Pod koniec 2018 r. poznaliśmy w końcu treść ekspertyz i opinii zamówionych przez Bronisława Komorowskiego w sprawie tzw. skoku na OFE. Dzień przed gwiazdką podpisano natomiast w Kancelarii dokument, w którym ujawniono autorki i autorów tychże ekspertyz. To rezultat wieloletnich bojów sądowych, zakończonych ostatnio dwoma korzystnymi wyrokami Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Pod koniec października NSA oddalił skargę kasacyjną Kancelarii Prezydenta RP. Administracja Andrzeja Dudy zakwestionowała bowiem wyrok WSA w Warszawie z 2017 r. (II SAB/Wa 626/16), w którym sąd nie miał wątpliwości, że imiona i nazwiska autorów i autorek ekspertyz w sprawie OFE są informacją publiczną. W wyroku z października 2018 r. NSA pogląd ten podtrzymał ( I OSK 1427/17).

Wniosek sprzed trzech lat

Zaczęło się od tego, że 16 grudnia 2015 r. w odpowiedzi na mój wniosek, dotyczący nazwisk autorek i autorów ekspertyz w sprawie OFE, otrzymałem pismo informujące, że… dane te nie stanowią informacji publicznej. Złożyłem skargę na bezczynność do WSA w Warszawie. Ten nie miał wątpliwości, że w tym przypadku mamy do czynienia z informacją publiczną i same ekspertyzy również stanowią informację publiczną. To zachęciło mnie do zwrócenia się do Kancelarii Prezydenta Andrzeja Dudy o ujawnienie samych opinii i ekspertyz i zainicjowaniu kolejnej sprawy sądowej. Okazała się wygrana (wyrok WSA w Warszawie z 11.10. 2017 r., II SAB/Wa 175/17, ; wyrok NSA z 2.07.2018 r., I OSK 233/18) i pod koniec 2018 r. ekspertyzy zostały ujawnione.

Mimo że już wielokrotnie przed sądami pojawiała się sprawa ujawnienia ekspertyz w sprawie OFE oraz ich autorów (więcej w tekście: Czy poznamy wreszcie treść ekspertyz w sprawie OFE? Wygrana z Kancelarią Prezydenta), po wygranej Andrzeja Dudy postanowiłem sprawdzić, czy zrealizuje on swoje obietnice co do jawności. W czasie debaty prezydenckiej deklarował, że udostępni te dane. Wiedziałem jednak, że łatwo nie będzie, choć chodziło o dokumenty dotyczące poprzedniej prezydentury. Ich ujawnienie stworzyłoby “niebezpieczny” precedens i dawałoby argument do żądania ujawnienia opinii i ekspertyz zamawianych za czasów obecnego Prezydenta (zob. Czy poznamy wreszcie treść ekspertyz w sprawie OFE? Wygrana z Kancelarią Prezydenta).

Wracając do końca 2018 r. – pomimo korzystnego wyroku NSA, spodziewałem się, że Kancelaria Prezydenta nie złoży broni i odmówi udostępnienia personaliów autorów ekspertyz. Tymczasem tuż po Nowym Roku dotarła do mnie odpowiedź Kancelarii i lista autorów opinii w sprawie OFE.

Kim są autorki i autorzy ekspertyz w sprawie OFE?

Od podpisania przez Bronisława Komorowskiego ustawy w sprawie OFE upłynęło już ponad 7 lat. Dopiero teraz dysponujemy kompletnymi informacjami na temat ekspertyz zamówionych przez prezydenta Komorowskiego:

• ekspertyza naukowa (opinia) w zakresie: projektu z dnia 23.01.2011 r. Ustawy o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem systemu ubezpieczeń społecznych – autorem jest prof. UE Radosław Pacud (Kierownik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, link: )
• opinia do projektu „ustawy o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem systemu ubezpieczeń społecznych” w zakresie dotyczącym zgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., – autorem jest prof. zw. dr hab. Krzysztof Ślebzak (Kierownik Katedry Prawa Pracy i Prawa Socjalnego na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu)
• opinia prawna dotyczącą projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem systemu ubezpieczeń społecznych z dnia 23 stycznia 2011 r. – autorką jest prof. dr hab. Barbara Wagner (choć naukowczyń o tym nazwisku jest kilka, chodzi zapewne o pracownicę Katedry Prawa Pracy i Polityki Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego, sędzię Sądu Najwyższego w stanie spoczynku).
• opinia o projekcie ustawy o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem systemu ubezpieczeń społecznych – autorką jest prof. dr hab. Urszula Kalina-Prasznic (emerytowana profesorka na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego).

Czy jawność ekspertyz w sprawie OFE pociągnie za sobą jawność wszystkich opinii zamawianych przez rządzących? Czy poznamy ekspertyzy w sprawie Trybunału Konstytucyjnego zamówione przez prezydenta Dudę?

Historia ekspertyz prezydenta Dudy

Przypomnijmy, że 1 grudnia 2015 roku Sieć Obywatelska Watchdog Polska wysłała do Kancelarii Prezydenta RP wniosek o udostępnienie ekspertyz w sprawie Trybunału Konstytucyjnego. Domagaliśmy się także ujawnienia ich autorów. Kancelaria odpowiedziała, że zamówiła 4 ekspertyzy na ten temat, jednak nie udostępniła nam ani ich treści, ani nazwisk autorów, stojąc na stanowisku, że same opinie nie są informacją publiczną, a ich autorzy objęci są ochroną prawa do prywatności.

Udostępniono nam jedynie umowy na wykonanie tych ekspertyz (dostępne w tym artykule: 4 ekspertyzy dot. sytuacji wokół Trybunału. Prezydent nie ujawnia treści i nazwisk ekspertów). Zaskarżyliśmy decyzję Kancelarii do sądu, niestety w swoim orzeczeniu WSA (II SAB/Wa 106/16) przychylił się do argumentacji Kancelarii, która w odpowiedzi na wniosek napisała, że Prezydent nie korzystał z ekspertyz w procesie legislacyjnym, więc nie są one informacją publiczną, a dokumentem roboczym.

(…) organ poinformował skarżącego, iż przekazane do Kancelarii Prezydenta RP stanowiska i opinie dotyczące poruszonych we wniosku kwestii, jako dokumenty o charakterze roboczym, nie stanowią informacji publicznej w rozumieniu ustawy.

Organ podkreślił, iż opinie te nie zostały zamówione na potrzeby żadnego konkretnego postępowania prowadzonego przez Prezydenta RP, w żadnej konkretnej procedurze. Natomiast czynności przewidziane w art. 21 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, podejmowane w obecności Prezydenta RP, miały miejsce w dniach 3 grudnia 2015 r. oraz 9 grudnia 2015 r. Przedmiotowe opinie zostały, zgodnie z umowami, przekazane do Kancelarii Prezydenta RP w dniu 4 grudnia 2015 r. W związku z tym, nawet pomijając kwestię zasadniczą, tj. istotę i cel opinii, również z uwagi na termin ich otrzymania przez Kancelarię Prezydenta RP, nie sposób byłoby uznać je za dokumenty wykorzystane do realizacji prawem przewidzianych zadań przez Prezydenta RP.

Przedmiotowe opinie mają walor ogólnopoznawczy, przybliżający i systematyzujący stan prawny powstały na skutek nałożenia się norm prawnych zawartych w aktach normatywnych różnej rangi (Konstytucja, ustawa, regulamin Sejmu RP) w przedmiocie realizacji przez Sejm RP, przewidzianej w art. 194 ust. 1 Konstytucji RP, kompetencji wyboru sędziów Trybunału Konstytucyjnego.

Uwzględniając powyższe można stwierdzić, że informacją publiczną będzie każda wiadomość wytworzona lub odnosząca się do władz publicznych, a także wytworzona albo odnosząca się do innych podmiotów wykonujących zadania publiczne, oczywiście w zakresie tych zadań. Informacja publiczna dotyczy sfery faktów, stanowi ją treść dokumentów wytworzonych przez organy władzy publicznej oraz podmioty niebędące organami administracji, treść wystąpień, opinii i ocen przez nie dokonywanych niezależnie do jakiego podmiotu są one kierowane.

fragment orzeczenia WSA z 21.10.2016, II SAB/Wa 106/16.

Zaskarżyliśmy to orzeczenie do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Uważamy, że opinia publiczna powinna mieć dostęp do ekspertyz zamawianych przez Prezydenta RP w sprawie, która budziła tak duże kontrowersje i niepokoje społeczne. Rozprawa przed NSA odbędzie się 1 marca 2019 roku.

Zainteresowanym polecamy także >>skany umów<< na przygotowanie ekspertyzy i opinii. Przekazano je na wniosek w 2012 r. skarżącemu w opisywanych wcześniejszych sprawach, w których zapadły wyroki w 2012 i 2014 roku.