładkę jest to sposób nieskuteczny, już nieraz zakwestionowany przez sądy. Powoływanie się na ogólnikowe oświadczenie przedsiębiorcy, w którym ten nie zgadza się na ujawnienie treści umowy, to zdecydowanie za mało, by nie udostępniać informacji. Nie można z automatu powoływać się na tajemnicę przedsiębiorcy, w przeciwnym razie większość kontrahentów publicznych instytucji załączałaby do umów taką klauzulę. Każdorazowo należy rozważyć, czy rzeczywiście w danej sytuacji zachodzi konieczność ograniczenia jawności ze względu na istotną wartość gospodarczą żądanych informacji. Odmowa udostępnienia informacji publicznej musi mieć rzeczywiste oparcie w danej sprawie. Nie inaczej orzekł Sąd Rejonowy w Zielonej Górze (sygn. I C 2466/12):

W tej sytuacji, zdaniem Sądu okręgowego, „nadgorliwość” urzędników w zakresie pozyskania informacji, które dokumenty stanowią tajemnicę przedsiębiorstwa musi budzić co najmniej wątpliwości.

Wskazał, że powyższe postępowanie urzędników nosi znamiona działania wbrew ustawie w celu ukrycia możliwości dostępu do informacji publicznej i kontroli, w tym sprawdzenia, w jaki sposób wydatkuje się publiczne pieniądze oraz uniemożliwić kontrolę prawidłowości wyboru oferty i sporządzenia rzeczowego odwołania od podpisanych umów we właściwym trybie procesowym. [zaznaczenie – S.O.]

W ocenie sądu odwoławczego, wydawanie publicznych pieniędzy na rzecz prywatnej firmy, z zasady wymaga zachowania pełnej transparentności, stąd odmowa udostępnienia tych informacji może mieć jedynie charakter wyjątkowy i uzasadniony okolicznościami konkretnej sprawy (np. tajemnica państwowa).

Art. 23 ustawy o dostępie do informacji publicznej – odpowiedzialność karna

Dotychczas spieraliśmy się o granice jawności, która w wyjątkowych sytuacjach może być rzeczywiście ograniczona. W sprawach dotyczących naszych wniosków do Nadleśnictw sądy nie miały wątpliwości, że do każdego pytania należy podchodzić indywidualnie i bardzo dobrze uzasadniać odmowy.

Tymczasem Lasy Państwowe chcą ponownie z automatu odmawiać udostępniania informacji o sprzedaży drewna, „chowając się” za ogólnymi oświadczeniami nabywców drewna, z których nie wynika rzeczywista konieczność ochrony danych. W mojej opinii działanie Lasów Państwowych zmierza do świadomej i nieuzasadnionej odmowy udostępnienia informacji publicznej. Lasy Państwowe nie mogą „namawiać” nabywców drewna do wskazywania, jakie konkretne informacje stanowią tajemnicę przedsiębiorcy, to sami nabywcy powinni określić, jakie dane ich zdaniem nie powinny podlegać udostępnieniu. Takie działanie, w mojej opinii, w przypadku złożenia wniosku o udostępnienie tych informacji i ewentualnej odmowy będzie nosiło znamiona przestępstwa określonego w art. 23 ustawy o dostępie do informacji publicznej:

Kto, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi, nie udostępnia informacji publicznej, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

 

Pomóż jawności i naszej niezależności!

Komentarze

Dodaj komentarz

Przed wysłaniem komentarza przeczytaj "Zasady dodawania i publikowania komentarzy".

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *